حفظ مقدمه تدبر باشد / كلاس مدارس را با جلسات قرآنی مقایسه نكنیم

سیدمصطفی موسوی، حافظ كل قرآن و مدیر قرآن و عترت بسیج دانشجویی فارس، در گفت‌وگو با ایكنا از فارس، در پاسخ به اینكه حفظ حقیقی قرآن چه زمانی محقق خواهد شد، گفت: در قرآن کریم شاید تنها آیه‌ای که به صراحت به موضوع حفظ قرآن اشاره کرده آیه 49 سوره عنكبوت «بَلْ هُوَ آیاتٌ بَینَاتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا یجْحَدُ بِآیاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ؛ بلكه [قرآن] آیاتى روشن در سینه‏‌هاى كسانى است كه علم [الهى] یافته‏‌اند و جز ستمگران منكر آیات ما نمى‌‏شوند» باشد.

وی ادامه داد: البته در تفاسیر شیعه از جمله تفسیر البرهان مصداق بارز صاحبان علم که قرآن بر سینه‌های آنان جای گرفته را ائمه معصومین(ع) که جانشینان بر حق پیامبر گرامی(ص) هستند، معرفی می‌کند، علامه طبرسی در جوامع‌الجامع علاوه بر پیامبر و ائمه، دانشمندانی که قرآن را حفظ و در سینه‌های خود جای داده‌اند و معنای آن را در سینه‌های خود جا داده‌اند، مصداق این آیه می‌داند. در این آیه معیت و همراهی آیات قرآن با علوم الهی در سینه‌های صاحبان خرد، نکته ظریف و مهمی است.

موسوی با بیان اینكه در بخش روایات شریف، در باب حفظ قرآن کریم مطالب فراوانی را می‌توان ذکر کرد که به بیان یک مورد بسنده می‌شود، گفت: پیامبر(ص) فرمودند همانا کسی که اندرونش چیزی از قرآن نیست، همانند خانه‌ای ویران است.

خانه دل بدون وجود نور قرآن ظلمانی است

مدیر قرآن و عترت بسیج دانشجویی فارس بیان کرد: خانه دل آدمی بدون وجود نور قرآن، بی‌فروغ و ظلمانی است. این نور قرآن است که در مسیر دشواری‌های دنیا می‌تواند چراغ راه باشد و البته حفظ قرآن زمینه‌ای را مهیا می‌کند تا نور قرآن به مرور وارد قلب انسان شود.

وی به فرمایشات و سفارشات رهبر معظم انقلاب در خصوص تربیت حافظان قرآن اشاره كرد و گفت: آنچه که از بیانات حکیمانه مقام معظم رهبری در دیدار جامعه قرآنی کشور با معظم‌له در سال 1390 درباره تربیت 10 میلیون حافظ قرآن مطرح می‌شود را اگر یک بار دیگر با دقت بخوانیم ایشان می‌فرماید یکی از چیزهایی که می‌تواند تدبر در قرآن را به ما ارزانی بدارد، حفظ قرآن است. ما حافظ قرآن کم داریم.

موسوی اضافه كرد: همان‌طور که ملاحظه می‌شود معظم‌له موضوع حفظ قرآن را مقدمه تدبر معرفی می‌کنند، لذا باید با همین نگاه حکیمانه به حوزه تربیت و یادگیری حفظ قرآن ورود پیدا کرد. چرا که غیر از این باشد، حفظ قرآن از ابزار هدایت به هدف تبدیل شده و محوریت تدبر و هدایت بودن قرآن به فراموشی سپرده خواهد شد و این یعنی استحاله فرهنگی.

این حافظ قرآن كریم اظهار كرد: با توجه به ضرورت تربیت و رشد و تعالی انسان از مرحله بودن (بالقوه) تا شدن (بالفعل) در منابع اسلامی به‌ویژه قرآن و حدیث، نمی‌توان تصور کرد که قرائت یا حفظ قرآن بدون درک معنا و تفکر در مفهوم آن و بدون تلاش و مجاهدت در عمل و تنها با خواندن مکرر الفاظ، چندان توفیق چشمگیر و اثربخشی حاصل شود، از این‌رو برای ممکن ساختن حفظ قرآن باید مخاطب یا مخاطبان را خوب شناخت و شناخت کمی و کیفی ایشان و گستره فعالیت و توجه به امکانات و توانایی‌ها در انتخاب اینکه چه آیاتی را باید به چه مخاطبی آموزش داد، کمک شایانی می‌کند. اینکه مثلاً بگوییم 14 میلیون دانش‌آموز (از 7 ساله تا 18 ساله) در طول یک‌ سال تحصیلی حافظ جزء 30 قرآن شوند، قطعاً امری ناممکن است زیرا که نه ضرورت آن و نه امکان آن معلوم است و نه بر اساس شرایط و ضوابط عقلانی و منطقی است.

حفظ قرآن بدون درک معنا اعتبار چندانی ندارد

وی در ادامه به ذکر چند تذکر مهم اشاره کرد و گفت: با توجه به ضرورت تربیت و رشد و تعالی انسان از مرحله بودن (بالقوه) تا شدن (بالفعل) در منابع اسلامی به ویژه قرآن و حدیث، نمی‌توان تصور کرد که قرائت یا حفظ از فهمیدن و حتی عمل مستقل و تهی باشد، لذا در هیچ آیه و روایتی، قرائت و حفظ قرآن کریم، بدون درک معنا و توجه به فهم و اندیشه، ملاک و اعتبار چندانی ندارد. در زمینه جدایی‌ناپذیری خواندن یا حفظ الفاظ قرآن، از درک معنای اولیه و نیز نهی مکرر از خواندن طوطی‌وار و بدون فهم و تدبر در قرآن، آیات و روایات فراوان است.

موسوی با تأكید بر اینكه امکان حفظ قرآن در سنین کودکی، نباید منجر به سوءاستفاده از این استعدادها به نفع اهداف خاص شود، گفت: محروم کردن دانش‌آموزان به‌ویژه در دوره ابتدایی به مدت یک تا سه سال از ادامه تحصیل و حفظ فشرده قرآن، از مصادیق روشن این نوع موارد است البته این نوع برنامه‌ریزی‌ها جنبه عمومی ندارد.

مدیر قرآن و عترت بسیج دانشجویی فارس همچنین گفت: مقایسه کلاس‌های مدرسه با جلسات قرآن از جهات متعددی تفاوت دارد؛ لذا مقایسه مدارس با جلسات خاص قرآن، قیاسی مع‌الفارق است.

وی تأكید كرد: حفظ و یا قرائت ترجمه آیات به جای متن آیات و به تنهایی، توصیه نمی‌شود ترجمه باید در کنار متن مطرح شود تا فرصت مقایسه و بررسی درجه صحت و سقم آن مشخص شود.

موسوی در پایان گفت: نهایتاً مهم‌ترین و اصلی‌ترین محوری که امروز نیاز به حفظ قرآن در جامعه را با اهمیت جلوه می‌دهد، این است که حافظ قرآن می‌تواند از این مهارت در زندگی فردی و اجتماعی خود بهره گرفته و در سبک زندگی اسلامی و دینی خود و به‌ویژه در میادین سخت فرهنگی و اعتقادی به آن تمسک یابد البته اگر حفظ الفاظ صرف نباشد و امروز مهم‌ترین کارکرد تربیت حافظان قرآن باید همین معنا باشد.