عسل؛ خوراکی شفابخش برای انسان/ روایات معصومین در رابطه با عسل
گروه اندیشه: خداوند متعال در قرآن کریم خوردن عسل را برای مردم شفا می‌داند در حالی‌که در قرآن واژه «شفا» برای هیچ‌کدام از خوراکی‌ها به‌کار نرفته است و امروز علم پزشکی نیز تأیید‌کننده خاصیت درمانی عسل برای بسیاری از بیماری‌هاست.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، در قرآن کریم خداوند متعال، خوردن عسل برای مردم را شفاء می‌داند و در آیه 69 سوره مبارکه نحل می‌فرماید: «یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ از درون [شکم] آن شهدى که به رنگ‌هاى گوناگون است بیرون مىآید در آن براى مردم درمانى است راستى در این [زندگى زنبوران] براى مردمى که تفکر مىکنند نشانه [قدرت الهى] است»
واژه «شفاء» در قرآن، درباره خوردنی‌ها به‌کار نرفته است، مگر برای عسل و حتی نام یک سوره از قرآن، به نحل(زنبور عسل) اختصاص داده شده است و به تفکر در رابطه با زندگی زنبور عسل دستور داده است.
امام علی(ع) فرمود: «در زندگی همچون زنبور عسل باش، وقتی می‌خورد، چیز پاکیزه می‌خورد، وقتی از خود چیزی باقی می‌گذارد، چیز پاکیزه می‌نهد، وقتی بر چوبی یا جایی می‌نشیند، آن‌را نمی‌شکند و ویران نمی‌کند».(مصباح‌الهداه صفحه 115 به نقل از غررالحکم)
خواص دارویی عسل
در علم پزشکی ثابت شده است که عسل به‌دلیل رطوبت پایین، فشار اُسمزی بالا و اسیدی بودن سبب توقف رشد عوامل عفونت‌زا میشود و پوشش استریلی روی زخم‌ها ایجاد می‌کند، عسل برای درمان یا تقویت یا پیش‌گیری امراض پوستی، تقویت رشد طفل، سرطان، تنفس، کبد، صفرا، چشم و گوش، بینی و غیره مؤثر است.
تأثیر عسل طبیعی در بهبودی زخم‌های دیابتی، زخم سالک، کاربرد موضعی عسل بر زخم باز پوست موجب تسریع روند التیام زخم میشود. مصرف خوراکی شربت عسل و خرما می‌تواند موجب افزایش میزان پیشرفت طبیعی زایمان و انقباضات مؤثر رحم شده و در نتیجه نیاز به سزارین را کاهش می‌دهد.
با بررسی متون انجام شده می‌توان نتیجه گرفت که تأکید قرآن بر استفاده از عسل در رژیم غذایی و اشاره به خاصیت شفادهندگی آن برای مردمان بی‌سبب نبوده و امروزه نیز علم پزشکی تأیید کننده خاصیت درمانی عسل برای بسیاری از بیماری‌ها می‌باشد.
از عسل در فرآورده‌های ضد‌سرفه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم استفاده میشود. مزه مزه و غرغره شربت عسل برای برطرف کردن زخم‌های دهان و ورم گلو بسیار سودمند است. عسل ضد آسم است، با این‌که بسیار شیرین است، برای دندان‌ها و لثه مضر نیست، بلکه لثه‌ها را سالم می‌سازد و دندان‌ها را سفید می‌کند.
دستگاه گوارش را پاک کرده و ضد‌اسهال است. در تحقیقات ثابت شده اثر بسیار مفیدی بر بهبود عفونت‌های معده دارد، از این‌رو ضد زخم معده و دستگاه گوارش است.
عسل در درمان آب مروارید مفید است، بادشکن است و برای معالجه قولنج روده تجویز میشود و در مسمومیت‌های غذایی، دستگاه گوارش را پاک می‌سازد، در بیماری‌های کبدی مصرف آن مفید است. سکنجبینی که با عسل تهیه میشود، صفرابری بی‌نظیر است.
عسل سنگ‌های کلیه و مثانه را از بین می‌برد، برای این منظور عسل را با کندر باید مصرف کرد. در قدیم هر دارویی را با عسل مخلوط می‌کردند، زیرا خاصیت بهبودبخشی داروها را چند برابر می‌کرده و امروزه هم از عسل در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌کنند.
عسل خواب‌آور است و به مبتلایان به بیماری کم‌خوابی توصیه میشود که قبل از خواب چند قاشق مرباخوری عسل میل کنند، برای رفع کم‌اشتهایی مفید است و کلاً جریان خون را در بدن بهبود می‌بخشد؛ از این‌رو به رشد عضلات کمک می‌کند، پس برای بچه‌های کم‌اشتها و افراد ورزشکار بسیار مفید است.
عسل گرفتگی مویرگ‌ها را باز می‌کند و برای عروق بسیار مفید است، پس سالمندان اگر هر روز شربت عسل و لیموی تازه بنوشند، عمر طولانی‌تری خواهند داشت.
حتی موم عسل نیز خواص زیادی دارد و ماسک آن برای صورت، چین و چروک و فرورفتگی‌های پوست را می‌پوشاند و پوست را لطیف می‌کند.
بررسی مقالات سال‌های 1984 تا 2001 نشان می‌دهد حداقل 25 تحقیق راجع به اثرات ضدزخم عسل انجام شده که نتایج آن‌ها مثبت بوده است، عسل به‌عنوان التیام‌دهنده زخم و نگهدارنده پوست مورد تأیید قرار گرفته است، همچنین 40 مورد دیگر نشان داده، عسل دارای اثرات ضد‌خونریزی با موفقیت 88 درصد بوده که این عمل به همراه اثرات ضد‌میکروب نیز بوده است.
اثرضد میکروبی عسل، پس از قرارگیری در معرض آفتاب و گرم شدن کاهش می‌یابد
خاصیت ضد‌میکروبی در عسل با PH حدود 2/3 تا 5 به هیدروژن پراکسید(H2O2) مرتبط بوده که از تغییرات آنزیمی گلوکز به گلوکونیک اسید حاصل می شود ولی اثر ضد‌میکروبی عسل پس از گرم شدن یا در معرض آفتاب قرار گرفتن کاهش می‌یابد.
عسل ماده‌ای کاملاً خوراکی است، ولی در موارد استثنایی ممکن است به اسپورعامل بوتولیسم آلوده باشد که ایجاد سم کرده و مسمومیت‌زاست، به همین دلیل مصرف آن برای کودکان زیر یک سال ممنوع است. همچنین بعضی افرد ممکن است نسبت به دانه‌های گرده موجود درعسل حساسیت داشته باشند.
برخی از احادیث معصومین(ع) در مورد عسل
پیامبر اکرم( ص) فرمود: «بر شما باد دو درمان؛ عسل و قرآن» و نیز
امام رضا(ع) فرمود: «هر که می‌خواهد در همه زمستان از سرماخوردگی دور بماند، هر روز سه لقمه شهد(عسل) بخورد».(طب الامام الرضا علیه السلام ، صفحه 37)
پیامبر اکرم(ص) نیز فرمود: «نزد من، برای زن تازه‌زا، درمانی همانند خرما و برای بیمار، درمانی همانند عسل وجود ندارد».(کنز العمال جلد 10 صفحه 44)
امام رضا(ع) از نبی مکرم اسلام(ص) نقل کرد که فرمود: «خداوند برکت را در عسل قرار داده است، درمان دردها در آن است و هفتاد پیامبر دوام سودمندی آن‌را از خداوند خواسته‌اند».(مکارم الاخلاق جلد 1 صفحه 359 ) و امام موسی کاظم(ع) از امیرالمؤمنین، علی(ع) نقل کرده که فرمود: «بیمار، به چیزی همانند خوردن عسل، درمان نجسته است».(الکافی جلد 6 صفحه 332 حدیث 5)
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «عسل چه خوب نوشیدنی‌ای است، قلب را مراقبت می‌کند و سردی سینه را از میان می‌برد».(مکارم الاخلاق جلد 1 صفحه 358)
امام کاظم(ع) نیز فرمود: «عسل درمان هر درد است، اگر که آن‌را از شهدش استخراج کنی».پیامبراکرم(ص) فرمود: «اگر در چیزی درمانی باشد، در نیشتر حجامت‌گر و نوشیدنی‌ای از عسل است» و نیز امام کاظم(ع) فرمود: «در عسل، درمان هر دردی است، هر کس ناشتا یک انگشت از آن‌را بلیسد، این عسل بلغم را پایان می‌دهد، صفرا را فرو می‌نشاند، تلخه سیاه( زرداب) را مانع میشود، ذهن را صفا می‌بخشد و اگر که همراه با کندر خورده شود، حافظه را نکو می‌سازد» و نیز پیامبر اکرم(ص) فرمود: «عسل ، درمان است».(بحار الانوار جلد 66 صفحه 294 حدیث 19)
امام رضا(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اگر کسی به شما شربتی از عسل را تعارف کرد، رد نکنی».(اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام صفحه 724) و نیز فرمود: «خداوند متعال در عسل برکت گذاشته و شفای دردها را در آن قرار داده است».
امام رضا(ع) از امام علی(ع) نقل کرده است که فرمود: «سه چیز حافظه را زیاد می‌کند و بلغم را از بین می‌برد، قرائت قرآن، عسل و کندر». (اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام صفحه 724)
حضرت امام رضا(ع) فرمود: «هر کس در نطفه‌اش نقصانی پدید آمد، شیر یا عسل بخورد».(اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام صفحه 724) و نیز پیامبر اکرم(ص) فرمود: «تن با سه چیز شاداب و پروریده میشود. بوی خوش، لباس ملایم و نوشیدن عسل».(مفاتیح الحیاة صفحه 159 و طب النبی صفحه 25).
بنابراین، بزرگان دینی ما در عصرهای گذشته، با الهام از وحی الهی، بر فایده‌های مواد غذایی مختلف، از جمله عسل و کاربرد آن در درمان بیماری‌های گوناگون تأکید و بر پیروان خویش مصرف آن را توصیه کرده‌اند. برای استفاده از سخنان آن بزرگواران در زمینه شناخت غذاهای مفید و نیز رعایت اصول بهداشتی و درمانی در جامعه، پژوهش‌های فراوانی لازم است که در این مسیر، احیای طب اسلامی، امری ضروری به‌شمار می‌رود.
