قصه‌های قرآن؛ مجاز یا حقیقت؟

حجت‌الاسلام محمدعلی فیض‌آبادی، استاد حوزه و دانشگاه مشهد در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی با ذکر اینکه حدود 300 قصه در قرآن مجید وجود دارد، به تشریح هدف وجودی قصه‌ها در این کتاب آسمانی پرداخت و گفت: همان‌طوری که هدف قرآن کریم هدایت بشر است پس دلیل آوردن داستان‌ها نیز در آن، هدایت و پیش راندن انسان‌ها حتی به اندازه یک گام به جلو است. 
حقیقت قصه؛ مجاز یا حقیقت؟
وی با بیان مجازی یا حقیقی بودن قصص قرآنی اظهار کرد: اول اینکه قصه‌های قرآنی دروغ نیستند بلکه براساس حق و حقیقت‌اند، برخلاف داستان‌ها، رما‌ن‌ها و نمایش‌نامه‌های انسانی که منشأ تخیلی و غیرحقیقی دارند؛ قصص قرآنی بر اساس حقایقی است که در تاریخ رخ داده‌اند.
این استاد حوزه علمیه مشهد به دیگر نکته اشاره کرد و ادامه داد: یکی از فلسفه‌هایی که خداوند در قرآن قصه‎ها را ذکر می‌کند، برای آرامش دادن و تسکین قلب پیامبر(ص) است، در هر حادثه‌ای که برای ایشان پیشامد می‌کرد، قصه‌ای را در کنارش مطرح می‌کرد و بدین وسیله رسول‌الله آرامش می‌گرفت.
وی با یاد نمونه‌ای قرآنی در این باره ابراز کرد: به عنوان مثال قضیه‌ای در غزوه احد برای نبی مکرم اسلام(ص) رخ می‌دهد، پس خداوند متعال قصه‌ای از ماجرا و چگونگی رخ دادن جنگ بدر را برای پیامبرش روایت می‌کند.
حجت‌الاسلام فیض‌آبادی افزود: زمانی که حضرت رسول(ص) می‌خواستند از مکه به شهر مدینه مهاجرت کنند، خود و یاران‌شان بسیار ناراحت بودند چون قرار بود سرزمین مادری‌شان را ترک کنند، در این هنگام خداوند متعال در سوره قصص، داستان حضرت موسی(ع) را روایت می‌کند که در آن چگونه ایشان 10 سال در مدین زندگی کرده و بعد به مصر هجرت کردند.
از داستان بنی‌اسرائیل عبرت ‌بگیریم
وی، دیگر خصیصه این داستان‌ها را عبرت‌گیری انسان‌ها دانست و با ذکر آیه‌ای با همین مضمون عنوان کرد: در آخر سوره مبارکه یوسف آمده است: «لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّأُوْلِي الأَلْبَابِ مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَى وَلَكِن تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ، به راستى در سرگذشت آنان براى خردمندان عبرتى است‏ سخنى نيست كه به دروغ ساخته شده باشد بلكه تصديق آنچه [از كتاب‌هايى] است كه پيش از آن بوده و روشنگر هر چيز است و براى مردمى كه ايمان مى‌‏آورند رهنمود و رحمتى است» و این عبرت گرفتن از سنت‌های الهی است، یعنی اگر کسی به همان کارهایی که حضرت یوسف(ع) انجام داد، مبادرت ورزد، خداوند منان همان برکات را به وی اعطا می‌کند.
محقق و مدرس حوزه علمیه مشهد به دلیل تاکید قرآن کریم بر مطالعه و عبرت‌گیری از داستان حضرت موسی(ع) اشاره کرد و گفت: روایتی از رسول مکرم اسلام(ص) وجود دارد که می‌گوید، سرگذشت حضرت موسی(ع) را زیاد بخوانید که سرگذشت مسلمانان تقریباً شبیه بنی‌اسرائیل است؛ اگر دقت کنیم می‌بینیم که بعد از اینکه حضرت موسی(ع) آنان را نجات می‌دهد، گوساله‌ پرست می‌شوند، به خاطر شکم دعوا می‎کنند، درس پیغمبرکشی می‌دهند.
وی در ادامه به تبیین دلیل تکه‌تکه نازل شدن آیات یک داستان یا سرگذشت در قرآن کریم اشاره و ابراز کرد: این مربوط به مباحث فنی هدایتی می‌شود که حضرت حق بر مبنای نیاز آن‌ها را یادآور می‌شود، اما مهم‌ترین مسائل آن است که به دنبال آن باشیم که قصص قرآن چه فایده‌ای برای ما دارند؟
قصص قرآنی باید راهبرد زندگی شوند
فیض‌آبادی با تاکید بر این مطلب که داستان‌های قرآن نقل حقایق صرف تاریخی نیست، اضافه کرد: قصه‌های قرآنی باید به یک‌سری اصول کاربردی برای زندگی واقعی ما مبدل شوند، بدین معنا که همچون داستان‌های دست‌ساخته بشری گذرا نیست بلکه پویاست.
وی با برداشت از نمونه‌ای از این داستان‌های قرآنی اظهار کرد: اینکه حضرت یوسف خوابی می‌بیند و به خانواده‌اش می‌گوید، نکته اخلاقی‌اش آن است که فرزندان باید طوری رشد کنند که هر آنچه برایشان اتفاق می‌افتد، در درون خانواده مطرح و حل کرده و برای حل آن به غربیه‌ها رجوع نکنند و در مقابل والدین نیز باید درصدد رفع مشکلات و رسیدگی به مسائل‌شان برآیند.
این کارشناش علوم دینی رادیو خراسان رضوی تصریح کرد: باید با توجه به نیازهای روز جامعه و مخاطبان، این‌گونه موضوعات را از متن آیات و روایات استخراج کرده و برای انواع مسائل و مشکلات، نسخه روز آن را تهیه کرد.