چگونه بر استرس و ترس از كرونا غلبه كنیم / یادآوری آموزه‌های دینی
با توجه به شیوع بیماری كرونا در نقاط مختلف دنیا كه تقریباً همه‌گیر شده، ترس و استرس ناشی از ابتلا به این ویروس در جوامع بشری رخنه كرده است. در این نوشتار راهكارهای دینی غلبه بر استرس در كودكان و بزرگسالان را می‌خوانیم.
مدتی است در دنیا خبر از وجود ویروسی به کرونا توجه همه را به سمت کشور چین سوق داد. ویروسی که تاکنون 84 هزار نفر را در دنیا مبتلا و حدود 3000 نفر بر اثر این ویروس جان خود را از دست داده‌اند.
قریب 10 روز است که این ویروس به ایران رسیده و موجب ایجاد ترس و وحشت و فشارهای روانی در میان مردم شده است. بهداشت روان در این شرایط در كنار بهداشت فردی و محیط زیست یكی از مواردی است كه در این میان نباید مورد غفلت واقع شود.
به‌همین دلیل به سراغ یكی از كارشناسان ارشد روان‌شناسی بالینی رفتیم تا نكاتی چند درباره از بین بردن آسیب‌های روانی نشئت گرفته از شرایط موجود به دلیل شیوع كرونا را بخوانیم.
محمد صحت، مدرس دانشگاه، كارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی و عضو نظام روان‌شناسی كشورمان و یكی از مشاوران خانواده پلیس فارس و دانشگاه علوم پزشكی شیراز است كه در این نوشتار نظرات او را می‌خوانیم.
ارائه راهكارهایی برای كاهش استرس
تأثیر استرس بر كودكان و بزرگسالان
تأثیر دین در كاهش استرس
ایكنا ـ با توجه به آمار تعداد مبتلایان به ویروس كرونا در نقاط مختلف دنیا، یك موج ترس و وحشت و استرس در میان مردم ایجاد شده است. چه راهكارهایی برای غلبه بر این استرس پیشنهاد می‌كنید؟
همان‌گونه که از آمارها مشخص است از بین جمعیت دنیا درصد بسیار محدودی از مردم به این ویروس مبتلا شده‌اند و میزان مرگ و میرها ناشی از این ویروس در برابر مبتلایان کمتر از یک درصد است اما چیزی که امروز ما را درگیر کرده است ترس از این ویروس است که خود می‌تواند خطرناک‌تر از خود ویروس باشد و افراد ناچار باشند مدت بیشتر و هزینه بیشتر برای درمان آسیب‌های ناشی از این ترس را تحمل کنند. حال باید ببینیم این آسیب‌ها چه هستند و برای در امان ماندن از این آسیب‌ها چه کار باید کرد.
استرس، امروز واژه نسبتاً آشنایی برای همگان شده است. امروزه منابع تولید استرس در انسان تقریباً مشخص هستند و برخی از این منابع در اختیار انسان نیستند تا بتواند آن را از بین ببرند اما با شناخت مناسب آن‌ها می‌توان راه‌های مقابله مؤثر با آن را اتخاذ کرد. هنگامی که فرد در محیط کار یا زندگی با شرایطی رو به‌رو می‌شود که این شرایط با ظرفیت‌ها و امکانات کنونی وی هماهنگی ندارد، دچار عدم تعادل و تعارض درونی می‌شود که استرس نام دارد.
استرس، دارای عوارض هیجانی و فیزیولوزیکی(جسمی) است که انسان را با مشکل مواجه می‌کند. یکی از عوامل استرس‌زای امروزی بیماری کرونا است. طبق نظر پزشکان این ویروس قابل درمان است اما شیوع آن نسبت به سایر ویروس‌ها سریع‌تر است و برای افراد کهنسال و افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات ریوی خطرناک است، لذا برای محافظت از افراد در جامعه نیاز به مراقبت شدیدتر و جدی‌تر است، اما به دلیل اینکه از لحاظ روانی انسان را دچار تعارض می‌کند استرس و بعد از آن اضطراب را به همراه دارد.
اگر نتوانیم این استرس را به درستی کنترل کنیم، انسان را می‌تواند دچار تأثیر هیجانی مانند احساس اضطراب و افسردگی تأثیر فیزیولوژیکی مانند اختلال در کارکرد گوارش، افزایش ضربان قلب تأثیر شناختی مانند کاهش تمرکز و توجه و حواس پرتی و تأثیر رفتاری مانند افزایش گریز از کار و فعالیت، اختلال در خواب كند.
امروز با وجود تکنولوژی‌های جدید همچون شبکه‌های اجتماعی که برای راحتی و آسایش انسان قرار بود باشد به دلیل عدم فرهنگ استفاده و عدم سواد استفاده از آن مکملی برای افزایش استرس در انسان‌ها شده است که این امر در خصوص کرونا ویروس مستثنی نیست بلکه به دلیل اینکه این ویروس با مسئله مهمی به نام جان انسان در ارتباط است، این تکنولوژی‌ها بر افزایش استرس‌ها باعث شده است. در ادامه این بحث راهكارهای مقابله با استرس را مرور خواهیم كرد.
ایكنا ـ در این شرایط یكی از گروه‌های هدفی كه بسیار مورد توجه قرار بگیرند، كودكان هستند. برای مراقبت از كودكان در برابر این‌گونه استرس‌ها باید چه كاری انجام دهیم؟
کودکان همانند بزرگسالان در مواجهه با مسائل مختلف از منابع استرس‌زا، دچار استرس می‌شوند اما با این تفاوت که کودکان در حال رشد هستند و مواجهات امروز آن‌ها زمینه‌ساز رشد کودکان در بزرگسالی است. فروید مشکلات اصلی روحی و روانی را ناشی از مسائل کودکی می‌داند که در بزرگسالی به شکل مشکلات روانی بروز می‌کنند.
همچنین کودکان در بروز استرس با بزرگسالان می‌توانند، تفاوت‌هایی داشته باشند مثل بروز استرس به شکل لجبازی یا پرخاشگری. یکی از منابع مهم ایجاد استرس در کودکان نوع مواجهه پدر و مادر با مسائل است، یعنی کودک می‌تواند در اثر استرس پدر و مادر خود دچار استرس شود یا اینکه نوع رفتار پدر و مادر در کودک ایجاد استرس كند.
ایكنا ـ در شرایط کنونی و با توجه به وجود بیماری کرونا و لزوم رعایت نکات لازم برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری با کودکانمان چگونه رفتار کنیم؟
در خصوص مطرح کردن مطالب در خصوص ویروس کرونا، متناسب با سن کودکان توضیحات لازم را به آن‌ها بدهید. کودکان برای انجام هر کاری نیاز به یادگیری دارند لذا برای یادگیری جهت رعایت بهداشت فردی باید آن‌ها را با آرامی و به دور از ایجاد ترس آموزش داد.
کودکان نسبت به بزرگسالان برای یادگیری نیاز به آموزش و تکرار و تمرین بیشتری دارند پس نیاز به حوصله دارد. به این نکته توجه داشته باشید که کودکان با توجه به شرایط رشدی بازیگوش هستند لذا با آرامی به آن‌ها یادآوری کنید. شراکت در انجام کارها سطح یادگیری را بالا و زمان یادگیری را کاهش می‌دهد.
کودکان بیشتر از هر زمان دیگری نیاز به بازی دارند تا حواسشان از منبع و موضوع استرس منحرف شود، لذا با توجه به اینکه سفارش شده در منزل بمانید سعی کنید بازی‌هایی را به آن‌ها آموزش دهید که بتوانند در منزل انجام دهند. توجه داشته باشید مشارکت والدین در بازی به کم شدن استرس کودکان کمک شایانی دارد.
مطرح کردن موضوع به‌صورت قصه کمک زیادی به آرام‌سازی کودکان می‌کند. همچنین نقاشی با موضوع بیماری کرونا می‌تواند کودک را از استرس دور نگه داشته و در عادی‌سازی آن موثر است.
در حضور کودکان در خصوص شدت بیماری یا فوت افراد به دلیل این بیماری خودداری كنید.
در صورت وجود علائم اولیه بیماری در یکی از اعضای خانواده و یا کودک از رفتار شتاب‌زده و وحشت‌زده جداً خودداری کرده و با آرامی با کودکان رفتار کنید.
یادتان باشد کودکان در منظر روانی بسیار حساس و هرگونه تنشی در رشد روحی روانی و آینده کودک شما مستقیماً تاثیرگذار است.
ایكنا ـ كمی هم درباره تأثیر استرس در میان بزرگسالان سخن بگویید و اینكه این استرس چه آثار مخرب و سوئی می‌تواند در زندگی فردی و اجتماعی داشته باشد؟
استرس شدید می‌تواند بر سلامت جسمی و روحی تأثیر بگذارد و موجب بروز انواع مشکلات هیجانی، روان‌شناختی، جسمی و رفتاری شود. برخی از این تأثیرات در زمان ایجاد استرس و برخی در طولانی مدت بر انسان آشکار می‌شود. تأثیر برخی از این مشکلات زودگذر اما تأثیر برخی عمیق و ماندگار است. برخی از این تأثیرات می‌تواند باعث بروز اختلالات دیگر نیز شود.
استرس و اضطراب یکی از این نمونه اختلالاتی هستند که می‌تواند تأثیر زودگذر و هم تأثیر عمیق یا طولانی مدت داشته باشد. یکی از مهم‌ترین تأثیرات استرس و اضطراب کم شدن و تضعیف سیستم ایمنی بدن است. طبق نظر پزشکان کسانی که دارای ضعف ایمنی بدن هستند زودتر و راحت‌تر به این بیماری مبتلا می‌شوند.
ترس از ابتلا به این بیماری نیز می‌تواند تولید اختلالاتی مانند وسواس در انسان‌ها داشته باشند، مخصوصاً وسواس شستن دست‌ها که به جهت جلوگیری از ابتلا به این بیماری سفارش شده است.
اختلالات دیگری که در صورت عدم کنترل و مدیریت استرس در این روزها انسان را تهدید می‌کند اختلال ترس، خواب و در صورت پیشرفت و بی توجهی به استرس و اضطراب اختلال وحشت‌زدگی است.
با توجه به مطالب مطرح شده، انسان به این نتیجه می‌رسد که در مواقع چنین بحران‌هایی باید توانایی مدیریت استرس خود را داشته باشد و مهارت کنترل استرس و مدیریت آن را بیاموزد. مدیریت و کنترل استرس، مهارتی بسیار ساده و آسان است که در صورت رعایت نکات و به‌کارگیری اصول آن، هم می‌توان در آرامش زندگی کرد، هم می‌توان بحران‌ها را به راحتی پشت سر گذاشت و درگیر بیماری‌های روانی نشویم.
انسان در آرامش می‌تواند بهترین تصمیم‌گیری را داشته باشد و برای عبور از مسائل و بحران‌ها، بهترین، کوتاه‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه‌ها را انتخاب كند.
ایكنا ـ برای دوری از استرس و اضطراب ناشی از بحران کرونا چه باید کرد؟
چندین پیشنهاد در این زمینه ارائه می‌شود نخست اینكه نسبت به بیماری کرونا ویروس آشنایی لازم را پیدا کنیم تا بتوانیم نسبت به این بیماری درک لازم را داشته باشیم.
از دستورالعمل‌ها و راهکارهای جلوگیری از این بیماری که توسط منابع رسمی اعلام می‌شود (که همان رعایت کامل بهداشت فردی و عمومی مثل شستن دست‌ها با آب و صابون، تردد کمتر در بیرون از خانه، رعایت فاصله با افراد هنگام صحبت کردن و... است) پیروی کنیم.
اگر در فضای مجازی یا حقیقی با اظهار نظر و یا توصیه‌هایی توسط افراد مواجه شدید، ابتدا باید از متخصص بودن فرد و سپس صحت مطالب آن آگاهی لازم را کسب کنید.
از جست‌وجو در خصوص بیماری در فضای مجازی و حقیقی به‌صورت افراطی و غیر طبیعی جداً خودداری کنید چرا که تمرکز بر یک موضوع موجب القا به انسان می‌گردد بر این باور می‌شود که خود دارای این بیماری است.
زندگی عادی خود را داشته باشید و از انجام اعمال بیش از حد نیاز (مانند حمام کردن زیاد، مصرف دارو بی رویه و... ) جداً خودداری كنید.
حتماً در طول زمان کارهایی عقب افتاده‌ای در منزل دارید که به دنبال وقت برای انجام آن‌ها بوده‌اید. اكنون بهترین موقع برای انجام آن‌هاست. لیستی از آن کارها تهیه کنید و با کمک اعضای خانواده آن را انجام دهید. این کار باعث انحراف ذهن شما از بیماری کرونا می‌شود.
به فکر سرگرمی در خانه باشید. با اعضای خانواده بازی‌هایی که در خانه امکان اجرای آن وجود دارد را انجام دهید. این کار برای آرامش در خانه خصوصاً برای کودکان مناسب است.
در تغذیه روزانه خود ادویه‌جاتی مانند زردچوبه ، دارچین و زعفران که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند، استفاده کنید.
رعایت مسائل بهداشتی مانند شستن دست‌ها و قرقره آب نمک لازم است، اما مواظب باشید تکرار زیاد آن و انجام بی‌رویه این کارها شما را دچار اختلال وسواس می‌کند.
به مسائل خوش‌بین باشید، چرا که خوش‌بینی سازش جسمانی و روانی انسان را با وقایع تنش‌زا ایجاد می‌کند و از میزان استرس می‌کاهد.
فضای خانه را آرام نگه دارید و از ایجاد تنش جداً خودداری کنید. شنیدن موسیقی ملایم و آرام می‌تواند ما را در کنترل استرس کمک کند.
حتماً در برنامه روزانه خود زمانی را برای مطالعه لحاظ کنید. بهتر است موضوع مطالبی که مورد مطالعه قرار می‌گیرد با بیماری‌ها خصوصاً بیماری کرونا ویروس غیر مرتبط باشد.
مراقب کودکان باشید. اجازه ندهید استرس به آن‌ها منتقل شود. کودکان در فضای آرام می‌توانند خوب آموزش ببیند و از آنچه یاد گرفته‌اند به راحتی استفاده کنند. بدون ایجاد تنش به کودکانتان راه‌های مقابله با این ویروس را آموزش دهید. مواظب باشید جلوگیری بی‌رویه از مبتلا شدن به یک بیماری جسمی، روح و روان شما را بیمار نکند.
ایكنا ـ در بخش پایانی مصاحبه و جمع‌بندی صحبت‌ها درباره تأثیر دین در كاهش استرس سخن بگویید. از آنجا كه خداجویی و دین‌خواهی جزو لاینفك فطرت بشری است و آموزه‌های ادیان آسمانی متناسب با فطرت انسان‌ها هستند، بنابراین حتماً آموزه‌های دینی در این باره وجود دارد.
در گذشته به ویژه در کشورهای غربی تصور بر این بود که دین در روان‌شناسی جایگاهی ندارد، اما در دهه‌های اخیر به روان‌شناسی دینی و معنویت‌گرایی توجه بسیار چشم‌گیری شده است. از سال‌های 1997 به بعد پژوهشگرانی چون مک کولاف و لارسون، پارگامنت، هریسون، کاراسو در غرب و افرادی چون حسینی در ایران در این خصوص ضمن پژوهش با ایجاد انجمن‌ها و مؤسسات مختلف، نسبت به چاپ رساندن مقالات خود که برگرفته از پژوهش‌های آن‌ها بوده است، اقدام کرده‌اند.
در این پژوهش‌ها به رابطه دین و سلامت روحی و روانی تأکید شده است. بیشتر این پژوهش‌ها به تأثیر مثبت ارزش‌های دینی به‌ویژه دعا و نماز را بر بهداشت روانی تأکید دارند. آن‌ها بر این باورند که تکالیف معنوی موجب ارتقای احساسات مثبت نسبت به خود می‌شود.
ایكنا ـ دین اسلام برای رهایی از استرس و راه‌های مقابله با آن و مدیریت کردن آن چه شیوه‌هایی را مطرح کرده است؟
نخستین آموزه اسلام در شرایط استرس و نگرانی، توكل به خداوند است. در آیات مختلف «توکلت علی‌الله» به‌عنوان یک اصل در برخورد با مشکلات و مصائب توصیه شده است. در راهبردهای اسلامی به روشنی راه حلی برای مواجهه با استرس‌های انسان نهاده شده، همان توکل و توجه به خداوند است. «الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ؛ [همان] كسانى كه چون مصیبتى به آنان برسد مى گویند ما از آن خدا هستیم و به سوى او باز مى گردیم» (آیه 156 سوره بقره).
دومین آموزه و راهكار، صبر است. خداوند متعال برای مواجهه با استرس توصیه به صبر می‌کند. «... وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛... به شكیبایى توصیه كردهاند» (آیه 3 سوره عصر)
سومین راهكار و نماز و دعاست. حمایت‌گری و طلب حمایت یکی از شیوه‌های مقابله با استرس است. انسان به‌طور فطری خداجو است و در لحظات تنهایی و وحشت همواره به‌طور فطری به خدا پناه می‌برد. پژوهش‌ها نشان داده افرادی که به ادعیه و نماز مقید بوده‌اند در برخورد با استرس روش‌های مناسب را در پیش گرفته‌اند.
خداوند متعال می‌فرماید: «... أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛... آگاه باش كه با یاد خدا دلها آرامش مىیابد» (آیه 28 سوره رعد). آرامش روح و قلب همان هدفی است که در راهبردهای مقابله با استرس به دنبال آن هستیم. تلاوت قرآن در آرام‌بخشی بسیار مؤثر است.
امام علی(ع) برای کاهش استرس چند نكته را توصیه می‌كنند از جمله اصلاح و تکامل نگرش‌ها و باورها در مورد خویشتن، هستی، خدا و زندگی؛ تقویت اعتماد؛ پرورش روحیه توکل؛ تغییر در شرایط زندگی اندوه‌بار با فراهم ساختن سرور و شادمانی؛ افزایش توان مقاومت و اعتماد به نفس؛ تقویت حسن ظن به دیگران و عملکردهای آنان؛ دعا و راز و نیاز با خداوند متعال؛ اعتماد به قَدر الهی؛ زنده کردن امید نسبت به آینده؛ پرهیز از سخن نسنجیده؛ حسادت و افراط و تفریط در امور.
انتهای پیام
عالی ممنون از شما واقعا فوق‌العاده ومفیدبود 
