امامزاده بی‌بی زینب خاتون(س)؛ مکانی مقدس با امکاناتی کم برای پذیرایی از زائران
گروه اجتماعی: آستانه مبارکه بی بی زینب خاتون(س) در ارتفاعات روستای کاهین و در منطقه‌ای ییلاقی با زمستانی سرد و تابستانی بسیار مطبوع و خوش آب و هوا قرار دارد که این امر موجب جذب زائران و مسافران بسیاری از نقاط مختلف استان و کشور به این منطقه شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، آستانه مبارکه بی‌بی زینب خاتون(س) مشهور به مزار کاهی در ۵۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بیرجند در خراسان جنوبی و در بخش مود شهرستان سربیشه، در منطقه‌ای سرسبز و خوش آب و هوا واقع شده است.
بر اساس شواهد بانو بی‌بی زینب خاتون(س)، دختر امام موسی کاظم(ع) است که درگذر از روستای کاهین، دار فانی را وداع گفته و بر سر تپه‌ای مدفون شد.
علی‌بن محمد یاسری در تاریخ قهستان می‌نویسد: دیگر سیده زنان خاندان سِتر علیا و مهد عظمی، سلاله باغ مرتضوی به سببی از اسباب، گذرشان بر قریه کاهین از قرای نهار جان افتاد و به‌واسطه عارضه‌ای که بر آن بزرگوار روی داد، در آن محل دار فانی را وداع فرمود.
محرمانش به امر تجهیز و تکفین پرداخته و وی را بر سرپشته‌ای در صدف خاک مدفون ساختند و قبه‌ای بر سر تربت او بر ساختند.
از آنجایی که این آستانه مبارکه در ارتفاعات روستای کاهین منطقه‌ای ییلاقی با زمستانی سرد و تابستانی بسیار مطبوع و خوش آب و هوا قرار دارد و از فضای سبز بسیار زیبا و آبی شیرین و گوارا برخوردار است که این امر موجب جذب زائران و مسافران بسیاری از نقاط مختلف استان و کشور به این منطقه شده است به‌گونه‌ای که سالانه حدود 150 هزار زائر و مشتاق به زیارت خاندان اهل بیت(ع) برای زیارت به این مکان مشرف می‌شوند.
به خاطر وجود آب گوارا و مهمان‌سراهایی که در محوطه این مزار و در باغ‌های سرسبز این روستا وجود دارد، مردمی که به این منطقه می‌آیند، به‌طور موقت در این منطقه سکنی گزیده و به زیارت و سیاحت می‌پردازند.
جاده ارتباطی به آستانه مبارکه بی‌بی زینب خاتون(س) از مرکز شهر به روستای کاهین، آسفالته است و امکانات و تسهیلات تفریحی و رفاهی، گردشگری و امکان حمل و نقل مناسب به این روستا و همچنین موقعیت خوب مکانی باعث شده که همواره از اقصی نقاط استان مورد استقبال قرار بگیرد.
بارگاه مبارکه بی‌بی زینب خاتون(س) در زمینی به مساحت حدود 20 هکتار قرار گرفته و ضریح مطهر این بقعه متبرکه مطلا بوده و با طرح ضریح مطهر امام رضا(ع) در سال 1383 ساخته و نصب شده است، در قسمت بالایی ضریح اسما متبرک خداوند بر روی صفحه‌های مطلا حکاکی شده و به شکل زیبایی در چهار طرف ضریح نمایان است، در حاشیه بالایی ضریح آیاتی از سوره مبارکه انسان حک شده است.
بقعه متبرکه، در مرکز دایره‌ای قرار گرفته که با ستون‌های اطراف خود محصور شده و کف ساختمان با سنگ مرمر سنگفرش شده است.
عقیده و اعتقاد مردم به این بارگاه مقدس به حدی است که برای تمامی امور از جمله شفا یافتن بیماران و نیز مشکلات مالی در این بقعه نذر و نیاز می‌کنند و حاجات خود را از این طریق از درگاه خداوند می‌طلبند، در صحن این بقعه محل مشخصی برای نذورات خاص مردم وجود دارد.
به این ترتیب که غرفه‌هایی در‌نظر گرفته شده برای خواباندن گوسفندهای نظری و این نذر در این منطقه به این صورت مرسوم است که هر کس حاجتی دارد، گوسفندی را جهت قربانی کردن به این مکان آورده و در یکی از این غرفه‌ها بر روی زمین می‌خوابانند و عقیده بر این است که چنانچه حیوان بر روی زمین بماند و بر‌نخیزد آن گوسفند به‌عنوان نذر پذیرفته شده است.
عده زیادی همواره برای برپایی نماز حاجت و و توسل به آستان پروردگار در این مزار متبرکه حضور می‌یابند و امید راسخی به برآورده شدن حاجات خود دارند. برخی از زائران به خاطر شهرت فراوانی که این مزار در اطراف و اکناف دارد حتی از استان‌های مجاور مانند سیستان و بلوچستان نیز به آن مراجعه می‌کنند.
نذورات غیر نقدی شامل طلا و یا زمین‌هایی که مردم جهت فروش به تولیت بقعه واگذار می‌کنند، می باشد و نیز برخی موارد شامل هدیه گوسفند در ایام محرم برای اطعام عمومی مردم و یا انجام خدمات برخی از کارگران ساختمانی که به جای نذورات خود اوقاتی را به کار در مزار و مکان زیارتگاه درجهت ساخت و ساز اختصاص می‌دهند. در طول سال نیز، علاوه بر زیارت زائران از این مزار متبرک، کلیه مراسم مذهبی و آئینی، ازجمله اعیاد، ولادت و وفات ائمه اطهار و معصومین(ع)، برگزاری عزاداری‌های ایام محرم و صفر، اعیاد ماه شعبان و مراسم ماه مبارک رمضان با شکوه خاصی برگزار می‌گردد.
اقدامات عمرانی صورت گرفته در مزار
حجت‌الاسلام پرویز بخشی‌پور، معاون بهره‌وری اداره‌کل اوقاف خراسان جنوبی با بیان اینکه برای اجرای طرح‌های مختلف این امامزاده با پیمانکاران گوناگون قرارداد بسته‌ایم، گفت: برای نصب و تهیه گنبد طلای بارگاه بی بی زینب خاتون(س) 120 میلیون تومان هزینه شده است.
وی ازعقد دو قرارداد جدید با پیمانکار خبر داد و اظهار کرد: قرارداد نماسازی بیرون این امامزاده با این پیمانکار منعقد شده است شده ولی هنوز شروع به کار نشده است.
معاون بهره‌وری اداره‌کل اوقاف خراسان جنوبی افتتاح صحن و رواق آستان مقدس امامزاده بی بی زینب خاتون(س) به متراژ صحن 462 متر مربع و رواق 361 متر مربع با هزینه کرد 63 میلیون و 700 هزار تومان را از دیگر طرح های عمرانی صورت گرفته برشمرد.
بخشی‌پور اظهار کرد: آینه‌کاری در دو فاز صورت می‌گیرد که فاز اول گنبد و ستون‌ها به مساحت 400 متر مربع است که شروع به کار شده و پیش بینی می‌شود تا پایان اسفند‌ماه با هزینه 50 میلیون تومان به اتمام برسد.
وی درباره فاز دوم گفت: آئینه‌کاری شبستان‌های امامزاده به مساحت 500 متر مربع پس از اتمام مرحله اول شروع می‌شود و پیش‌بینی می‌شود حدود 62 میلیون و 500 هزار تومان هزینه داشته باشد.
معاون بهره‌وری اداره‌کل اوقاف خراسان جنوبی افزود: از محل اعتبارات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پروژه محوطه‌سازی و نصب آلاچیق در امامزاده بی بی زینب خاتون(س) کاهی که جزء پروژه‌های شاخص شهرستان است با اعتباری بالغ بر 800 میلیون ریال احداث شده است.
بخشی‌پور با اشاره به توسعه گردشگری در این منطقه، بیان کرد: پروژه محوطه‌سازی و نصب آلاچیق در مزار کاهی که جزء پروژه‌های شاخص شهرستان می‌باشد با اعتباری بالغ بر 800 میلیون ریال انجام شده است.
وی با بیان اینکه نمای بیرونی این امامزاده با آجر سفال و کاشی هفت رنگ انجام می‌شود، اظهار کرد: مبلغ این قرارداد حدود 20 میلیون تومان است.
عمده مشکلات مزار
یکی از زائران این بقعه گفت: حداقل یک بار در ماه به مزار کاهی می‌آییم که وضعیت ساخت و ساز بقعه هر بار تغییر می‌کند و از پیشرفت خوبی برخوردار است.
کاظمی با بیان اینکه هر چند پیشرفت خوب است اما نظافت زائرسراها تعریف چندانی ندارد، افزود: بعضی از زائران ملاحظه نمی‌کنند و در هر محلی اقدام به روشن کردن آتش و طبخ غذا می‌کنند.
زائری دیگر قطعی آب، وضعیت نامناسب نظافتی و بهداشتی، کمبود فضای پارکینگ، کمبود سرویس‌های بهداشتی، مستقر نبودن یک پزشک با توجه به جمعیت زیاد زائران و غیره را از جمله مشکلات این امامزاده برشمرد.
شلوغی و سردرگمی زوار برای پارک کردن وسایل نقلیه
احمدی شلوغی و سردرگمی تعدادی از زوار برای پارک کردن وسایل نقلیه و پیدا کردن نقاط مناسب برای اسکان ، شلوغی و انتظار زیاد مسافران برای استفاده از سرویس‌های بهداشتی اندک در مزار را مشکلات این بقعه برشمرد.
وی بیان کرد: با توجه به جمعیت زیاد زائران و برگزاری نماز جماعت در یک مسجد که فضای آن پاسخگوی نیاز نیست، ضرورت دارد که تعداد روحانیان و مکان‌های برگزاری نماز جماعت در روزهای تعطیل در مزار افزایش پیدا کند.
زائری دیگر مشکلات موجود در مزار را نشان‌دهنده ضعف عملکرد هیئت امنا و دستگاه‌های ذیربط دانست و افزود: چرا باید محیط اطراف مزار و محل استراحت زائران و سرویس‌های بهداشتی به‌درستی نظافت نشود و شاهد وضعیت بهداشتی نامناسبی باشیم.
رضایی وجود زباله‌ها در محدوده مزار، محل ذبح گوسفندان، نبود کارت‌خوان برای برداشت پول، نبود مایع دستشویی در سرویس‌های بهداشتی و عدم نظافت سرویس‌ها و محوطه مزار، نبود محل مناسب برداشت آب را از مشکلات موجود برشمرد.
زائری دیگر با ابراز رضایت از اینکه امکان آن فراهم شده تا با خودرو به محل مزار بروند، گفت: به علت پا درد برای بالا رفتن از پله‌های مزار مشکل داشتم اما اکنون هم پروژه راه به خوبی در حال اجراست و هم در ساخت و ساز بقعه تغییرات خوبی ایجاد شده است.
فراموشی و غفلت مشکلات مزار از سوی مسئولان
حسینی با بیان اینکه حضور زائران برای زیارت این امامزاده با سختی‌های زیادی همراه است ولی رفع این مشکلات از سوی مسئولان مورد فراموشی و غفلت قرار گرفته، یادآور شد: نبود راه دسترسی آسفالته موجب شده است که زائران برای دسترسی به امامزاده با مشکلات فراوانی مواجه شوند.
وی با اشاره به اینکه وجود ناهمواری‌ها و چاله‌های عمیق و بزرگ برای رانندگان بسیار مشکل‌ساز و رنج‌آور شده است بیان کرد: رانندگان به هنگام رسیدن به چاله‌هایی که در مسیر قرار دارد یا باید مسیر خود را منحرف کنند که خطرات جانبی پدید می‌آورد و یا اینکه مجبور به افتادن در چاله هستند که سبب بروز خسارت مالی سنگین می‌شود.
حمید بهادری، رئیس اداره اوقاف شهرستان سربیشه با بیان اینکه تمام سعی ما برای رفاه حال زائران است، اظهار کرد: در بقعه بی بی زینب خاتون(س) تمام امکانات رفاهی از قبیل شوفاژکشی، ایجاد سرویس‌های بهداشتی، تامین برق و نور کافی انجام شده است.
وی ادامه داد: برخی از زائرسراها در این روستا متعلق به بخش خصوصی است که خادم هم ندارد و وظیفه نظافت آن به‌عهده خادم بقعه است اما کمبود امکانات رسیدگی را در برخی قسمت‌ها کمتر کرده است.
لزوم توجه مسئولان استانی در راستای رفع نقایص و مشکلات مزار
بهادری بیشترین مشکل مزار را نبود آب کافی برای زائران دانست و افزود: با توجه به حجم زیاد زائران در ایام تعطیلات اخیر مخزن‌های آب جوابگوی جمعیت نبوده است.
وی همچنین از پیگیری آسفالت مسیر این امامزاده خبر داد و بیان کرد: باید مسئولان استان و شهرستان در این خصوص دغدغه داشته و با حضور در مزار و مشاهده نقایص و مشکلات از دستگاه‌های ذیربط بخواهند که حداقل برای رفع مشکلات در ایام تعطیل که جمعیت زائران افزایش می یابد برنامه‌ریزی کرده و پیش‌بینی‌های لازم را داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه برای نظارت بیشتر قسمت‌های مختلف زائرسرا نیازمند در اختیار گرفتن خادم‌های بیشتری هستیم، ادامه داد: رسیدگی به وضعیت نظافت محل اسکان زائرین و سرویس‌های بهداشتی و توسعه آنها نیز به فراخور امکانات، فضاها و نیروهای در اختیار، در دستور کار بوده و هست اما به هر حال ازدحام جمعیت غیرقابل پیش‌بینی مشکلات خاص خود را به‌وجود می‌آورد.
رئیس اداره اوقاف شهرستان سربیشه با بیان اینکه برخی از اراضی و فضاهای موجود در اطراف حرم متعلق بخش خصوصی است بیان کرد: با توجه به کمبود فضا برای پارکینگ و اسکان زائران استفاده از فضاهای خصوصی باعث نارضایتی مالکین می‌گردد.
ضرورت اقدام دستگاه‌های متولی برای ایجاد فضای بازی و تفریح
وی با اشاره به اینکه در فضاهای محدود و صعب العبور مزار که اغلب به بخش خصوصی تعلق دارد نمی‌توان فضایی را برای بازی و تفریح اختصاص داد، افزود: دستگاه‌های متولی باید نسبت به تأمین فضای مورد نیاز برای چنین کارهایی اقدام کنند.
بهادری با بیان اینکه فضای مزار فضایی کوهستانی است و نابسامانی‌هایی در بحث محل پارک خودروها وجود دارد، عنوان کرد: در دراستای رفع این مشکل پیگیری‌هایی صورت گرفته و محوطه‌ای در اطراف حرم، برای پارک خودروهای زائران آماده‌سازی شده و دیوارکشی نیز به انجام رسیده است.
