بایدها و نبایدهای جاده زیارت/ وقتی امنیت زائران پیاده به حاشیه می‌رود
گروه اجتماعی: مسیر حرکت زائران پیاده امام رضا(ع) به موازات بزرگراه نیشابور ـ مشهد که با نام جاده زیارت معروف شده است، نیازمند رعایت نکاتی است که انجام یا پرهیز از آن‌ها، تضمینی برای امنیت مادی و معنوی سفر زیارتی زائران پیاده خواهد بود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، یکی از پرترددترین مسیرهای حرکت زائران پیاده امام‌رضا(ع) در ایام پایانی ماه صفر، مسیر نیشابور به سمت مشهد است، بیشتر زائران پیاده‌ای که از سراسر کشور قصد تشرف به شهر مشهد را دارند، اصلی‌ترین ورودی استان خراسان رضوی یعنی مسیر سبزوار _ نیشابور و نیشابور _ مشهد را برای سفر خود در نظر می‌گیرند.
شروع عملیات ساخت جاده زیارت و توقف آن در نیمه راه
از سال 93 برای تسهیل و امنیت هرچه بیشتر زائران پیاده امام رضا(ع) تصمیم مسئولان کشوری و استانی بر این شد تا حدفاصل شهرهای قدمگاه رضوی و ملک‌آباد در مسیر نیشابور به مشهد جاده مخصوص پیاده‌روی با عنوان جاده زیارت احداث شود.
در سال 94 بنابر اعلام مسئولان استانداری خراسان رضوی 22 کیلومتر از این مسیر به بهره‌برداری رسیده اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که این پروژه بعد از تکمیل 22 کیلومتر اولیه از سمت شهرستان نیشابور متوقف شده و احداث حدود نیمی از جاده زیارت همچنان بلاتکلیف مانده است.
محمدحسن واحدی، معاون هماهنگی امور زائران استانداری خراسان رضوی، همزمان با بهره‌برداری از 22 کیلومتر ابتدای جاده زیارت گفته بود: بودجه در نظر گرفته شده برای این طرح 5 میلیارد تومان است، که البته برای تکمیل این جاده تا شهر ملک‌آباد به همین مقدار بودجه مضاعف نیاز است.
قسمت احداث شده جاده زیارت با مشکلاتی روبه‌رو است
وی در گفت‌وگو با رسانه‌ها ابراز امیدواری کرده بود که عملیات تکمیل این مسیر تا سال 1395 به پایان برسد، اما نه تنها مسیر جاده زیارت تکمیل نشده و روندی برای عملیاتی شدن فازهای بعدی این مسیر دیده نمی‌شود، بلکه قطعه احداث شده جاده زیارت نیز برای بهره‌برداری زائران پیاده با مشکلاتی روبه‌رو است.
مسئولان استانی در تشریح اهداف راه‌اندازی این مسیر مخصوص پیاده‌روی، موضوع استقبال زائران از این جاده، امكان برنامه‌ریزی و تأمین امنیت و لوازم مورد نیاز زائران را ذکر کرده‌اند اما این مسیر ویژه در هر یک از این موارد همچنان کاستی‌هایی را به همراه دارد.
مسیر ویژه پیاده‌روی به بزرگراه ختم می‌شود
این چند کیلومتر افتتاح شده از جاده زیارت که از قدمگاه رضوی تا حدود کیلومتر 55 مسیر نیشابور به مشهد ادامه دارد، در قطعات مختلفی به بزرگراه مجاور خود یعنی مسیر تردد وسائل نقلیه منتهی شده و زائران پیاده مجبور به حرکت در حاشیه بزرگراه هستند.
از طرفی وجود شانه خاکی نامناسب و پل‌های متعدد انتقال سیلاب در این مسیر سبب می‌شود تا زائران در استفاده از شانه خاکی بزرگراه نیز با مشکل تردد روبه‌رو باشند و در نتیجه حرکت پیاده خود در حاشیه بزرگراه و برخلاف جهت حرکت وسایل نقلیه را بر حرکت در مسیر ناهموار جاده مخصوص پیاده‌روی ترجیح دهند.
عرض کم جاده و عبور همزمان خوردروهای خدمت‌رسان
همزمان با عبور زائران پیاده، خودروهای خدمت‌رسان کاروان‌ها به زائران پیاده نیز برای همراهی کاروان‌های خود مجبور به تردد از همین مسیر ویژه پیاده‌روی هستند، با توجه به عرض کم جاده زیارت، حرکت خودروها در این مسیر علاوه بر افزایش خطر برای زائران کندی حرکت کاروان‌های پیاده را در پی‌دارد و این خود عاملی برای عدم استفاده زائران پیاده از مسیر ویژه خود می‌شود.
قطع شدن جاده زیارت در میانه‌راه و تکمیل نشده این مسیر ویژه پیاده‌روی، ساماندهی زائران در قالب کاروان‌های پیاده را از بین می‌برد و زائران به صورت گروه‌های کوچک‌تر و یا ادامه حرکت به صورت انفرادی در بیابان‌های اطراف جاده را به همراه دارد و این موضوع علاوه بر خدشه‌دار شدن امنیت زائران، کار خدمت‌رسانی و امدادرسانی را نیز با مشکل روبه‌رو می‌کند.
تداخل مسیر عبور زائران پیاده مسیر با اتومبیل‌ها در مسیر بزرگراه، اصلی‌ترین خطر جانی است که به علت نامناسب بودن مسیر ویژه حرکت زائران پیاده به وجود آمده است و اعمال نشدن محدودیت‌های اثربخش برای خودروهای عبوری در جاده‌‍‌ها استمرار این خطر را در پی دارد.
نبود محدودیت‌های ترافیکی اثربخش برای امنیت بیشتر زائران پیاده
گشت‌های راهنمایی و رانندگی در جاده‌های استان خراسان رضوی که عبور زائران و خودروها را در ایام پایانی ماه صفر به صورت ویژه رصد می‌کنند، از تنها یک محدودیت ترافیکی خبر می‌دهند و آن ممنوعیت تردد کامیون‌ها و وسایل نقلیه سنگین به استثنای کامیون‌های حامل سوخت و مواد فاسدشدنی است که البته این محدودیت با قید استثنای خود اثر مناسبی در کنترل ویژه ترافیک این ایام ندارد.
علاوه بر مسائلی که در رابطه با جاده زیارت و امنیت جانی و مادی زائران مطرح است، موضوع پرداختن به مسائل فرهنگی و فضاسازی مناسب در طی جاده زیارت نیز از آن دست مسائلی است که باید مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرد.
فضاسازی فرهنگی، نیاز جاده زیارت است
فضاسازی‌ها، دیوارنویسی‌ها، نصب پرچم، تمثال شهدا، نصب اذکار، روایات و تابلوهایی مناسب پیاده‌روی زائران از آن دست موضوعاتی است که می‌توان برای پررنگتر شدن حرکت در این مسیر به آن پرداخت.
کارفضاسازی و فعالیت‌های فرهنگی، علاوه بر زیباسازی مسیر جذب زائر پیاده برای استفاده از جاده ویژه پیاده‌روی را درپی خواهد داشت و علاوه بر تقویت معنویت سفر، عملیات ساماندهی زائران را تسهیل خواهد کرد، البته بخشی از این فضاسازی‌ها در موکب‌های طی مسیر انجام شده اما در طول این مسیر با توجه به اقلیم خشک و بیابانی منطقه، در چشم و ذهن مخاطب فضایی خشک و بی‌روح القا و نفوذ بیشتری دارد.
امیرحسین محبتی
شروع عملیات ساخت جاده زیارت و توقف آن در نیمه راه
از سال 93 برای تسهیل و امنیت هرچه بیشتر زائران پیاده امام رضا(ع) تصمیم مسئولان کشوری و استانی بر این شد تا حدفاصل شهرهای قدمگاه رضوی و ملک‌آباد در مسیر نیشابور به مشهد جاده مخصوص پیاده‌روی با عنوان جاده زیارت احداث شود.
در سال 94 بنابر اعلام مسئولان استانداری خراسان رضوی 22 کیلومتر از این مسیر به بهره‌برداری رسیده اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که این پروژه بعد از تکمیل 22 کیلومتر اولیه از سمت شهرستان نیشابور متوقف شده و احداث حدود نیمی از جاده زیارت همچنان بلاتکلیف مانده است.
محمدحسن واحدی، معاون هماهنگی امور زائران استانداری خراسان رضوی، همزمان با بهره‌برداری از 22 کیلومتر ابتدای جاده زیارت گفته بود: بودجه در نظر گرفته شده برای این طرح 5 میلیارد تومان است، که البته برای تکمیل این جاده تا شهر ملک‌آباد به همین مقدار بودجه مضاعف نیاز است.
قسمت احداث شده جاده زیارت با مشکلاتی روبه‌رو است
وی در گفت‌وگو با رسانه‌ها ابراز امیدواری کرده بود که عملیات تکمیل این مسیر تا سال 1395 به پایان برسد، اما نه تنها مسیر جاده زیارت تکمیل نشده و روندی برای عملیاتی شدن فازهای بعدی این مسیر دیده نمی‌شود، بلکه قطعه احداث شده جاده زیارت نیز برای بهره‌برداری زائران پیاده با مشکلاتی روبه‌رو است.
مسئولان استانی در تشریح اهداف راه‌اندازی این مسیر مخصوص پیاده‌روی، موضوع استقبال زائران از این جاده، امكان برنامه‌ریزی و تأمین امنیت و لوازم مورد نیاز زائران را ذکر کرده‌اند اما این مسیر ویژه در هر یک از این موارد همچنان کاستی‌هایی را به همراه دارد.
مسیر ویژه پیاده‌روی به بزرگراه ختم می‌شود
این چند کیلومتر افتتاح شده از جاده زیارت که از قدمگاه رضوی تا حدود کیلومتر 55 مسیر نیشابور به مشهد ادامه دارد، در قطعات مختلفی به بزرگراه مجاور خود یعنی مسیر تردد وسائل نقلیه منتهی شده و زائران پیاده مجبور به حرکت در حاشیه بزرگراه هستند.
از طرفی وجود شانه خاکی نامناسب و پل‌های متعدد انتقال سیلاب در این مسیر سبب می‌شود تا زائران در استفاده از شانه خاکی بزرگراه نیز با مشکل تردد روبه‌رو باشند و در نتیجه حرکت پیاده خود در حاشیه بزرگراه و برخلاف جهت حرکت وسایل نقلیه را بر حرکت در مسیر ناهموار جاده مخصوص پیاده‌روی ترجیح دهند.
عرض کم جاده و عبور همزمان خوردروهای خدمت‌رسان
همزمان با عبور زائران پیاده، خودروهای خدمت‌رسان کاروان‌ها به زائران پیاده نیز برای همراهی کاروان‌های خود مجبور به تردد از همین مسیر ویژه پیاده‌روی هستند، با توجه به عرض کم جاده زیارت، حرکت خودروها در این مسیر علاوه بر افزایش خطر برای زائران کندی حرکت کاروان‌های پیاده را در پی‌دارد و این خود عاملی برای عدم استفاده زائران پیاده از مسیر ویژه خود می‌شود.
قطع شدن جاده زیارت در میانه‌راه و تکمیل نشده این مسیر ویژه پیاده‌روی، ساماندهی زائران در قالب کاروان‌های پیاده را از بین می‌برد و زائران به صورت گروه‌های کوچک‌تر و یا ادامه حرکت به صورت انفرادی در بیابان‌های اطراف جاده را به همراه دارد و این موضوع علاوه بر خدشه‌دار شدن امنیت زائران، کار خدمت‌رسانی و امدادرسانی را نیز با مشکل روبه‌رو می‌کند.
تداخل مسیر عبور زائران پیاده مسیر با اتومبیل‌ها در مسیر بزرگراه، اصلی‌ترین خطر جانی است که به علت نامناسب بودن مسیر ویژه حرکت زائران پیاده به وجود آمده است و اعمال نشدن محدودیت‌های اثربخش برای خودروهای عبوری در جاده‌‍‌ها استمرار این خطر را در پی دارد.
نبود محدودیت‌های ترافیکی اثربخش برای امنیت بیشتر زائران پیاده
گشت‌های راهنمایی و رانندگی در جاده‌های استان خراسان رضوی که عبور زائران و خودروها را در ایام پایانی ماه صفر به صورت ویژه رصد می‌کنند، از تنها یک محدودیت ترافیکی خبر می‌دهند و آن ممنوعیت تردد کامیون‌ها و وسایل نقلیه سنگین به استثنای کامیون‌های حامل سوخت و مواد فاسدشدنی است که البته این محدودیت با قید استثنای خود اثر مناسبی در کنترل ویژه ترافیک این ایام ندارد.
علاوه بر مسائلی که در رابطه با جاده زیارت و امنیت جانی و مادی زائران مطرح است، موضوع پرداختن به مسائل فرهنگی و فضاسازی مناسب در طی جاده زیارت نیز از آن دست مسائلی است که باید مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرد.
فضاسازی فرهنگی، نیاز جاده زیارت است
فضاسازی‌ها، دیوارنویسی‌ها، نصب پرچم، تمثال شهدا، نصب اذکار، روایات و تابلوهایی مناسب پیاده‌روی زائران از آن دست موضوعاتی است که می‌توان برای پررنگتر شدن حرکت در این مسیر به آن پرداخت.
کارفضاسازی و فعالیت‌های فرهنگی، علاوه بر زیباسازی مسیر جذب زائر پیاده برای استفاده از جاده ویژه پیاده‌روی را درپی خواهد داشت و علاوه بر تقویت معنویت سفر، عملیات ساماندهی زائران را تسهیل خواهد کرد، البته بخشی از این فضاسازی‌ها در موکب‌های طی مسیر انجام شده اما در طول این مسیر با توجه به اقلیم خشک و بیابانی منطقه، در چشم و ذهن مخاطب فضایی خشک و بی‌روح القا و نفوذ بیشتری دارد.
امیرحسین محبتی
