چگونه از خود در برابر استرس مراقبت کنیم

استرس، فشاری است که در اثر تغییرات ایجاد شده در محیط به بدن تحمیل می‌شود. هیچ انسانی نیست که در طول زندگی خود، استرس را تجربه نکرده باشد؛ مشکلات مالی، کارهای زیاد و ناتمام، روابط متشنج با همسر و فرزندان، ابتلا به بیماری، همگی مسایلی هستند که می‌توانند سبب بروز استرس در هر فردی شوند.

برخی از باورهای انسان نیز تنش و فشارهای روانی ایجاد می‌کند، زمانی که شخصی به‌طور مداوم دچار استرس باشد، بر تمامی اعضای بدن او به ویژه سیستم ایمنی بدن، فشار زیادی وارد می‌شود و توان فرد را در مقابله با بیماری‌ها کاهش می‌دهد و در صورتی که فرد راهکارهای مقابله با آن را نداشته باشد، دچار افسردگی، بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌ها و حتی کاهش طول عمر می‌شود.

گریز از استرس اجتناب‌ناپذیر است، اما مهارت‌های پیشگیری و مدیریت استرس می‌تواند به ما کمک کند تا نسبت به آن سازش پیدا کنیم یا وضعیت را تغییر دهیم.

نشانه‌های استرس

نشانه فیزیکی: درد در قفسه سینه، فشارخون، تپش قلب، تنگی نفس، مشکلات گوارشی روده و معده، انقباض عضله، سَردرد، بیماری قلبی و عروقی، آلرژی، کاهش یا افزایش وزن، بیخوابی و بَدخوابی، خستگی، بیماری‌های پوستی، اختلال در کارکرد جنسی، تیک، لکنت زبان، تعریق، دردهای عضلانی و کاهش مقاومت سیستم ایمنی بدن از جمله نشانه‌های فیزیکی استرس است.

نشانه عاطفی: افسردگی، خشم و عصبانیت، بَدبینی، احساس درماندگی، نبود تمرکز، کاهش اعتماد به نفس، عواطف خارج از کنترل، احساس گناه، شرم و بی‌تفاوتی از نشانه‌های عاطفی استرس است.

نشانه رفتاری: تمایل به اعتیاد، کاهش خلاقیت، تغییر الگوی خواب، ضعف در مدیریت زمان، کاهش علاقه به جنس مخالف، قضاوت ضعیف، ناتوانی در ابراز احساسات و واکنش بیش از اندازه از نشانه‌های رفتاری استرس است.

با رعایت و به‌کارگیری روش‌های مقابله با استرس و فشارهای روانی، می توانیم علاوه بر حل یا کاهش مشکلات به آرامش پایدارتری دست یابیم.

راهکارهای پیشگیری و مدیریت استرس و فشارهای روانی

- به خداوند توکل کرده و شاد زندگی کنیم.

- همواره ورزش و قدم زدن به ویژه در پارک و طبیعت را در برنامه روزانه خود قرار دهیم.

- پس از یک روز پُرتنش و فشار زیاد روانی، دوش بگیریم.

- مصرف قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و غذاهای چرب را محدود کنیم.

- میوه‌هایی نظیر پرتقال، توت فرنگی، سیب و کیوی بخوریم؛ در وعده‌های غذایی خود از سبزی‌هایی مانند نخودسبز، هویچ، کرفس، کلم، جوانه و غلات مصرف کنیم؛ حبوبات، لبنیات مانند شیر، ماست و دوغ و همچنین تخم مرغ و ماهی بیشتر مصرف کنیم.

- در زمان مناسب به موسیقی‌های آرامش‌بخش و ملایم گوش دهیم.

- اگر تحت فشار روانی بسیاری هستیم، در برابر گریه مقاومت نکنیم.

- کارهای خود را برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی کنیم تا از سردرگمی رهایی یابیم.

- معاشرت با افراد پُراسترس را  محدود کرده و بیشتر با افراد شاد معاشرت کنیم.

- در مقابل خواست‌های نا به‌جای دیگران، قاطعانه «نه» بگوییم.

- در مورد مشکلات و نگرانی‌های خود با یک فرد مورد اعتماد صحبت کنیم.

لیلا قربانی، کارشناس سلامت روان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز