قاریان برای تأثیرگذاری بیشتر مهندسی تلاوت داشته باشند

رهبر معظم انقلاب در دیداری که روز نخست ماه رمضان امسال با جامعه قرآنی کشورمان داشتند، مباحث مختلفی درباره فعالیت‌های قرآنی فرمودند. یکی از مباحثی که معظم‌له تأکید فراوانی بر آن داشتند این بود که تلاوت‌ها باید تأثیرگذار باشند.

در همین راستا ایکنا شعبه فارس سلسله مصاحبه‌هایی را با اساتید و قاریان و حافظان و اهل فن این هنر قرآنی انجام خواهد داد. در گام نخست به سراغ علی‌اکبر حنیفی، پیشکسوت قرآنی کشورمان و داور مسابقات بین‌المللی قرآن رفته‌ایم.

حنیفی در پاسخ به اینکه چگونه می‌توانیم تلاوت تأثیرگذار داشته باشیم، گفت: قرآن برای همین آمده است که اثر داشته باشد. به طور کلی افراد مختلف در اثر شنیدن قرآن ممکن است حالات مختلفی داشته باشند. کسانی هستند وقتی قرآن را می‌شنوند یا گوش می‌کنند از آیات الهی خوششان آمده و از آن لذت می‌برد یا اینکه دل‌هایشان متوجه خدا می‌شود و برعکس کسانی هم هستند که ممکن است قرآن را بشنوند اما حالشان بد شود و یا خشمگین شوند و یا اینکه از شنیدن آیات قرآن مشمئز شوند.

حنیفی تأکید کرد: قطعاً خداوند بین کسانی که تحت تأثیر آیات قرآن قرار می‌گیرند و کسانی که از شنیدن آیات قرآن حالشان بد می‌شود و خشمگین می‌شوند، برخورد یکسانی نخواهد داشت و این‌ها با هم یکی نیستند.

این پیشکسوت قرآنی کشورمان ادامه داد: گاهی اوقات ممکن است خواننده آیات وحی اعم از مؤذن یا قاری به گونه‌ای قرآن بخواند که اثر آن را از بین ببرد چراکه آیات وحی باید به گونه‌ای تلاوت شوند تا دل‌ها نرم شوند.

وی یادآور شد: در احادیث آمده است که کسانی که به خداوند ایمان دارند، وقتی قرآن را می‌شنوند به اصطلاح موی بر اندامشان می‌ایستد یعنی بدن و پوستشان نرم می‌شود و به گونه‌ای می‌شود که پذیرای آیات وحی می‌شوند و دل‌هایشان به خشوع می‌افتد اما اگر تلاوت قرآن این آثار را نتواند ایجاد کند، معلوم است که خوب خوانده نشده‌اند.

حنیفی بیان کرد: وقتی انسان‌ها مؤمن آیات قرآن را گوش می‌کنند، بر خشوعشان افزوده می‌شود پس اگر چنین چیزی هنگام تلاوت قرآن برای مؤمنین رخ نداد پس یعنی ما نتوانستیم قرآن را درست بخوانیم یا معکوس خواندیم. اینکه گفته می‌شود قرآن را با لهجه صحیح و با کیفیت بخوانید برای همین است که شنونده از شنیدن آیات قرآن تحت تأثیر قرار بگیرد.

این داور مسابقات بین‌المللی قرآن کریم اظهار کرد: من هر زمان قرآن را فصیح می‌خوانم، مردم به خوبی استقبال می‌کنند یعنی مردم نیاز به نغم ندارند و می‌گویند همینطور خواندن قرآن هم لذت دارد یعنی کسی که فصیح‌خوانی می‌کند و قرآن را درست با تلفظ و مخارج صحیح بخواند و جملات و فعل و فاعل و خبر و مبتدا را درست به کار ببریم، وقتی شنونده آن را بشنوند، واقعاً لذت می‌برد.

وی تصریح کرد: برعکس آن اگر قرآن را طوری بخوانیم که مناسب نباشد و شنونده تحت تأثیر قرار نگیرد، معلوم است که کسی این شیوه قرآن خواندن را گوش نمی‌دهد پس باید به گونه‌ای بخوانیم که شنونده تحت تأثیر قرار گیرد.

حنیفی گفت: در برخی از مجالس وقتی قاری تلاوت می‌کند کسی گوش نمی‌دهد و همه شروع به صحبت کردن می‌کنند و برعکس گاهی اوقات یک قاری به گونه‌ای قرآن را تلاوت می‌کند که همه ساکت نشسته و گوش فرامی‌دهند و این به خاطر آن است که قاری به گونه‌ای قرآن را تلاوت می‌کند که مردم تحت تأثیر قرار گیرند و در نتیجه گوش می‌دهند.

این پیشکسوت قرآنی کشورمان بیان کرد: به طور کلی در هنگام تلاوت قرآن باید به موارد مختلف توجه کرد. به عنوان مثال زمانی ممکن است بلندگو یا سیستم صوتی مشکل داشته باشد یا اینکه مجلس مستعد برنامه تلاوت نباشد یا اینکه در جایی قرآن باید کم خوانده شود اما قاری زیاد تلاوت می‌کند و برعکس آن ممکن است جایی قرآن باید زیاد خوانده شود اما قاری کم می‌خواند، همه این مسائل در تأثیرگذاری تلاوت اثر دارد و از عواملی است که موجب تأثیرگذاری تلاوت می‌شود، پس تأثیرگذاری تلاوت تنها به آهنگ ارتباط ندارد. آهنگ تنها یکی از مسائل تأثیرگذار است و سایر موارد را هم باید توجه کنیم.

وی با تأکید بر اینکه هنگام تلاوت قرآن، مسئله قرآن بودن را نباید فراموش کنیم، گفت: برخی از آهنگ‌ها در قرائت قرآن، حکم ساز دارد. اصلاً کلام در آن هیچ نقشی ندارد بلکه حکم سازی دارد که نواخته می‌شود و بستگی به کیفیت نواختن دارد.

حنیفی با بیان اینکه به طور کلی باید تلاوت قرآن را معجونی از تمام این مسائل دانست یعنی هم مجلس، هم شنونده، هم زمان، هم صدا و هم الفاظ مهم است، گفت: همچنین قاری باید حس لازم را داشته باشد و بتواند به گونه‌ای تلاوت کند که تا حدودی مفاهیم را منتقل کند.

این مدرس قرآن کریم در پایان بیان کرد: اینکه می‌گویند مهندسی تلاوت یعنی اینکه قاری به گونه‌ای تلاوت را برنامه‌ریزی، طراحی و اجرا کند که واقعا آن هدف اصلی تلاوت که انتقال مفاهیم آیات است، محقق شود.