روایتی از قدمگاههای «خورشید ایران»/ ردپای گمشده «بهشت هشتم» در دهسرخ + عکس
گروه هنر: در زمان‌های قدیم اگر کسی از پیامبران و معصومان(ع) به منطقه‌ای وارد شده و در آنجا سکنی گزیده و یا کسی این بزرگان را در خواب مشاهده می‌کرد با اشاره ایشان یا با تصمیم خود مقبره‌ای می‌ساخت که قدمگاه دهسرخ نمونه‌ای از عرض ارادت مردم به امام مهربانی‌ها است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، در زمان‌های قدیم اگر یکی از پیامبران و معصومان(ع) به منطقه‌ای وارد شده ودر آنجا سکنی گزیده و یا در خواب این بزرگان را مشاهده می‌کرد با اشاره ایشان یا با تصمیم خود مقبره‌ای می‌ساخت از همین رو جایی که نقش دو کف پای انسان و گاهی یک پا، در اندازۀ طبیعی و گاه بزرگ‌تر، بر روی قطعه سنگی، به نمایش گذاشته می شد را قدمگاه می‌گفتند.
عمدۀ این قدمگاهها در کنار چاه، چشمه و درختانی قرار گرفته و خود این منابع طبیعی نیز محصول لطف و عنایت صاحبان آن جای پاهای مقدّس به شمار می‌روند، این قدمگاهها از تقدس خاصی برای افراد هر منطقه و یا سراسر نقاط برخوردار است از همین رو افراد، نماز و قرآن و دعا می‌خوانند و از جای پا یا از اجزای طبیعی یا مصنوعی متصل به قدمگاه، چون آب چشمه و چاه یا درختان، حاجت و شفا می‌طلبند.
گاه مردگان خود را در محوطه قدمگاه دفن کرده و خوراکی‌های نذری میان زائران توزیع می‌کنند، در ایران هم قدمگاههای متعددی وجود دارد که منسوب به ائمه اطهار(ع) است، از جمله قدمگاههای معروف، مسیر حرکت امام رضا(ع) است که امروزه به جاده ولایت شهرت دارد.
محمود بختیاری، عضو هیئت علمی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، در گفت‌وگو با ایکنا در خصوص این قدمگاهها اظهار کرد: دهسرخ یا «قریه الحمراء» که منزلگاه جاده ابریشم است به دلیل شرایط طبیعی منطقه خاک آن جا سرخ رنگ است، به همین دلیل به روستای سرخ نامگذاری شده است.
ثبت «قلعه کوچ کمر» در فهرست آثار ملی
بختیاری با اشاره به قدمت بالای روستای کهن «دهسرخ»، افزود: این روستا که به «قلعه کوچ کمر» معروف است با توجه به بررسی‌های باستان شناسی «کوچ کمر» در فهرست آثار ملی درج شده است.
وی این قلعه را متعلق به صدر اسلام همزمان با ابتدای ورود اسلام در قرن اول هجری دانست و اظهار کرد: قبل از اسلام هم با توجه به سفال‌های تاریخی که وجود دارد در آنجا سکونت وجود داشته و از لحاظ قدمت جایگاه ویژه‌ای دارد.
عضو هیئت علمی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، با اشاره به اینکه به لحاظ تاریخ فرهنگی این قلعه منزلگاه اصلی «جاده ابریشم» بوده است، عنوان کرد: با توجه به بررسی و پژوهش‌های انجام شده کاروانسراهایی در آنجا وجود داشته که مخروب شده است و آن کاروانسراها، نشانه این است که «قلعه کوچ کمر» منزلگاه اصلی «جاده ابریشم» است.
بختیاری در خصوص اینکه چه ارتباطی بین این مناطق و امام رضا(ع) وجود دارد، افزود: در متون تاریخی در کتاب «عیون اخبار الرضا(ع)» کاملا ذکر شده است که حضرت رضا(ع) در مسیر هجرتشان از نیشابور حرکت می‌کنند، یک روز را در «رباط سعد» که در نزدیکی قدمگاه فعلی در نیشابور است، اقامت می‌کنند و در ادامه مسیر به «دهسرخ» می‌رسند.
وی ادامه داد: در «دهسرخ» مردم دورشان جمع می‌شوند به یمن حضور ایشان استقبال باشکوهی از امام رضا(ع) به جا می‌آورند و با توجه به روایات شفاهی و پژوهش‌های مردم شناسی، «دهسرخی‌ها» داستان‌های فراوانی دارند که آن‌ها را منتسب به امام رضا(ع) می‌دانند.
این مدرس دانشگاه عنوان کرد: حضرت رضا(ع) وارد دهسرخ می‌شوند، موقع صلاة ظهر بوده است و همراهشان می‌گویند، وقت نماز است و اما برای وضو گرفتن آب وجود نداشته است و در روایت مختلف در «مفاتیح الجنان» و «عیون اخبار الرضا(ع)» آمده است که امام رضا(ع) خاک کوهی که در نزدیک‌شان بوده است را کنار می‌زنند و چشمه‌ای روان می‌شود.
«تخت امام» قدمگاه امام رضا(ع) در روستای «دهسرخ»
وی با اشاره به اینکه در روایت‌های دیگر آمده است که با حرکت دادن عصا بر روی خاک چشمه‌ای روان می‌شود، ادامه داد: همراهان ایشان با آن چشمه وضو می‌گیرند و آن به «چشمه حضرت» که محل مقدسی است، معروف می‌شود از همین رو زائران زیادی هر سال از این چشمه آب به عنوان شفا و تبرک به همراه خود می‌برند.
بختیاری تخت امام را یکی دیگر از معجزات امام رضا(ع) دانست و عنوان کرد: برای این چشمه در روستای «دهسرخ» بنای کوچکی ساخته شده است که مردم آن را زیارت می‌کنند و در کنار آن چشمه، تختی قرار دارد که مردم معتقدند که آن هم یکی از معجزات حضرت است که به «تخت امام معروف» است.
عضو هیئت علمی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، با اشاره به اینکه «تخت امام» به عنوان آثار ملی ثبت شده است، اظهار کرد: می‌گویند به دلیل کوهستانی بودن آن منطقه، محل صافی وجود نداشته است و امام رضا(ع) برای نماز خواندن در همان محل می‌ایستند و آنجا صاف می‌شود.
وی ادامه داد: با اصرار زیادی مردم حضرت رضا(ع) در آن منطقه اقامت می‌کنند و ایشان به زیارت امامزاده عبدالعزیز از نوادگان حضرت زین‌العابدین یا موسی‌ابن جعفر(ع) در روستای «ده سرخ» می‌روند.
جاده ولایت؛ نقطه محوری گردشگری
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه جاده ولایت به عنوان نقطه محوری گردشگری محسوب شده است، ادامه داد: با توجه به نشانه‌هایی در کتاب «مسالک و ممالک ابن خردادبه»، امام رضا(ع) بعد از یک شب اقامت در «دهسرخ» واقع در محل «جاده ابریشم» در روستایی نزدیکی «دهسرخ» اقامت کردند، در همین مسیر معجزات دیگری از امام رضا(ع) مثل چشمه حیات و ... «قلعه نوده دهسرخ» موجود است.
عضو هیئت علمی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی «سناباد طوس» را یکی دیگر از قدمگاههای منسوب به امام رضا(ع) دانست و افزود: در اوایل اسلام در متون ذکرشده است که این منطقه به عنوان قریه‌های وابسته به روستای نوغان بوده که بنای حکومتی «دارالاماره» ناحیه طوس در سناباد قرار داشته که همان قصر حکومتی حاکم طوس مربوط به کاخ «حمید بن قهقهه» به شمار می‌رود.
وی با اشاره به اینکه امام رضا(ع) به دستور مأمون در مسیر بازگشت از مرو به توس در «دارالاماره» اقامت کردند، عنوان کرد: ایشان در قصر حکومتی که یکی از بناهای کهن و باغ بزرگی و یکی دیگر از قدمگاههای حضرت رضا(ع) به شمار می‌رود، اقامت کردند.
یادآور می‌شود، دهسرخ در 45 کیلومتری مشهد قرار دارد و هر سال گردشگران زیادی برای دیدن این مکان که منتسب به امام رضا(ع) است، از فضاهای دیدنی آن همانند چشمه امام که به چشمه زمزم معروف است، بازدیده کرده و از آب آن به عنوان شفا استفاده می‌کنند.
