جنگ ۱۲ روزه ملت ایران را حول ارزش‌های تاریخی‌ منسجم کرد

سید‌سعید زاهد زاهدانی، مسئول پژوهشکده تحول در علوم انسانی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با ایکنا از فارس، در پاسخ به این پرسش که جنگ ۱۲ روزه چه تأثیری بر انسجام ملی و همبستگی اجتماعی در ایران داشت، اظهار کرد: ملت ایران مثل همه ملت‌ها، زیربنای انسجام اجتماعی‌اش فرهنگ آن است. فرهنگ هم سه لایه دارد؛ فرهنگ بنیادین، فرهنگ تخصصی و فرهنگ عمومی.

وی ادامه داد: وقتی به فرهنگ جامعه نگاه می‌کنیم، اختلافات ظاهری را در فرهنگ عمومی می‌بینیم؛ سبک‌های زندگی متفاوت در جامعه وجود دارد. در فرهنگ تخصصی هم اختلاف نظرها و اختلاف فکرها وجود دارد، اما وقتی به لایه فرهنگ بنیادین می‌رسیم، یک‌سری توافقات ارزشمند بر سر ارزش‌ها و اخلاق در جامعه ما وجود دارد که ریشه در هزاره‌های گذشته دارد؛ یعنی فقط مربوط به بعد از اسلام نیست.

زاهد زاهدانی با اشاره به ریشه‌های فرهنگی جامعه ایرانی قبل از اسلام گفت: در قبل از اسلام در جامعه ما عدالت‌خواهی وجود داشته است؛ اینکه حاکم باید متصل به عالم غیب باشد و فره ایزدی داشته باشد، جزو ارزش‌های گذشته تاریخی ماست.

وحدت مردم در بزنگاه‌های تاریخی حول ارزش‌های بنیادین

مسئول پژوهشکده تحول در علوم انسانی دانشگاه شیراز تصریح کرد: بنابراین، هرگاه آن ارزش‌ها مانند حق‌طلبی و جدیت حضور، مورد تهدید قرار می‌گیرد، ملت ایران منسجم و یکپارچه می‌شود و این جنگ ۱۲ روزه، این را کاملاً نشان داد. مثل همان انقلاب اسلامی؛ وقتی شخصیتی که فره ایزدی داشت و نائب امام زمان(عج) بود، پیدا شد و در مقابل شاهی که ظالم بود، ایستاد و مردم به او پیوستند و انقلاب اسلامی را شکل دادند. بعد از حمله رژیم کودک‌کش صهیونیستی هم باز همین اتفاق افتاد. مردم حول محور آن ارزش‌های پایه و برای حفاظت از کشور با هم متحد و یکپارچه شدند.

زاهد زاهدانی در پاسخ به اینکه آیا می‌توان گفت این جنگ باعث بازتعریف یا تقویت هویت ملی ایرانیان شد، افزود: بله، حتماً. یعنی همین ارزش‌های مشترک و اهمیت آن‌ها را در ذهن مردم ایران برجسته کرد و مردم اکنون نسبت به رمز انسجام اجتماعی و برتری‌های هویتی‌شان آگاه‌تر هستند، بنابراین هویت ملی ما را تقویت کرد و ارزش‌های اجتماعی را ارتقا بخشید.

رسانه‌ها بازتاب‌دهنده انسجام فرهنگی جامعه بودند

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در پاسخ به اینکه از منظر جامعه‌شناسی رسانه، چرا روایت ایران از این جنگ توانست بر افکار عمومی داخلی و حتی منطقه‌ای اثرگذار باشد، گفت: رسانه‌ها محصولات فرهنگی هستند؛ یعنی وقتی انسجام فرهنگی حول محور ارزش‌ها و اخلاق در ملت پدید آمد، اصحاب رسانه که جزو ملت هستند و از همین فرهنگ برخاسته‌اند، همان چیزی را روایت کردند که در فرهنگ مردم وجود دارد؛ یعنی همان مایه انسجام.

وی ادامه داد: بنابراین رسانه‌ها هم در کار خودشان موفق بودند. ما عصبیت خیلی بارز دشمنان را در عکس‌العمل گویندگان خبر صداوسیما دیدیم. بقیه آن‌هایی هم که در صداوسیما یا در سایر رسانه‌ها کار می‌کنند، همین غیرت و تعصب را نسبت به ارزش‌های ملی قطعاً دارند. بنابراین، چون این تعصب، انسجام اجتماعی و وحدت و پایمردی بر روی این ارزش‌هاست، طبیعتاً وقتی فعالیت رسانه‌ای انجام می‌شود، برجسته‌تر می‌شود و نمود بیشتری پیدا می‌کند.

افزایش اعتماد عمومی به نهادهای دفاعی و اجرایی با آغاز جنگ

زاهد زاهدانی در پاسخ به اینکه این جنگ چه تأثیری بر اعتماد عمومی نسبت به نهادهای حاکمیتی و دفاعی ایران داشت، گفت: نهادهای دفاعی به خوبی وظایف خود را انجام دادند و به عبارتی می‌توان گفت پوزه دشمن را به خاک مالیدند. این موضوع موجب شد اعتماد مردم به نهادهای نظامی بیشتر شود. غیر از آن، اقدامات نهادهای اجرایی هم موجب افزایش اعتماد عمومی شد، چون واقعاً معاش مردم را خوب اداره کردند و اصطلاحاً نگذاشتند آب در دل مردم تکان بخورد. این موضوع در افزایش اعتماد عمومی به دستگاه‌های عمومی و دولت خیلی مؤثر بود.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: به عبارتی می‌توان گفت جنگ ۱۲ روزه موجب تحکیم انسجام عمومی و افزایش اعتماد عمومی مردم به دولت و حاکمیت شد.

زاهد زاهدانی در پاسخ به اینکه آیا نوع رفتار مردم در مواجهه با جنگ، بیانگر نوعی سرمایه اجتماعی مقاوم بود، اظهار کرد: همین اعتمادی که مردم نسبت به دستگاه‌های اجرایی و حکومتی پیدا کردند، سرمایه اجتماعی را افزایش داد.