جایگاه «دحوالارض» در قرآن کریم

حجت‌الاسلام هادی عیوضی، مدرس حوزه قرآنی امام حسین(ع) همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، با اشاره به اینکه روز بیست و پنجم ذی‌القعده، هم‌زمان با دحوالارض است، گفت: «دَحو» به معنای بسط و گسترش است، که برخی نیز آن ‌را به معنای تکان دادن چیزی از محل اصلی‌اش تفسیر کرده‌اند.

وی بیان کرد: منظور از دحوالارض، گسترده شدن زمین این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب‌های حاصل از باران‌های سیلابی نخستین فراگرفته بود، این آب‌ها به تدریج در گودال‌های زمین جای گرفتند و خشکی‌ها از زیر آب سر برآوردند و روز به‌روز گسترده‌تر شدند. از طرف دیگر، زمین در آغاز به‌صورت پستی‌ها و بلندی‌ها یا شیب‌های تند و غیرقابل سکونت بود، بعدها باران‌های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره‌ها گسترده شد.

عیوضی ادامه داد: اندک اندک زمین‌های مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به‌وجود آمد، مجموع این گسترده شدن، «دَحو‌الارض» نام‌گذاری می‌شود. بنابراین، دحوالارض به مفهوم گسترش یافتن زمین است.

وی تأکید کرد: اینکه دحوالارض به معنای پهن شدن زمین است، لزوماً سر از زیر آب درآوردن نیست و حتی بر اساس تحقیقات جدید زمین‌شناسی، شبه جزیره عربستان نیز یکی از نقاط گسترش زمین بوده است و شاید نقطه آغازین حرکت در لایه‌های زیرین از زیر کعبه باشد؛ چراکه این موضوع مخالف قطعی با دانش جدید نیست.

مدرس حوزه علمیه همدان به مبحث دحوالارض در قرآن کریم پرداخت و گفت: در قرآن نیز به دحوالارض اشاره شده است؛ همان‌طور که در آیه 48 سوره ذاریات می‌فرماید «وَالْأَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ؛ و زمین را بعد از آن گسترش داد»؛ بیشتر مفسران، در ذیل این آیه، مسئله دحوالارض را مطرح کرده‌اند، در کتاب‌های دعا و سنن امامیه روزى به‌عنوان «دحوالارض» ثبت شده است که روز بیست و پنجم ماه ذی‌القعده است.

وی اظهار کرد: براى روزه و عبادت این روز ثواب بسیار نوشته‌‏اند، و در این روز نماز و دعاى مخصوصى وارد شده است؛ دعاى این روز مشتمل بر مضامین عالى اخلاقى ــ اجتماعى، طلب رحمت و توفیق توبه و پیروزى اهل حق است، گویا تعیین یک روز خاص رمزی است از دوره‌‏اى که زمین از وضع پیشین متحول شده و چهره سوزان و خشمناک آن به تدریج به صورت رحمت درآمده و زمین و هوا آماده براى پیدایش آب و گیاه و انسان گشته است.

فضیلت روز دحوالارض

مدرس حوزه علمیه همدان با اشاره به فضیلت روز دحوالارض، گفت: در روایت داریم فردی ذکر می‌کند به هنگام جوانى در شب بیست و پنجم ذی‌القعده به همراه پدرم در خدمت امام رضا(ع) شام خوردیم، پس امام(ع) فرمود شب بیست و پنجم ماه ذى‌القعده، حضرت ابراهیم و حضرت عیسى بن مریم(ع) که بر آنان درود باد متولد شدند و زمین در آن شب از زیر کعبه گسترش پیدا کرد؛ همچنین فضیلتى در این شب وجود دارد که هیچ‌کس از آن یاد نکرده است و آن این است که هر کس در آن روز روزه بگیرد مانند کسى است که 60 ماه روزه گرفته باشد.

اعمال شب و روز دحوالارض

وی درباره اعمال این روز نیز بیان کرد: قیام به عبادت و شب زنده‌داری در این شب که ثواب آن برابر است با ثواب صد سال عبادت و شب زنده‌داری، روزه گرفتن که در روایات به آن تأکید شده و دارای ثواب زیادی است در این روز مستحب است خواندن این دعا «اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ الْکُرْبَةِ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ ...» که در مفاتیح آمده است‏.

عیوضی گفت: خواندن دو رکعت نماز هنگام ظهر به این کیفیت که در هر رکعت آن یک‌بار سوره «حمد» و پنج مرتبه سوره «والشمس» خوانده شود و سپس بعد از سلام دادن نماز گفته شود: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ، یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.»‏