مسجد وکیل؛ شاهکار هنر اسلامی زندیه + عکس
گروه اجتماعی: مسجد وکیل که به آن «مسجد سلطانی» نیز می‌گویند، از شاهکارهای هنر معماری دوران زندیه محسوب می‌شود و در این گزارش شرحی بر تاریخچه و ویژگی‌های این مسجد می‌خوانیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از فارس، شیراز در زمان پادشاهی کریمخان زند (1164 تا 1193 هجری قمری) به پایتختی برگزیده شد. کریمخان برای آبادی شیراز بسیار کوشید. بازسازی باروی شهر، رسیدگی به دروازه‌های شهر، ساخت بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل، آب انبارهای وکیل، ارگ کریم‌خانی، ساختمان کلاه‌فرنگی (موزه پارس)، ساختمان دیوان‌خانه، تکیه هفت تنان، بازسازی مزار شاعران و بزرگان شیراز، رساندن آب رکن‌آباد به شیراز و پدید آوردن باغ‌های سرسبز از کارهای بی‌مانند کریمخان زند در شیراز است.
در این گزارش نگاهی به شاهکار اسلامی این دوران یعنی مسجد وکیل انداخته و مختصری از تاریخچه و ویژگی‌های این مسجد زیبا را می‌خوانیم.
مسجد وکیل که به آن «مسجد سلطانی» نیز می‌گویند، از شاهکارهای هنر معماری دوران زندیه محسوب می‌شود و در خیابان آیت‌الله طالقانی و بین حمام وکیل و بازار وکیل قرار گرفته است. این مسجد در سال 1188 هجری قمری توسط کریمخان ساخته شده است و دارای 11 هزار متر مربع مساحت و 9600 متر مربع زیربناست.
شاهکار معماری مسجد وکیل در توجه به جهت قبله
معماران مسجد براى اینکه قبله مسجد با قبله شرعى مطابقت کرده و از طرفى نماى مسجد با درهاى فرعى بازار و خود بازار همخوانى داشته باشد، راهروها را به طریقى به صحن مسجد متصل کرده‌اند که در عین کجى تغییر زاویه صحن مشخص نباشد.
در ورودی مسجد که در شمال آن قرار دارد، از دو لنگه چوبی ساخته شده که مربوط به دوران زندیه است. هر لنگه آن 8 متر بلندی و 3 متر پهنا دارد. سر در ورودی، کاشی‌کاری زیبایی دارد و در زیر طاق ورودی، مقرنس‌کاری زیبایی به وسیله کاشی‌های رنگی صورت گرفته است.
حیاط مسجد به‌وسیله سنگ‌های بزرگ مفروش شده است. این حیاط مربع شکل است و 60 در 65 متر پهنا دارد. حوضی بزرگ به اندازه 40 متر درازا و 5 متر پهنا در میانه آن قرار دارد و در چهار سوی حیاط مسجد، طاق‌نماهای گوناگونی وجود دارد که به شرح هر یک می‌پردازیم.
در ضلع شمالی حیاط، طاقی بسیار بزرگ و باشکوه ساخته شده که به «طاق مروارید» مشهور است. پهنای دهانه آن 12 متر و بلندای آن 20 متر است. این طاق از شاهکارهای هنر و معماری ایرانی است. روی دو جرز چپ و راست طاق مروارید، مجلسی کاشی‌کاری‌شده دیده می‌شود که با نقش‌های گل و بوته، برگ و دیگر طرح‌ها آراسته شده است.
در هر سوی این طاق، چهار طاق‌نمای کوچک‌تر ساخته شده که رواقی باریک را تشکیل داده‌اند. این رواق 5 متر پهنا دارد و جرزهای آن با کاشی‌های رنگی با نقش‌های گل و بوته و نام‌های الهی، پوشیده شده است. بر بالای طاق مروارید، دو گلدسته زیبای کاشی‌کاری شده قرار دارد.
در ضلع غربی این بخش، 11 طاق‌نما ایجاد شده که در پیشانی بالای آن‌ها جمله‌هایی به خط نسخ نوشته شده است. در پست و سرتاسر این طاق‌نماها، رواقی باریک وجود دارد ضمن اینکه در این ضلع نیز شبستانی وجود دارد که هنوز هم در آن نماز جماعت اقامه شده و مراسم مهم و اعتکاف در آن برگزار می‌شود.
در ضلع جنوبی حیاط، طاقی باشکوه و بلند، همانند و قرینه طاق مروارید وجود دارد. زیر این طاق، ورودی شبستان بزرگ مسجد است که در پشت آن قرار دارد. شبستان، پشت طاق جنوبی قرار دارد و دارای 36 متر دراز و 75 متر پهنا است.
در طول داخل شبستان 13 دهنه و در عرض آن 5 دهنه طاق‌نما است که روی هم رفته 48 ستون سنگی یک تکه، سقف پهناور این شبستان را نگه می‌دارند. بلندی این ستون‌ها 5 متر و قطر آن 80 سانتی متر است که به‌صورت مارپیچ حجاری شده‌اند.
در قبله شبستان، محرابی زیبا قرار دارد. جداره محراب تا ارتفاع یک متر از سنگ مرمر است و بقیه آن با کاشی‌های هفت رنگ با نقش گل و بوته، آراسته شده و در سقف آن نیز مقرنس‌کاری زیبایی انجام شده است. در سمت چپ محراب، منبر مرمر مسجد قرار گرفته که به تعداد 14 معصوم، 14 پله دارد و روی حاشیه دو سوی آن، گل‌های چند پر نقش بسته است.
سنگ این منبر در نوع خود بی‌مانند است و آن را از معادن مراغه (استان آذربایجان شرقی) و از راه‌های پرپیچ و خم توسط چهارپایان به شیراز آورده‌اند. کریم خان در خاطرات شخصی خود گفته است: اگر این منبر را از طلا ساخته بودم، ارزان‌تر تمام می‌شد.
