دحوالارض چه روزی است؟

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، بیست و پنجم ذیقعده، همزمان با دحوالارض یعنی گسترش یافتن زمین است. از امام علی(ع) روایت شده است که فرمودند «نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در بیست وپنج ذی‌القعده بود. کسی که در این روز روزه بگیرد و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را عبادت کرده است خواهد داشت».

همچنین، در برخی از روایات این روز به عنوان روز قیام امام زمان مهدی موعود(عج) معرفی شده و خاتم‌المحدثین، شیخ عباس قمی(ره) روز دحوالارض را از چهار روز معروفی ذکر کرده که روزه آن ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.

روز دحوالارض از روزهای پر برکت خدا برای بندگان سالک الی‌الله است؛ به‌گونه‌ای که در کتاب شریف «المراقبات» روایت است که امام رضا(ع) فرموده‌‌اند «در شب بیست‌و‌پنجم ماه ذى‌القعده حضرت ابراهیم(ع) و حضرت عیسى‌(ع) متولد شده‌اند، در این روز، رسول خدا(ص) به قصد حجة‌الوداع از مدینه با یکصدوچهار هزار یا یکصد و بیست‌و چهار هزار و حضرت فاطمه(ع) و تمامى اهل بیت خود از راه شجره به مکه عزیمت کردند».

توبه، استغفار، عبادت و شب زنده‌داری از اعمالی است که در شب دحو الارض سفارش و تأکید بسیاری برای انجام دادن آنها شده است. شب و روز دحوالارض نمازها و ادعیه مخصوصی دارد که کیفیت آنها در کتاب مفاتیح‌الجنان مرحوم شیخ عباس قمی(ره) آمده است.

معنای دحوالارض

« دحو» به معنای گسترش است و برخی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی‌اش تفسیر کرده‌اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب‌های حاصل از باران‌های سیلابیِ نخستین فراگرفته بود. این آب‌ها، به تدریج در گوداله‌ای زمین جای گرفتند و خشکی‌ها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده‌تر شدند.

از سوی دیگر، زمین در آغاز به صورت پستی‌ها و بلندی‌ها یا شیب‌های تند و غیرقابل سکونت بود. بعدها باران‌های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره‌ها گستردند. اندک اندک زمین‌هایِ مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع پدید آمد. مجموع این گسترده شدن، «دَحو الارض» نام‌گذاری می‌شود.

برنامه‌های معنوی

زمین، گاهواره زندگی انسان و همه موجوداتِ زنده است، که با تمام کوه‌ها، دریاها، درّه‌ها، جنگل‌ها، چشمه‌ها، رودخانه‌ها، معادن و منابع گرانبهایش، نشانه‌ای از نشانه‌های آفریدگار به شمار می‌آید که آن را گسترانیده است. روز دحوالارض ـ روز گسترش زمین ـ روز بسیار مبارکی است و آداب و اعمال ویژه‌ای دارد؛ از جمله: روزه داشتن که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد؛ احیا و شب زنده‌داری شب دحوالارض که برابر با یک سال عبادت است؛ ذکر و دعا، انجام غسل به نیت روزِ دحوالارض و نماز مخصوص آن.

دحوالارض در قرآن

در قرآن کریم به دحوالارض اشاره شده است. خداوند در آیه 30 سوره نازعات می‌فرماید: « وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها؛ و زمین را پس از آن (آفرینش آسمان و زمین) گسترش داد». بر پایه نظر بیشتر مفسران، منظور از «دَحاها» در این آیه، همان دحوالارض است.

یکی از برنامه‌های پیشنهادی در روز مبارک گسترده شدن زمین، خواندن دعای ویژه این روز است. در بخشی از این دعا، به مسأله دحوالأرض چنین اشاره شده است«ای خدایی که خانه کعبه را گسترانیدی و دانه را شکافتی و سختی را برطرف ساختی، از تو می‌خواهم در این روز از روزهایت که حق آن را بزرگ نمودی، هر گرفتاری و مشکلی را برطرف سازی».

ماه ذیقعده اولین ماه از ماه‌های حرام است. ماه‌های حرام زمان‌هایی هستند که جنگ در آنها ممنوع بوده و احکام ویژه‌ای نیز از جهت شرعی و فقهی دارند؛ اما استفاده اخلاقی و تربیتی که از این حکم می‌توان کرد، این است که: «اگر جنگ و نزاع میان مردمان در این ماه حرام شده است» حتما منازعه و محاربه با خداوند باید بیشتر مورد نفرت قرار گیرد؛ بنابراین، شایسته است انسان مؤمن در این ماه‌ها بیشتر به فکر باشد تا اندیشه و اعضای او با گناه و معصیت، به مخالفت با خداوند برنخیزد.

مناسبت‌های دیگر این روز

گذشته از واقعه دحوالارض، رویدادهای دیگری نیز در این روز رخ داده اند که اهمیت آن را دوچندان کرده اند؛ از جمله: میلاد ابوالانبیاء حضرت ابراهیم(ع)، میلاد حضرت عیسی(ع)،  خروج رسول اکرم(ص) از مدینه به همراه هزاران حاجی به سوی مکه، به قصد حجة الوداع. در این سفر وجود مقدس امیرالمؤمنین و حضرت زهرا(ع) و نیز همه همسران و بسیاری از اصحاب پیامبر(ص)نیز ایشان را همراهی می‌کردند.

زیارت حضرت امام رضا(ع) بهترین و با فضیلت‌ترین عمل مستحبی این روز است.