حکمرانی که در آشکار و نهان خیرخواه مردم بود

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت ولادت امام علی(ع) یادداشتی نوشته و در اختیار ایکنا قرار داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

سیزدهم رجب، سالروز ولادت مولود کعبه است، این ولادت خجسته را خدمت سروران گرامی تهنیت و تبریک می‌گویم. در کشور ما ولادت خوش‌یمن امام علی(ع) روز پدر و روز مرد نیز نام‌گذاری شده است، این روز را نیز به همه پدران و مردان بزرگوار این مرز و بوم شادباش می‌گویم.

علی(ع) شخصیت کم‌نظیر در تاریخ بشر به ویژه تاریخ اسلام است. از همین رو درباره ویژگی‌ها و ابعاد شخصیت امام علی(ع) مطالب فراوان نوشته و گفته شده است. با وجود این تاکنون کسی مدعی نشده که توانسته است، شخصیت وصی رسول خدا(ص) را آنچنان که بود یا هست، توصیف کند. بنابراین شخصیت مولود کعبه همچنان ناشناخته است و ضرورت دارد، ابعاد شخصیت او مورد کاوش قرار گیرد، افزون بر آنکه بازگویی شخصیت و ذکر همان ویژگی‌های اخلاقی، سیاسی و فرهنگی توصیف شده نیز برای هر عصر و نسل ضرورت داشته و کارکرد‌های تربیتی، فرهنگی، سیاسی و... فراوانی دارد.

علاوه بر اینکه «ذکر علی عباده» در این گفتار از منظر کسی به توصیف شخصیت وصی رسول خدا(ص) می‌پردازیم که با امام علی(ع) دوستی نزدیکی داشته است. علی(ع) دوستان بسیاری دارد، چنانکه بسیاری نیز با او دشمنی کردند! در میان دوستان نزدیک او، کسی به جایگاه فاطمه(س) نمی‌رسد! فاطمه(س) جدای از آنکه همسر علی(ع) است، از نزدیکترین دوستان اوست. دختر پیامبر خدا(ص) هر چند که خود اسوه، الگو و جایگاه بی‌مانندی دارد؛ اما در تثبیت و مانایی جایگاه و منزلت علی به مثابه نزدیکترین دوست و یار علی، جهاد بی‌نظیری کرده است.

تمایز دوستی فاطمه با دیگر دوستان علی(ع) در این است که فاطمه در سخت‌ترین شرایط تاریخی و در زمانی که علی(ع) تنها شد، از او پشتیبانی کرد. فاطمه قبل از استمداد علی، به یاری او شتافت! آنگاه که همه از علی کناره گرفته بودند یا سکوت کردند، این فاطمه(س) بود که در کنار علی ماند، فریاد زد و به جهاد و روشنگری پرداخت. دختر پیامبر خدا(ص) در این جهاد همه هستی خود را فدای علی کرد. دلیل اینکه چرا دختر پیامبر خدا(ص) با وجود جایگاه والای خود و صدمات فراوانی که از این حمایت نصیب او شد و شاید آگاهی به اینکه حمایت او ممکن است شرایط را عوض نکند، از وصی رسول خدا پشتیبانی کرد، پرسشی است که پاسخ آن را باید به جایگاه و منزلت امیر مومنان در نگاه فاطمه جستجو کرد!

فاطمه(س) به خوبی و برخلاف مردم زمانه خود می‌دانست که لطمه به علی، تنها به شخص علی و در دامنه کوتاه حیات مادی علی محدود نمی‌شود؛ نتیجه سیاست منزوی کردن علی، مساوی وداع با اهداف و ارزش‌های متعالی پیامبر(ص) و رسالت او و از یاد بردن اصول و حقیقت زندگی انسانی تا دامنه قیامت است. به عبارت دیگر، حمایت فاطمه از علی تنها دفاع از زدودن غربت از شخص علی نیست؛ بلکه به معنای احیای زندگی اجتماعی با محتوای معارف، باورها، ارزش‌ها و آموزه‌های رسالت و سیره محمدی(ص) تا دامنه قیامت است، به این دلیل بود که فاطمه در این مبارزه همه هستی خود را فدا کرده و آنگاه که دیگر توان جهاد در عرصه عمومی را نداشت در بستر، از علی دفاع کرد.

دختر رسول خدا(ص) در بستر بیماری، ویژگی‌هایی از ابعاد شخصیت امیر مومنان(ع) برشمرد که توجه به آن در جامعه، زمان، نسل و زمامداران امروز، به مراتب لازم‌تر و ضروری‌تر از جامعه و عصر فاطمه است. فاطمه(ص) در بخشی از سخنرانی خود در آخرین روز‌های حیات مبارک خود به شیوه حکمرانی امیر مؤمنان(ع) اشاره کرده و فرمود: به خدا سوگند، اگر علی خلافت را عهده‌دار می‌شد؛ هرگاه مردم از راه آشکار منحرف می‌شدند و از قبول دلیل روشن، امتناع می‌کردند، علی با نرمی و ملاطفت مردم را به راه مستقیم رهنمون می‌کرد؛ به گونه‌ای که نه مردم صدمه ببینند و نه کارگزار خسته و ملول شود؛ حکمرانی امیر مومنان برای مردم مشابه داخل کردن تشنگان به آبشخوری با آب گوارا، صاف و سیراب‌‎کننده بود. آبشخوری که به لجنی آلوده نبوده و تشنگان از آن سیراب باز می‌گشتند!

علی(ع) حکمرانی است که آشکار و پنهان برای مردم خیرخواهی و دلسوزی می‌کرد؛ امیر مؤمنان حاکمی بود که برای خود از ثروت جامعه بهره فراوانی برنمی‌داشت؛ مگر به میزان سیراب شدن تشنه و لقمه نانی که سرپرست یتیم از مال یتیم برمی‌دارد؛ شیوه حکمرانی وصی رسول خدا(ص) به گونه‌ای بود که سره از ناسره متمایز می‌شد! علی(ع)، دنیاطلب را از بی‌میل به دنیا؛ راستگو را از دروغگو متمایز می‌کرد.

درود و صلوات خداوند نثار بزرگمردی باد که رادمردی او ثبت و زینت تاریخ شد.