نگاهی به دستاوردهای قدیمی‌ترین تشکل دینی و سیاسی در ایران
هیئت یکی از قدیمی‌ترین تشکل‌های دینی و سیاسی در ایران است که نقش آن در عرصه‌های مختلف دینی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی از مبارزه علیه رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی گرفته تا بحران بیماری کرونا بر کسی پوشیده نیست.
آنچه بقای اسلام و نظام اسلامی را تضمین می‌کند فرهنگ ایثار و شهادت است؛ فرهنگی که منبعث از فرهنگ عاشورایی است و به اهتزاز درآمدن پرچم اسلام در جهان امروزی مرهون فداکاری و از جان گذشتگی شهیدان است که اگر مجاهدت آنها از صدر اسلام تاکنون نبود عظمت اسلام خدشه‌دار شده بود.
توجه به فرهنگ ایثار و شهادت و ترویج آن است که می‌تواند کشور را در برابر دشمنان بیمه کند چنان که در دوران هشت سال دفاع مقدس و در جریان مقاومت در منطقه نقش‌آفرینی روحیه معنویت و ایثار و فداکاری رزمندگان اسلام به روشنی نمود پیدا کرد و دیدیم که چگونه رزمندگان خلأ تسلیحاتی خود را با معنویت پر می‌کردند و با لطف خدا و عنایت اهل بیت (ع) پیروز می‌شدند. شور و اشتیاق رزمندگان برای حضور در جبهه‌ها، تحمل اوضاع سخت و طاقت‌فرسای جنگ، رشادت‌ها و ایثارگری‌های بی‌پایان، آرزوی شهادت و ... از بارزترین جلوه‌های معنوی حماسه دفاع از اسلام است.
هیئت یکی از قدیمی‌ترین تشکل دینی و سیاسی در ایران است. نقش هیئتهای مذهبی در عرصه‌های مختلف دینی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی از مبارزه علیه رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی گرفته تا بحران بیماری کرونا بر کسی پوشیده نیست.
هیئت تشکیلاتی است مردمی که اجتماع بزرگی از مردم از پیر و جوان، زن و مرد، کودک و نوجوان در اختیار و وظیفه دارد در این اجتماع فرهنگ‌سازی کند و فرهنگ عاشورا و فلسفه قیام سیدالشهدا (ع) و تبیین جریان یزیدی امروز را آشکارا بیان کند. از آنجا که هیئتهای مذهبی مرکز جذب جوانان در جامعه است و با توجه به ظرفیت بسیار بالای آنها در زمینه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، هیئت‌ها به یک فرصت بسیار مناسب برای ادامه دادن فرهنگ ایثار و شهادت دست یافته‌اند.
این نوشتار با هدف اصلی شناخت نقش هیئتهای مذهبی در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به دنبال پاسخ به این سوال اصلی است که نقش هیئتهای مذهبی در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت چیست؟ روش انجام این تحقیق کیفی و از نوع مطالعات تاریخی و اسنادی است و برای جمع‌آوری داده‌ها و مطالب افزون بر بهره گرفتن از کتب و تحلیل اسناد و مدارک، از مصاحبه با پیشکسوتان و پیرغلامان هیئتهای مذهبی استفاده شده است.
1- ادبیات نظری
1-1- تعریف هیئت مذهبی
هیئت یک گروه اجتماعی با سابقه تاریخی مشخص است که برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره یک مناسبت مذهبی (اعیاد مذهبی، ایام ولادت و شهادت ائمه) با محوریت واقعه عاشورا و قیام امام حسین(ع) و بر اساس ساختار دوگانه واعظ (سخنران، منبری)/ ذاکر (مداح، روضه‌خوان) تشکیل میشود و اعضا از طریق روش‌هایی معمول و آدابی مشخص (سینهزنی، زنجیرزنی، دست زدن و ...) به سوگواری یا شادمانی می‌پردازند؛ شرکت در آن اختیاری و بر اساس یک اعتقاد و باور درونی است. متناسب با ویژگی‌های ساختاری و نیز مخاطبان، یک هیئت جدا از کارکردهای اصلی‌اش، کارکردهای دیگری هم می‌تواند داشته باشد (حسام مظاهری، 1390).
هیئت را همچنین نوعی تشکل مذهبی بر محور عزاداری بر سیدالشهدا و ائمه(ع) و نیز مجموعه‌هایی از مردم هر محله، در شهرها یا روستاها، که جهت سوگواری و روضه‌خوانی برای امام حسین(ع) و به ویژه در ایام عاشورا تشکیل می‌یابند، تعریف کرده‌اند (محدثی، 1381).
هیئتهای مذهبی را می‌توان سازمان تلقی کرد چرا که بر اساس تعریفی که آنتونی گیدنز ارائه می‌دهد، سازمان تجمع بزرگی از افراد است که بر اساس روابط غیرشخصی اداره میشود و برای رسیدن به هدف‌های معینی ایجاد گردیده است (گیدنز، 1378). پر واضح است که منظور از سازمان خواندن هیئتهای مذهبی، وجود یک نظم قابل تشخیص و یک ساخت نسبتاً معین در شکل برگزاری مجالس هیئتهای مذهبی از بدو تاسیس تا امروز است و ناظر بر تعریف مدرن و امروزی این مفهوم نیست (حسام مظاهری، 1390). بنابراین هیئت مذهبی را به عنوان یک گروه اجتماعی در نظر می‌گیریم که طبق تعریف ارائه شده از هومنز، گروه اجتماعی عبارت است از عده‌ای افراد که هدف مشترک، فعالیت مشترک، کنش یا تعامل متقابل و احساس تعلق خاطر به هم داشته باشند (رفیع‌پور، 1378). تمام این موارد را می‌توان در ساختار سازمانی هر هیئت مذهبی مشاهده کرد:
هدف مشترک: زنده نگه داشتن یاد و خاطره مناسبات مذهبی، شخصیت‌های دینی و اعتقادات آنها و درس گرفتن از آن
فعالیت مشترک: عزاداری یا شادمانی
کنش متقابل: تعامل واعظ و مداح با حاضران و برعکس
احساس تعلق خاطر: عضویت در هیئت، تقسیم کار و سلسله مراتب سازمانی
1-2- کارکردهای هیئتهای مذهبی
1-2-1- تعریف کارکرد
رابرت مرتون در تعریفی که از کارکرد ارائه می‌دهد، کارکردها را عملکردهایی عنوان می‌کند که تطبیق یا سازگاری یک نظام اجتماعی را امکان‌پذیر می‌سازند. بنابراین تعریف انگیزه‌های فردی چندان تاثیری در کارکرد ندارند. به اعتقاد وی هر نهاد یا ساختار اجتماعی می‌تواند دو نوع کارکرد داشته باشد، یکی کارکردهای آشکار که آن دسته از کارکردهایی است که با قصد قبلی صورت می‌گیرد و دیگری کارکردهای پنهان است که بدون قصد قبلی اجرا میشود (ریتزر، 1389).
از آنجا که پیدایش و تکوین هیئت‌ها و مجالس عزاداری همواره تابع متغیرهای بیرونی و اجتماعی بوده است بررسی کارکردهای هیئتهای مذهبی خالی از لطف نیست چرا که تبلور اصلی این متغیرها را باید در بررسی کارکردها دانست. از این رو با توجه به تقسیم بندی مرتون به بررسی کارکردها در دو دسته کارکردهای آشکار و پنهان بررسی می‌‌پردازیم.
1-2-2- کارکردهای آشکار
الف) نقش‌آفرینی سیاسی
یکی از کارکردهای اصلی هیئت‌ها و مجالس عزاداری از بدو تاسیس تاکنون نقش‌آفرینی سیاسی است؛ البته این نقش‌آفرینی همیشه به یک شکل نبوده و متناسب با اقتضائات زمانی در هر دوره‌ای تغییراتی داشته است.
ب) اسوه‌سازی
در خطابه‌های واعظان و سخنرانان و در روضه‌خوانی‌ها، نوحه خوانی و تعزیه، مقاطع برگزیده‌ای از زندگی امامان شیعه و اهل بیت(ع) بیان میشود که با توجه به معیار بودن سیره و رفتار ائمه(ع) برای شیعیان این نقل‌ها کارکرد اسوه‌سازی در پی خواهد داشت.
ج) تقویت باورهای دینی
تقويت باورهاي ديني و ملي امروزه جزو اصلي‌ترين مسائل اعتقادي و فرهنگي به حساب مي‌آيد. برگزاری مستمر مراسم هیئت‌ها و مجالس عزاداری و مرور مباحث اعتقادی باعث نهادینه شدن مفاهیم و باورهای دینی برای مخاطبان میشود.
1-2-3- کارکردهای پنهان
الف) تقویت همبستگی اجتماعی
پایبندی گروهی به یک شیوه عمل جمعی، ناخواسته پیوندها و ارتباطات میان اعضای آن گروه را تقویت می‌کند و به دنبال آن همبستگی و انسجام اجتماعی و در نتیجه استمرار و پایداری جامعه نیز فراهم میشود.
ب) تثبیت نظام اخلاقی
تقدس هیئت‌ها و مجالس عزاداری باعث میشود هیئت متمایز از دیگر اجتماعات، دارای حرمت شود. این اعتبار به زمان و مکان برگزاری مجلس هم تسری و به دنبال آن رعایت مجموعه‌ای از قواعد و قوانین رفتاری در زمان و مکان هیئت ضرورت می‌یابد. بنابراین اعضای هیئت نیز یک هویت جدیدی پیدا می‌کنند و با اعطای القابی چون پیرغلام، ذاکر اهل بیت، روضه‌خوان و ... دیگر به حرمت هیئت هر کاری نمی‌توانند انجام دهند (حسام مظاهری، 1390).
2- فرهنگ ایثار و شهادت
ایثار و شهادت به عنوان یکی از ارزش‌های والاي انسانی در دین مبین اسلام مورد توجه بوده و بر آن تأکید شده است. این مفهوم در زمره عالی‌ترين مفاهيم الهی و نتيجه والاترين ارزش‌هايی است كه يك انسان متعهد می‌تواند به آن مقام دست يابد. فرهنگ ایثار و شهادت از آنجا که از فرهنگ عاشورا برگرفته شده به عنوان فرهنگی اثرگذار و حركت‌آفرين قادر است فضای جامعه را به صورت گسترده تحت تأثير قرار دهد و والاترين بركات را براي آن به دنبال داشته باشد. این فرهنگ در طول تاریخ همواره باعث حفظ و بقای اسلام و نظام اسلامی بوده و به عنوان یک سرمایه اجتماعی سرنوشت بشر را تعیین کرده و در مقاومت و پیروزی و به دنبال آن در حفظ و تثبیت نظام اسلامی نقش داشته است.
بدون شک يكی از مهم‌ترین بخش‌های فرهنگ ناب اسلامی و گنجينه غنی آن، فرهنگ ايثار و شهادت است كه شناخت صحيح ابعاد و حفظ و ترویج آن در سطح جامعه افزون بر ایجاد شرايط و فضای مناسب فردی و اجتماعی به خصوص در قشر جوان جامعه، بهترين نتايج را به ارمغان خواهد آورد.
برای حفظ و انتقال فرهنگ ایثار و شهادت به طور عام و ارزش‌های دفاع مقدس و جریان مقاومت اسلامی در منطقه به طور خاص و به عنوان جلوه‌ای عینی از عظيم‌ترين صحنه‌هاي ایثار و فداکاری و شهادت‌طلبی به نسل آینده، باید تمامی نهادها و ارگان‌های فرهنگی و اجتماعی در سیاست‌ها و برنامه‌ریزي‌هاي خود به این موضوع توجه کرده و در راستای آن اقدام کنند و معرفي و شناساندن شخصيت، منزلت، عقايد و آرمان‌هاي ناب رزمندگان اسلام بر نسل‌هايی كه شهدا و مسيري كه در آن ممارست داشته‌اند را در راس فعالیت‌های خود در نظر داشته باشند چرا که فرهنگ ايثار و شهادت دربردارنده آثار و بركات عظيمی است كه به شكل مستقيم و غيرمستقيم تمام ابعاد جامعه را شامل میشود.
هیئتهای مذهبی به عنوان قدیمی‌ترین تشکل دینی و سیاسی ایران و تأثیرگذارترین نهاد مردمی و مذهبی در عرصه‌های مختلف دینی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می‌تواند به فرهنگ‌سازی مناسب در جهت ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بپردازد و عوامل موثر در این زمینه را شناسایی و با تمام ظرفیت و توان خود برای آن برنامه‌ریزی کند. برای درک بهتر موضوع و فهم تمام ابعاد آن در اين بخش به بررسی مبانی و شاخص‌های فرهنگ ايثار و شهادت پرداخته‌ایم.
2-1- مفهوم شهید و شهادت
شهید در لغت عرب از ریشه شَهَدَ و اسم مصدر شهاده و به معنای شاهد و حاضر بودن و گواهی دادن است. همچنین شهید به کسی که در را خدا كشته شده، اطلاق میشود. شهید در اصلاح به معني كسي كه چيزي را با چشم خود ديده و آنچه را که ديده بيان می‌كند، آمده است. شهادت در لغت به معني گواه و در اصطلاح كسی كه در مورد مسئله‌ای گواهی و شهادت بدهد، مطرح شده است.
شهيد خلقیات و ويژگی‌هايی دارد که بر اساس آن خصایص شايستگی كشته شدن در راه خداوند را پيدا می‌كند. آثار خلقيات و ویژگی‌های شهیدان در جامعه بسیار تأثيرگذار است و اگر آحاد جامعه این خصوصيات اخلاقی و رفتاری شهیدان را سرلوحه افعال خود قرار دهند و از آن الگو بگیرند به سعادت فردی و اجتماعی خواهند رسيد و می‌توان گفت اين الگوی رفتاری و اخلاقیمفهومی از فرهنگ شهادت را می‌رساند.
2-2- فرهنگ شهادت
فرهنگ شهادت دارای تعاريف متعددی است. فرهنگ شهادت را مجموعه‌ای از آگاهی‌ها، باورها، آداب، اعتقادات و اعمالی بیان می‌کنند که موجبات وصل انسان را به عالي‌ترين و والاترين درجه كمال يعني مرگ آگاهانه در راه خداوند، فراهم می‌کند. (آقامحمدی و مقدمی، 1390) در واقع فرهنگ شهادت عبارت است از تمامی آثار باقی‌مانده از شهيد، اعم از مادی و غيرمادي که آثار مادی شامل تربت پاك شهيد، وسايل شخصي وی، اسم کوچه‌ها و خيابان‌ها به نام شهید، مراسم یادبود مربوط به شهيد، آثار مكتوب و هر چيزي كه قابل مشاهده و لمس باشد و یاد و خاطره شهید را زنده نگه دارد. آثار معنوی نیز شامل باورها، عقاید، خلقيتات، رفتارها و اهداف و ديگر وجوه شخصیت معنوی شهيد میشود.
در فرهنگ شهادت، آن چیزی که مطرح است شهيد، شهادت و پيام شهيد است و از آنجا که فرهنگ شهادت برگرفته از فرهنگ و مکتب عاشوراست، امام حسين(ع) به عنوان الگوی شهيد و شهادت و حضرت زينب(س) به عنوان شخصی که رسالت نشر و ترویج پيام شهادت را به عهده دارد، مطرح میشود.
2-2-1- كاركردهای فرهنگ شهادت
کارکردهای فرهنگ شهادت از لحاظ زمانی، مكانی، مناسبت‌های فردی و اجتماعی و ... متفاوت است. باید گفت فرهنگ شهادت در سه دوره زمان جنگ، زمان بعد از جنگ و زمان پس از مرگ رزمندگان جنگ دارای تاثیرات متفاوتی است و بدیهی است که در هر یک از این برهه‌های زمانی کارکردهای متفاوتی هم دارد.
الف) فدا كردن جان برای حفظ ارزش‌ها: زمانی كه احترام و وفاداری به ارزش‌ها در جامعه به عنوان يك اصل شناخته میشود اگر این ارزش‌ها مورد تهدید قرار گیرد هستند افرادی که جان خود را کمتر از ارزش‌ها می‌دانند و حاضرند به منظور تداوم و ثبات حیات جامعه و پاسداری از ارزش‌ها جان خود را فدا کنند.
ب) پرورش آگاهی: شهادت يك انتخاب آگاهانه و از سر اختيار است. جامعه‌ای می‌تواند شهيدپرور باشد و فرهنگ شهادت را با تمامی ابعادش در آن گسترش دهد که از افرادی آگاه و بصير تشکیل شده باشد و با پرورش و تقویت معرفت و آگاهی آحاد جامعه درک درستی از فرهنگ شهادت و شهادت‌طلبی را رواج دهد.
ج) عزت نفس بخشيدن به افراد جامعه: وقتی جامعه‌ای مورد تجاوز قرار گرفته و مردم آن تحقیر می‌شوند، دیگر هیچ یک از معیارهای انسانی و اخلاقی و اجتماعی برای مردم آن باقی نمی‌ماند. اینجاست که اشخاصی که اهل شهادت‌طلبی هستند به میدان آمده و با مبارزه و جانفشانی خود عزت یک جامعه را تأمین می‌کنند.
د) وحدت‌آفرينی و ايجاد هويت و هدف مشترک در ميان افراد يك جامعه: رزمندگان اسلام با گام برداشتن در راه خدا و مرگ داوطلبانه، برای افراد جامعه، یک هویت و هدفی مشترک ایجاد می‌کنند که می‌تواند به عنوان الگو و راهکار عملی سرلوحه مبارزه نسل‌ها و ملت‌هایی باشد که تحت ظلم و ستم ظالمان هستند.
ه) عامل همبستگی اجتماعی: فرهنگ شهادت نیز همچون فرهنگ عاشورا که با مولفه‌هایی چون حقانیت امام حسین (ع)، فلسفه قیام عاشورا، عزاداری و نوحه‌خوانی برای امام حسين (ع) و ... موجب همبستگی شعيان در طول تاريخ شده است، با تقویت انگیزه‌ای قوی باعث ایجاد همدلی، اتحاد و اتفاق افراد یک جامعه جهت دفاع از ارزش‌های خویش میشود.
و) ايجاد روحيه ظلم‌ستيزی و عدالت‌طلبی: ايجاد روحيه ظلم‌ستيزی و عدالت‌طلبی یکی از کارکردهای مهم فرهنگ شهادت در یک جامعه است زیرا تا زمانی که مشعل شهادت و شهادت‌طلبی در جامعه روشن باشد، ظالمان و صاحبان سلطه و مخالفان احساس خطر کرده و نمی‌توانند آن جامعه را مورد تهدید و تجاوز قرار دهند.
ز) حفظ تماميت ارضی و استقلال کشور: فرهنگ شهادت عامل استقلال و حفظ تمامیت ارضی کشور در مقابل بیگانگان است و اگر فداکاری و از جان‌گذشتگی شهیدان نبود بدون شک تمامیت ارضی و استقلال و حاکمیت کشور محفوظ نبود.
ح) عامل ايجاد شور و نشاط و تحرك: فرهنگ شهادت می‌کوشد تا برای ملتی كه به انزوا كشيده شده، شور و نشاط و تحرک ایجاد کند.
2-3- مفهوم ايثار
ایثار در لغت به معني برگزيدن، عطا كردن، غرض ديگران را بر غرض خويش مقدم داشتن، ديگری را در رساندن به منفعت و دفع ضرر بر خود مقدم داشتن و نهايت آن برادري است. ایثار به مفهوم عطا کردن و دیگری را بر خود ترجیح دادن و جزو بهترین کرامات اخلاقی برای انسان‌هاست که بالاترین نیکی‌ها را در پی دارد. ايثار يعني بذل كردن، ديگری را بر خود برتري دادن و خود را براي آسايش ديگران به رنج افكندن (فياض،1382). ايثار نمود و جلوه ديگرخواهي انسان است و گاه تا جايی پيش می‌رود كه فرد يا حتی افراد زیادی جان خود را در راه ديگری و یا ديگران از دست می‌دهند و جلوه ایثار و از خود گذشتگی را تمام و كمال به نمایش می‌گذارند.
2-4- فرهنگ ايثار
ايثار انواع مختلفی دارد، ایثار گاهی با فدا كردن جان صورت می‌گيرد، گاهی با دادن مال، گاهی با هزينه‌كرد اعتبار و آبرو و گاهی هم می‌تواند تركيبی از همه اينها باشد. فرهنگ ایثار تنها مختص یک جامعه یا یک ملت و یا مربوط به زمان مشخصی نیست بلکه در طول تاریخ می‌توان نمونه‌ها و جلوه‌هایی دیدنی از آن را مشاهده کرد. فرهنگ ایثار در آموزه‌های ادیان گوناگون قابل دسترس است و مكرر از اين ارزش سخن به میان آمده است و به كمك به ديگران، خیرخواهی، همنوع دوستی و ... همواره مورد توجه و تأكيد تمامی ادیان بوده است. (احمدی، 1384)
فرهنگ ايثار هم جنبه فردی و هم جنبه اجتماعی دارد. زمانی که شخصی به شخص دیگری کمک می‌کند و تلاش می‌کند به هر شکل ممکن در رفع نیاز همنوع خود برآید اشاره به جنبه فردی فرهنگ ایثار دارد. اما وقتی تعداد قابل توجهی از افراد جامعه به رفع نیاز همنوعان خود مبادرت داشته باشند، جنبه اجتماعی فرهنگ ایثار نمود پیدا می‌کند.
2-4-1- کاركردهای ايثار
الف) عزت‌آفرینی: ایثار نیز همچون دیگر ارزش‌های انسانی با تأکید بر فطرت آدمی، آزادی‌خواهی و حق‌طلبی را در وجود انسان تقویت می‌کند و باعث میشود ارزش‌های عزت‌بخش در وجود انسان نهادینه شود.
ب) استقامت‌بخشی: یکی از کارکردهای اصلی فرهنگ ایثار، ایستادگی و استقامت بر پایه ارزش‌هاست چنان که در دوران دفاع مقدس به خوبی نمودار شد که با مقاومت و استقامت رزمندگان، چالش‌های بزرگی مانند جنگ تحمیلی قابل کنترل و مدیریت است.
ج) مشارکت مردمی: مشارکت، همراهی و مساعدت در بین آحاد جامعه یکی دیگر از کارکردهای فرهنگ ایثار است.
د) پیوند قلوب و جلوگیری از تفرقه: پیوند قلوب و جلوگیری از تفرقه در بین مردم یک جامعه از دیگر کارکردهای فرهنگ ایثار است زیرا ایثار و از خودگذشتگی در بستر اجتماع قلب‌های افراد آن جامعه را به یکدیگر پیوند داده و از تفرقه جلوگیری می‌کند.
هـ) تقویت روح ایمان و باورهای اعتقادی: ایثار به عنوان یکی از والاترین ارزش‌های انسانی و اسلامی می‌تواند روحیه ایمان و باورهای اعتقادی را در بین افراد جامعه پرورش و تقویت کند.
و) امیدبخشی: تقویت روحیه امید به پیروزی از مهم‌ترین کارکردهای فرهنگ ایثار است. فداکاری، از خودگذشتگی، استقامت و ایثار، امیدبخش آینده‌ای روشن و حرکت رو به جلو برای جامعه است.
3- نقش هیئتهای مذهبی در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت
انسان موجودی است اجتماعی و محیط هیئت به عنوان یکی از محیط‌هایی است که انسان‌ها بر حسب اجتماعی بودنشان در آن به فعالیت پرداخته و از آنجا تاثیر می‌پذیرند.
هیئت دارای یک روح کلی است که با توجه به رسالت‌ها، رویکردها، برنامه‌ها و ماموریت‌هایی که تعریف می‌کند به نیروسازی و جریان‌سازی می‌پردازد به گونه‌ای که می‌تواند برای بدنه جامعه و برای حرکت در راستای اهداف انقلاب اسلامی نیروسازی کند و بر اساس ارزش‌های دینی و اسلامی، شهروندانی شایسته تربیت کند و از طرفی دیگر در بستر نظام اسلامی جریان‌سازی کند و با پیوند برقرار کردن بین حرکت‌ها و برنامه‌های مختلف در زمان‌های گوناگون، و استمرار ورزیدن بر آن، آنها را به یک حرکت و موج عظیم اجتماعی تبدیل کند.
جریان عاشورا و جریان عزاداری امام حسین(ع) یک جریان عظیم است. این جریان، شاید بزرگ‌ترین جریانی باشد که در طول سال‌ها در جامعه شیعی وجود داشته و همواره عظمت آن گسترش یافته است. از این‌رو هیئت باید هدایت‌گر و شکل دهنده همین جریان باشد و در حرکت آفرینی و شکل‌دهی به این شور و شعور انقلابی و اجتماعی که نظایر آن را در دفاع مقدس و جریان مقاومت اسلامی شاهد بوده‌ایم، ایفای نقش کند.
هیئتهای مذهبی با در اختیار داشتن بخش وسیعی از نیروی انسانی جوان و فعال جامعه، نقش مهم و کلیدی در حفظ و ترویج ارزش‌ها دارد که در این میان جایگاه و نقش سخنرانان و مداحان بیشتر مشخص است. آنها با رفتار و سبک سخنرانی و مداحی خود و درون‌مایه محتوایی آن، می‌توانند تحولات عظیمی در اعضای هیئت و به خصوص جوانان ایجاد کرده و الگوی مناسبی براي آنها در زمینه ترویج و حفظ ارزش‌ها باشند و نسل جوان جامعه را به گونه‌ای پرورش دهند که فرهنگ ایثار و شهادت به جز لاینفک فلسفه زندگی آنها تبدیل شود.
3-1- نقش سخنرانان
سخنرانان هیئتهای مذهبی عموماً از طبقه روحانیون و اشخاص آشنا به فن خطابه و وعظ و در اصطلاح اهل منبر هستند. سخنرانان با بیان مباحث دینی، مسائل اخلاقی، اجتماعی و سیاسی روز رسالتی مهم در انتقال معارف و فلسفه زندگی امامان معصوم دارند. مقام معظم رهبری در اهمیت منابر سخنرانان و واعظان هیئتهای مذهبی می‌فرمایند: «یک منبر تبلیغاتىِ بسیار مهم عبارت است از همین جلسات حسینی و حسینیه‌ها و سینه‌زنی‌ها و دستجات مذهبی؛ از این منبر، والاترین معارف و فوری‌ترین و لازم‌ترین مطالب را میشود بیان کرد» (27/12/1383).
سخنرانان هیئتهای مذهبی به آن چیزی که باید توجه بسیار داشته باشند این است که مطالبی را که در جلسات و روی منبر مطرح می‌کنند برای مردم و به خصوص جوانان مفید و سازنده باشد و به موضوعات مختلف و به‌روز بپردازند. مقام معظم رهبری در جلسه‌ای در جمع فعالان هیئتهای رزمندگان اسلام درباره اهمیت و کارکرد منبر در هیئت فرمودند: هیئتهای مذهبی باید کلاس درس باشد. یعنی این‌طور می‌فرمایند که اگر کسی ده جلسه یا یک دهه رفت پای منبری نشست، آخر دهه احساس کند یک مطلب را فهمیده است. مثلاً فهمیده باشد که خواص و عوام عاشورا چه کسانی بودند و چه موضوعاتی موجب شد تا عده‌ای در برابر امام معصوم(ع) قرار بگیرند و او را به شهادت برسانند. لذا ایشان در مورد بحث منبر می‌فرمایند که عزاداری را واقعاً به معنای حقیقی کلمه باید به صورت کلاس درس دربیاوریم (02/08/1386).
از نگاه مقام معظم رهبری معرفت‌زایی و شناخت از دیگر کارکردهای منبر است و شناخت هویت حسینی و هویت یزیدی از آموزه‌های مهم منبرهاست چنانچه رهبر انقلاب فرمودهاند: «فهمیدن قضیه‌ی عاشورا فقط در تاریخ نیست، در هر زمانی باید دید عناصر تشکیل‌دهنده هویت یزیدی کجا پیدا میشود؟ آن‌‌گاه در مقابلش باید عناصر تشکیل دهنده هویت حسینی را به میدان آورد. منبر باید انسان‌ساز باشد، اندیشه‌ساز باشد. روضه و نوحه و سینهزنی باید فضا را از مسائل زنده حسینی، معرفت و آگاهی پر کند» (23/01/1387).
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم سال 1384 شمسی به نحوه بیان سخنرانان و هنرمندی ایشان در نحوه بیان مطالب اشاره دارد و معظم له می‌فرمایند: «من به منبر خیلی عقیده دارم. امروز اینترنت، ماهواره، تلویزیون و ابزارهای گوناگون ارتباطىِ فراوان هست، اما هیچ‌کدام از اینها منبر نیست؛ منبر یعنی روبه‌رو و نفس‌به‌نفس حرف زدن؛ این یک تاثیر مشخص و ممتازی دارد که در هیچ‌کدام از شیوه‌های دیگر، این تأثیر وجود ندارد. این را باید نگه داشت؛ چیز باارزشی است؛ منتها بایستی آن را هنرمندانه ادا کرد تا بتواند اثر ببخشد» (05/11/1384). و در جای دیگر می‌فرمایند: «منبر تبلیغ مشعل فروزانی است که اگر از آن به شیوه‌های درست و مؤثر استفاده شود کارامدترین حربه علیه تهاجم فرهنگی و شبیخون نامردانه دشمن خواهد بود و این همان چیزی است که دشمن به شدت از آن نگران است»(23/01/1378).
سخنرانان می‌توانند با رويكردی دينی و جامعه‌شناختی به تحليل واقع بينانه، علمی و همه‌جانبه مولفه ایثار و شهادت بپردازند و در سلسله سخنرانی‌های خویش در قالب يک چارچوب مشخص و منسجم ابتدا ضرورت موضوع را تبیین کنند و سپس به تشريح مفهوم ايثار و شهادت با بررسی مواردي همچون فرهنگ ایثار و شهادت، موضوع شهادت‌طلبی، رابطه ایثار و شهادت با دیگر ارزش‌ها و ايدئولوژی‌های انسانی و سازنده، مصادیق و شاخص‌های ایثار و شهادت و فضيلت‌های آن بپردازند و یادآور شوند که با اتمام جنگ و انقلاب نبايد شهدا، رزمندگان و فداكاری‌های آنان فراموش شود چرا كه نسل‌های جديد باید با شهدا، رزمندگان و ارزش‌هایی که به آن پایبند بودند، آشنا شوند و ارزش و اهمیت کار آنها را درک کنند.
در آینده همین نسل‌های جدید است که جامعه را تشکیل می‌دهند جامعه‌اي كه بتواند آرمان شهدا، ايثارگران و جانبازان را به خوبی درك و ترويج کند، می‌تواند با گسترش معنويت و كاهش فساد و ناهنجاری‌های اجتماعی، از شكل‌گيري يك محيط انساني سالم و الهي بهره‌مند شود و عوامل ديگري مانند ارکان ثروت و قدرت یارای رقابت با آن را نداشته باشند. جامعه‌ای که در آن فرهنگ ایثار و شهادت متجلی است دارای دژ محکمی است که به زندگی آحاد جامعه معنا می‌دهد و با هویت بخشی به آنها کمک می‌کند تا در مسیر الهی، مقاوم و پایدار گام برداشته و برای آنها آسایش و امنیت را به ارمغان می‌آورد.
3-2- نقش مداحان
یکی دیگر از ارکان جلسات مذهبی، روضه‌خوان یا همان مداح است. مداح قرار است اشعاری را هنرمندانه بخواند و بخش‌هایی از تاریخ اسلام و تاریخ کربلا و تاریخ زندگی ائمه را بازگو کند تا مستمع با شنیدن مصائب، فداکاری‌ها و خلقیات اهل بیت(ع) ضمن درس‌آموزی اشک از چشمانش جاری شود. زیرا این اشک، همان اشکی است که معصومین برای آن بسیار پاداش وعده داده‌اند، اشکی که می‌تواند گره‌گشای مشکلات بزرگ هر شخص باشد.
مداحان باید در مداحی‌های خود فرهنگ عاشورا و مکتب حسین(ع) را به مستمعین القا کنند چرا که این فرهنگ درس‌آموز ابعاد گوناگون زندگی بشر و شیعیان بوده است، به گونه‌ای که قسمتی از فرهنگ شخصی هر شخص شیعه و بخش اعظم فرهنگ و تمدن اسلامی شیعی، نشئت گرفته و متاثر از فرهنگ عاشوراست.
الگوسازی مبتنی بر دین‌باوری، حفظ ارزش‌های دینی و رعایت هنجارها آن چیزی است که باید در اشعار مداحان و در مدح و ثنای آنها از اهل بیت(ع) انجام شود و افرادی که در دسته‌جات عزاداری، تکایا و حسینیه‌ها شرکت می‌کنند را برای رسیدن به یک هویت مذهبی و حیات دینی که مبنای آن الگو گرفتن از سیره اهل بیت(ع)، رعایت معنویات، اخلاقیات، خودشناسی، خداشناسی و ... است، کمک کند. مقام معظم رهبری تاثیر مداحی را بسیار می‌دانند و می‌فرمایند: ««مداحی، معرفت‌افزائی است. مداحی، پراکندن معرفت و حکمت و امید و عقیده راسخ است. مداحی، جوشاندن چشمه‌های عواطف در دل‌ها است؛ با استفاده از هنر شعر، هنر آواز، هنر اجرا» (11/02/1392).
ایشان همچنین به خواندن شعر خوب و هنرمندانه خواندن در مداحی تاکید دارند و می‌فرمایند: «یک موقع یک فردی راجع به واقعه کربلا داستانی می‌گوید که داستانش، هم خیلی زیبا و هم خیلی حزن‌انگیز است؛ آن فردی هم که می‌شنود متاثر میشود؛ اما یک فرد دیگری می‌آید همین داستان زیبا را تبدیل به فیلم یا تئاتر یا یک اثر هنری می‌کند و آن وقت خیلی اثر می‌گذارد بر قلوب انسان‌ها؛ اثری که درازمدت است. کار مداح هم مانند کار یک هنرمند است که یک موضوع را با استفاده از نوا و صدای خوش و هنرمندانه به مخاطب عرضه می‌کند که موجب اثرگذاری بیشتر آن میشود. در کار مداحی چند چشمه هنری وجود دارد: شعرتان هنر است؛ صدایتان هنر است؛ آهنگی که انتخاب می‌کنید، هنر است؛ اشارات و کارهایی که انجام می‌دهید، هنر است» (19/07/1377).
مقام معظم رهبری شعری را برای مجلس امام حسین(ع) خوب و مناسب می‌دانند که دارای چند خصوصیت باشد و می‌فرمایند: «شعر شما باید خوب، محکم، قوی، خوش مضمون و قانع‌کننده باشد. گاهى قصیده‌اى که شما مى‌خوانید، به اندازه چند منبرِ یک منبرىِ خوش بیان تاثیر مى‌گذارد. گاهى یک بیت شعرِ بجا به قدر یک کتاب قیمت دارد. اینها آسان و مجانى به‌دست نمى‌آید. انسان باید زحمت بکشد، کار و تلاش کند، شعر خوب را بیابد، آن را حفظ کند و بخواند» (19/07/1377).
معظم‌له در جای دیگر درباره خصوصیات شعر مداحان فرمودهاند: «یکی از چیزهایی که باید در این اشعار باشد، عبارت از مفاهیم بلند اسلامی - مثلاً در باب توحید یا نبوت - است. بهترین اشعار قدما در باب توحید و نبوت، همین مدایحی است که شعرای بزرگ ما در مقدمه دیوان‌ها و مثنوی‌هایشان ذکر کرده‌اند و گفته‌اند» (28/10/1386).
4- آثار و پیامدهای فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه
فرهنگ ایثار و شهادت می‌تواند نهادهای اجتماعی و ساختارهای سیاسی جامعه را تحت تأثیر قرار دهد و باعث رشد اجتماعی در جامعه شود. شهادت نیز که حاصل انتخابی آگاهانه و نتیجه سلامتی روان و روحیه شجاعت است و از آنجا که ریشه در صبر و استقامت و قدرت و مبارزه با ظلم و ستم دارد، برای جامعه مقاومت و پویایی را به دنبال دارد. فرهنگ ایثار و شهادت در بستر معنویت تحقق پیدا می‌کند و متكی بر شناخت و بر مبناي اختيار است كه شهيد و ايثارگر آن را آگاهانه انتخاب می‌كند. از آنجا که این فرهنگ در جامعه ما متاثر از رشادت‌ها و فضایل اخلاقی و معنوی رزمندگان اسلام در طول دوران دفاع مقدس است، باید با ارزش‌گذاری بر رفتار و حرکت شهدا و ایثارگران، توسعه فرهنگ ایثار و شهادت را در این جهت جست‌وجو کرد.
برگزاری ايام خاصی مانند پاسداشت دهه فجر، هفته دفاع مقدس، بسيج، روز ارتش، روز پاسدار، روز جانباز و ... که یادآور رشادت‌ها و ایثارگری‌های شهدا و رزمندگان است که در برهه‌های مختلف تاریخی تمام معادلات جهانی را نسبت به انقلاب و جنگ تحمیلی ایران بر هم زدند و موفقیت و پیروزی را به ارمغان آوردند، می‌تواند در انتقال ارزش‌ها و باورهای دینی رزمندگان اسلام از نسلی به نسل آینده مفید باشد و به نسل آینده کمک کند تا درک بهتری از ضرورت مقاومت و ایثار و شهادت در جامعه داشته باشند. زیرا نسل جديد بايد بداند آسايش و امنيت امروز او مرهون ايثارگری‌ها، فداكاری‌ها و شهادت رزمندگان و شهداست و خود نیز باید در این راستا قدم بردارد تا فرهنگ اثار و شهادت را در جامعه توسعه یابد و همگان از آثار و پیامدهای آن منتفع شوند.
پاسداشت حرمت و حکمت نسل گذشته، افزایش انسجام ملی و فرهنگی جامعه، تعاون و همکاری به جای رقابت و سبقت‌جویی در بین افراد جامعه، برقراری ضمانت اجرایی قوانین، تحرک اقتصادی و اجتماعی، تقویت ایمان و تاثیر آن برعبودیت و تزکیه انسان، تقویت قدرت دفاعی جامعه اسلامی، احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر، تقویت روحیه ایثار در جامعه، رشد و پرورش انسان‌های مصمم و مبارز، حضور بیشتر مردم در صحنه، بیداری و بقای جامعه، کسب استقلال، آزادی و شرف، درس مقاومت به جهانیان، شکست قدرت‌های شیطانی شرق و غرب و ... را می‌توان از جمله مهم‌ترین آثار فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه برشمرد.
5- راهكارهای ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه
5-1- فرهنگ‌سازی
فرهنگ‌سازی و ارتقای سطح آگاهی و باورهای دينی مردم از اصول اولیه هیئتهای مذهبی است. آگاهی‌بخشی افزون بر تقويت رفتار مشاركتی مردم، اطلاع از حقوق فردی و اجتماعی و آشنايی با تهديدات دشمنان را نیز به دنبال دارد. هیئتهای مذهبی می‌توانند با ارائه برنامه‌های هدفمند، فرهنگ ایثار و شهادت را در بین جوانان نهادینه کنند.
هیئتهای مذهبی با مرور تاریخ اسلام و تبیین فرهنگ عاشورا و فلسفه قیام امام حسین(ع) باید در ایجاد و استمرار روحیه ایثار و فداکاری و شهادت‌طلبی نوجوانان و جوانان بکوشند. همچنین با ارائه تصویری صحیح و منطقی از الگوهای ایثار و شهادت و پرهیز از تحریف و بزرگ‌نمایی واقعه عاشورا در تقدیس شهید و شهادت، تبلیغ الگوهای شهادت‌طلبی، برشمردن اهداف بزرگ شهیدان، بهره‌گیری از وصیتنامه‌های شهیدان و ... به ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بپردازند.
5-2- الگوسازی
الگوسازی در هیئتهای مذهبی مبتنی بر دین‌باوری و رعایت هنجارها و ارزش‌ها و تحت تأثیر فرهنگ عاشورا صورت می‌پذیرد. ضمن آنکه نقش هیئت‌ها در الگوسازی نباید دست کم گرفته شود، باید با برنامه‌ریزی صحیح و دقیق این نقش را پررنگ‌تر کرد.
از آنجا که نهضت عاشورا احیاگر اسلام ناب محمدی است، هیئتهای مذهبی می‌توانند در ترویج فرهنگ عاشورایی نقشی بی‌بدیل ایفا کنند. همچنین با توجه به ضرورت حفظ و پاسداری ارزش‌های هشت ساله دفاع مقدس و جریان مقاومت در منطقه و تلاش دشمن در تحریف ارزش‌ها و دستاوردها، هیئتهای مذهبی باید از الگوسازی جانفشانی‌ها، حماسه‌سازی‌ها، رشادت‌ها و شهادت‌طلبی‌های رزمندگان اسلام استفاده کنند.
5-3- بصیرت‌افزایی
علاوه بر ایمان و اعتقاد، عنصر دیگری که هیئتهای مذهبی باید در وجود جوانان نهادینه کنند، بینش و بصیرت است، ایمان اساساً باید همراه با بصیرت باشد زیرا بصیرت به انسان کمک می‌کند تا مسیر صحیح را انتخاب کند. بصیرت یعنی درک موقعیت سیاسی و اجتماعی و آگاهی به مسائل اسلام که سبب میشود انگیزه دفاعی مؤمنان افزایش پیدا کند و راهبردهای دشمنان را به خوبی شناسایی و هوشمندانه با آنها مقابله کند.
5-4- گسترش نمادها و سمبل‌های دفاع مقدس و مقاومت اسلامی
توسعه نمادها و سمبل‌ها از طريق فضاسازی و تبلیغات در تهيه پوستر، كتيبه، دیوارنویسی و ... تأثیر بسزایی در اشاعه و زنده نگه داشتن فرهنگ ایثار و شهادت دارد.
5-5- استفاده از برنامه‌های هنری
روح آدمی به همان اندازه که به دنبال منطق و استدلال است به همان اندازه نیز به زیبایی‌ها و لطایف آن واکنش نشان می‌دهد. از این رو نمایش فیلم‌هایی با موضوع فرهنگ ايثار و شهادت، بهره‌گیری از موسیقی‌های ملی و حماسی، برگزاری شب شعر و نمایشگاه عکس با موضوع ایثار، فداکاری، مقاومت و شهادت می‌تواند روحیه ایثارگری و مقاومت را در بین جوانان و نوجوانان تقویت کند.
5-6- برگزاری نمایشگاه‌ها و یادواره‌های شهدا
استفاده از برنامه‌های جذاب و متنوع چون نمایشگاه‌ها و یادواره‌ها در راستای ترویج و نشر فرهنگ ایثار و شهادت به صورتی که هم به نوعی تذکر و یادآوری باشد و هم محفلی برای بیان خاطرات الگوهای جوانمردی و ایثار که بتوانند در زمان مناسب خاطرات خود را بازگو کرده و از شهیدان راه اسلام نیز یاد کنند.
5-7- برگزاری همايش، كنفرانس و مسابقه
برگزاری همايش، كنفرانس و مسابقات پژوهشی در قالب فراخوان آثار با همكاری سایر نهادهای فرهنگی می‌تواند با تجمع آثار و افكار گوناگون در جهت حفظ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و زنده نگه داشتن دستاوردهای دفاع مقدس و مقاومت اسلامی مفید فایده باشد.
5-8- برگزاری اردوی راهیان نور
برگزاری اردوی راهیان نور و فراهم کردن زمينه اعزام جوانان و نوجوانان هیئتی برای بازديد از مناطق عملياتی دوران دفاع مقدس از نزدیک و مشاهده عینی صحنه‌های مختلفی از دفاع مقدس از قبيل تجهيزات نظامی رزمندگان، پيشانی بندها، دست‌نوشته‌ها، عكس و پوستر، نقشه عمليات‌ها و ... و همچنين ديدار با خانواده شهدا و ايثارگران می‌تواند بسيار آموزنده و نتيجه‌بخش باشد.
و اما در آخر باید گفت هیئت مکانی است که اگر ظرفیت‌های آن به درستی تعریف شود و از تمامی کارکردهای آن استفاده صحیح و مناسب صورت پذیرد، می‌تواند به بهترین شکل انسان‌های وارسته و خدایی تربیت کند به گونه‌ای که شاهد هستیم چه انسان‌هایی در بطن هیئت پرورش یافتند و چه دگرگونی‌های و مجاهدت‌هایی را در طول تاریخ در جامعه ایجاد کردند و چه جریانات عظیم اجتماعی را به راه انداختند.
نمونه بارز چنین افرادی را در طول تاریخ بشری فراوان خوانده‌ایم و با آنها آشنا شده‌ایم و در طول جنگ تحمیلی و دوران دفاع مقدس نیز جلوه‌هایی از پرورش‌یافتگان هیئت را بعینه دیده‌ایم زیرا شهدا در مرحله اول هیئتی بودند و بعد از همین هیئت‌ها رزمنده و مجاهد فی‌سبیل‌الله شدند.
زیرساخت یک انسان مومن، شجاع، مدافع و مجاهد، هیئتی بودن است که به خوبی می‌توان آن را در شخصیت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی مشاهده کرد. بارها داستان کربلا، شهدای کربلا، روایت نحوه شهادت حضرت عباس(ع) و رشادت‌های آن حضرت را شنیده‌ایم و مکرر به مرور حوادث جنگ تحمیلی و شهادت اشخاص مختلف در دوران جنگ و بعد از جنگ و مدافعان حرم پرداخته‌ایم؛ اما آن صبحی که خبر شهادت حاج قاسم سلیمانی، سردار مقاومت اعلام شد و پس از آن تصاویری از دست بریده شده و بدن ارباً اربای سردار ایرانی پخش شد، رنگ و بوی کربلا برایمان معنا پیدا کرد و شبیه‌ترین شهادت را به شهادت سرداران کربلا و خصوصاً علمدار نامدار کربلا حضرت عباس(ع) حس و درک کردیم.
آن زمان که مردم ایران در مراسم خاکسپاری حاج قاسم فریاد زدند: ای اهل حرم میر و علمدار نیامد/ صد حیف که آن یار وفادار نیامد؛ حال و هوای اشعاری را که همیشه در روز تاسوعا در هیئتهای عزاداری می‌خواندیم که ای اهل حرم میر و علمدار نیامد/ سقای حسین سید و سالار نیامد؛ با تمام وجود درک کردیم. آری حاج قاسم سلیمانی نمونه‌ای عینی از شخصی است که در هیئت پرورش یافته و به نمادی از ایثار، انسانیت و اخلاق‌مداری تبدیل شده و تبلوری از وجود یاران امام حسین(ع) در کربلا شده است آن هم نه تنها برای شیعیان و مسلمانان بلکه برای تمامی انسان‌ها و برای تمام تاریخ نمونه‌ای بی‌بدیل و کم‌نظیر برای همه بشریت است.
شخصی که ثابت کرد با نیت خدایی می‌توان کارهای بزرگ انجام داد. شخصی که در برابر تمامی قدرت‌های ظالم و استکباری ایستاد و حماسه آفرید و از مظلوم و مظلومیت دفاع کرد و حق و حقانیت را به رخ دشمنان کشید. حاج قاسم سلیمانی نمونه‌ای واقعی از یک شخص هیئتی و عاشق امام حسین(ع) بود که با خدا معامله کرد و در راه خدا زندگی کرد و برای خدا به شهادت رسید. عشق حاج قاسم به خدا و اهل بیت آن چنان شور و هیجان مردم را به جوش آورد که در مراسم بدرقه‌اش به منزل ابدی همگی به وی احترام کردند و گریستند و حاج قاسم تا ابد در دل اخلاق‌مداران و انسان‌دوستان و مدافعان حقوق بشری زنده خواهد ماند.
6- نتیجه‌گیری
فرهنگ ایثار و شهادت آن چیزی است که بقای اسلام و نظام اسلامی را ضمانت می‌کند. فرهنگی برگرفته از فرهنگ عاشورایی که می‌تواند کشور را در برابر دشمنان بیمه کند و در طول تاریخ همواره باعث حفظ و بقای اسلام و نظام اسلامی بوده و به عنوان یک سرمایه اجتماعی سرنوشت بشر را تعیین کرده چنان که در دوران هشت سال دفاع مقدس و در جریان مقاومت در منطقه نقش‌آفرینی روحیه ایثار و فداکاری و شهادت‌طلبی رزمندگان اسلام به روشنی نمود پیدا کرد. روحیه‌ای که شکل‌گیری آن را می‌توان در هیئتهای مذهبی جستجو کرد. هیئتهایی که از قدیمی‌ترین تشکل‌های دینی و سیاسی محسوب می‌شوند و در عرصه‌های مختلف دینی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فعالانه عمل می‌کنند.
هیئتهای مذهبی از آنجایی که مرکز جذب جوانان در جامعه است و با توجه به ظرفیت بسیار بالای آنها در زمینه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، به یک فرصت بسیار مناسب برای تداوم فرهنگ ایثار و شهادت دست یافته‌اند.
هیئتهای مذهبی به عنوان تاثیرگذارترین نهاد مردمی و مذهبی در عرصه‌های مختلف می‌تواند به فرهنگ سازی مناسب در جهت ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بپردازد و براي حفظ و انتقال فرهنگ ایثار و شهادت به طور عام و ارزش‌های دفاع مقدس و جریان مقاومت اسلامی در منطقه به طور خاص و به عنوان جلوه‌ای عینی از عظيم‌ترين صحنه‌هاي ایثار و فداکاری و شهادت‌طلبی به نسل آینده، در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های خود به این موضوع توجه و در راستای آن اقدام کنند.
هیئتهای مذهبی همچنین با توجه به رسالت‌ها، رویکردها، برنامه‌ها و ماموریت‌هایی که برای خود تعریف می‌کنند به نیروسازی و جریان‌سازی پرداخته و به تربیت شهروندانی شایسته برای بدنه جامعه و برای حرکت در راستای اهداف انقلاب اسلامی می‌پردازند و همچنین با پیوند برقرار کردن بین حرکت‌ها و برنامه‌های مختلف در زمان‌های گوناگون، و استمرار ورزیدن بر آن اقدام به جریان‌سازی می‌کنند.
هیئتهای مذهبی با در اختیار داشتن بخش وسیعی از نیروی انسانی جوان و فعال جامعه، نقش مهم و کلیدی در حفظ و ترویج ارزش‌ها دارد که در این میان جایگاه و نقش سخنرانان و مداحان بیشتر مشخص است. آنها با رفتار و سبک سخنرانی و مداحی خود و درون‌مایه محتوایی آن، می‌توانند تحولات عظیمی در اعضای هیئت و به خصوص جوانان ایجاد کرده و الگوی مناسبی برای آنها در زمینه ترویج و حفظ ارزش‌ها باشند و نسل جوان جامعه را به گونه‌ای پرورش دهند که فرهنگ ایثار و شهادت به جز لاینفک فلسفه زندگی آنها تبدیل شود چرا که فرهنگ ایثار و شهادت می‌تواند نهادهای اجتماعی و ساختارهای سیاسی جامعه را تحت تاثیر قرار دهد و باعث رشد اجتماعی در جامعه شود و برای جامعه مقاومت و پویایی را به ارمغان آورد. از آنجا که این فرهنگ در جامعه ما متاثر از رشادت‌ها و فضایل اخلاقی و معنوی رزمندگان اسلام در طول دوران دفاع مقدس است، باید با ارزش‌گذاری بر رفتار و حرکت شهدا و ایثارگران، به برگزاري برنامه‌های مختلف در ايام خاصي مانند پاسداشت دهه فجر، هفته دفاع مقدس، هفته بسيج، روز ارتش، روز پاسدار، روز جانباز و ... بپردازیم و با یادآوری رشادت‌ها و ایثارگری‌های شهدا و رزمندگان، در انتقال ارزش‌ها و باورهای دینی آنان به نسل آینده تلاش کنیم.
رضا محمدیان، رئیس شورای هیئات مذهبی فارس و رئیس کمیسیون سومین حرم اهل بیت(ع) شورای شهر شیراز
انتهای پیام
