آیا ارزش شب قدر به نزول قرآن است

بسیاری از مردم فکر می‌کنند، شب قدر یعنی شب نزول قرآن و ارزش شب قدر را به نزول قرآن می‌دانند اما این‌طور نیست. سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا نزول قرآن، شبِ قدر را شبِ قدر کرده یا اینکه شبِ قدر، شبِ قدر بوده و قرآن در آن نازل شده است؟ مثل کسی که ازدواج خود را که یک کار مهمی است در یک وقت با برکتی قرار می‌دهد، برکت آن وقت به ازدواج نیست. نزول قرآن یک کار مهم و بزرگی است اما در شب قدر اتفاق افتاده است.

«إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ؛ ما [قرآن را] در شب قدر نازل كرديم» یعنی اول، شبِ قدر بوده و بعد قرآن در آن نازل شده است. دلیل بهتر، آیات بعدی است که شروع می‌کند به توضیح چیستی شب قدر! «وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ(3) تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ (4) سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ».

«انزلناه» فعل ماضی است. یعنی نازل کردیم و تمام شد. اما در معرفی شب قدر می‌گوید «تنزل» فعل مضارع است یعنی هنوز نازل می‌کنیم یک عملی در این شب هر سال تکرار می‌شود و در توضیح عظمت این شب این عمل را بیان می‌کند.

«الملائکه» یعنی «کل‌ ملائکه» این الف و لام در زبان عربی معنای «کل »میدهد. «الروح» همان رئیس ملائکه است در آن شب همه این‌ها متوجه زمین هستند و فرود می‌آیند، چه واقعه‌ای رخ می‌دهد؟چه شده است که همه دارودستهِ خدا در صحنه عالم متوجه زمین‌ هستند.

هر سال؟ همه؟ از تمام آسمان‌ها؟ به سوی زمین؟ یعنی هر خبری هست اینجاست و در عوالم بالا خبری نیست! سؤال اینجاست که این‌ها کجا نازل می‌شوند؟ منزل علیه کیست؟ به کجا می‌آیند؟ برای پاسخ خوب است اول بپرسیم اینها برای چه می‌آیند؟ «من کل امر» یعنی چه؟ یعنی برای تصمیم‌گیری برای همه چیز. این امر، امر تکوینی است یعنی هر موجودی. از این‌جا باید فهمید کجا می‌آیند.

«من کل امر»، امر چیست؟ این امر دو جای دیگر در قرآن آمده است: یکی « إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ؛ إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ» (آیه 82 سوره یاسین) و دیگری «... أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا ...؛ ...  پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما هدايت می‌کردند  ...» (آیه 73 سوره انبیا).

علامه طباطبایی از اولی این را استفاده می‌کند که معنای این «امر» هر شیئی است که وجود داشته باشد امر تکوینی و از آن استفاده می‌کند که آیه «أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» فصل امامت را بیان می‌کند یعنی وجه‌ تمایز ائمه را نشان می‌دهد که آن‌ها هدایت تکوینی می‌کنند همه موجودات عالم را و در شب قدر تکلیف کل امر است که مشخص می‌شود.

آن رئیس حقیقی و ذاتی عالم آن خدای لایزال همه را به سراغ فرمانده زمینی و خلیفه خود می‌فرستد، همه متوجه ولی عصر هستند. اوست که قرار است همه تصمیمات منجز و معلق عالم یعنی قضا و قدر به دستش برسد و از مجرای او جاری شود. شب شب اوست، یعنی چی؟ یعنی رفیق من! اگر تا به صبح مناجات کنی و قرآن سر بگیری اما از او غافل باشی بیراهه می‌روی. هیچ عملی بی‌رنگ فریاد درونی «یا صاحب‌الزمان» فایده‌ای ندارد بقیه همه بیراهه رفتن است. مردم باید بدانند که باید به چه چیز بچسبند، کدام ریسمان را چنگ بزنند.

در این شب همه پایین می‌آیند. این ایام همه عطش دارند اما نمی‌دانند کدام حلقه را باید بگیرند آن حلقه گم شده، امام است چه بفهمی چه نفهمی. یک عده خوابند و اصلاً در حرکت نیستند یک عده اما در حرکتند ولی جهت را نمی‌دانند. راه اینجاست و بقیه راه‌ها مسدود است. شاید حسابی در کار بوده است که شهادت مرد ولایت و امامت علی مظهر خلافت خدا در این شب‌ها رخ می‌دهد.

حقیقت دین، معرفت امام است معرفت امام و حجت خدا. شب قدر شب تجلی خلافت خلیفه‌الله است. خلافت او در این شب تجلی می‌کند. تمام گردانندگان عالم هستی «من کل امر» بر او نازل می‌شوند و اکنون آن گردانندگان، تحفه قرآن را پیش پیامبر آوردند. جبرئیل دست خالی نیامد، آن تحفه را هم آورد و البته این اهمیت و ارزش قرآن را می‌رساند.

نکند همه عالم از دیو و دد تا فرشته و جبرئیل متوجه او باشند و ما متوجه جای دیگر. معقول نیست، محال است سلام کنیم و او جواب ندهد.

در تاریخ سراغ نداریم سائلی دست پیش امام دراز کند و دست خالی برگردد زبان حال و قال همه ما باید این باشد: ... یا ایها العزیز مسنا و اهلنا الضر و جئنا ببضاعة مزجاة فاوف لنا الکیل و تصدق علینا ان الله یجزی المتصدقین... این ماه هم در حال تمام شدن است، ما کجا او را پیدا کنم؟ او کجاست؟ میزبان و مهماندار این مهمانی خدایی کجاست؟ نکند همه عالم متوجه او باشند و ما متوجه جای دیگر.

حجت‌‌الاسلام والمسلمین علیرضا حدادیان، دبیر مجمع نخبگان حوزوی و دانشگاهی فارس