وضعیت فعالیتهای قرآنی دانشگاهی از زبان فعالان دانشجویی + صوت
نبود حمایت کافی از فعالیتهای قرآنی دانشجویی، کمبود بودجه، تغییر ذائقه‌ها، جایگاه نیروسازی در برنامه‌های قرآنی دانشجویی و لزوم وجود شبکه جامع اطلاعرسانی قرآنی در دانشگاهها برخی از مهم‌ترین مواردی بود که فعالان حوزه قرآن و عترت در مورد فعالیتهای قرآنی دانشگاهی به آنها اشاره کردند.
به گزارش ایکنا، طی دو سال گذشته که به دلیل شیوع بیماری کرونا دانشگاهها از حضور دانشجویان محروم بودند، بسیاری از فعالیت‌ها شکل دیگری به خود گرفت. در این میان می‌توان ادعا کرد که فعالیتهای قرآنی دانشگاهی نیز از عوارض این همه‌گیری بی‌نصیب نماند و با سستی مواجه شد. امسال اولین سالی است که حضور دانشجویان را در دانشگاهها در دوره پساکرونا تجربه می‌کنیم. از این رو در صحبت با کارشناسان قرآنی در چند دانشگاه به موضوع فعالیتهای قرآنی دانشگاهی و چالش‌های آن در حال حاضر پرداخته‌ایم.
حمایت ناکافی از فعالیتهای قرآنی دانشجویی
حمیده دانشفر، مسئول مرکز قرآنی شهید شهریاری دانشگاه فردوسی با اشاره به سیاست‌های این مرکز برای گسترش فعالیت‌ها بین دانشجویان رشته‌های غیر از الهیات، گفت: قصدمان حضور فیزیکی در دانشکده‌ها برای برقراری ارتباط با دانشجویان است. می‌توان گفت تنها فعالیت قرآنی ثابت، پایدار و منسجم حال حاضر دانشگاه فردوسی فقط در مرکز ماست که هر ترم بین 200 تا 300 قرآن‌آموز از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف را تحت پوشش قرار می‌دهیم. همچنین برای جذب همکار افتخاری به خوابگاه‌ها می‌رویم.
وی درباره چالش‌های فعالیتهای قرآنی دانشگاهی افزود: وقتی وارد میدان فعالیتهای قرآنی می‌شویم، به معنای واقعی درمی‌یابیم که قرآن بسیار مهجور است. همه ما دم از قرآن می‌زنیم، اما وقتی پای کار می‌رسد، شانه خالی می‌کنند. در دانشگاه حمایتی که باید از سمت مسئولان صورت بگیرد وجود ندارد. همیشه مشکل بودجه هست و حمایت نکردن مسئولان بیشترین مشکل را ایجاد می‌کند. ضعف ما هم بوده است که نتوانستیم آن‌طور که باید و شاید جوانان را با قرآن مأنوس کنیم. باید ضعف‌های خود را رفع کنیم و در زمینه‌های فرهنگی، تبلیغی، اخلاقی و... خود را رشد دهیم.
دانشفر با اشاره به تجربه 16 ساله خود در فعالیتهای قرآنی دانشگاهی اظهار کرد: بزرگترین چالش این است که به طور کلی خیلی به کار قرآنی بها داده نمی‌شود و همین امر باعث می‌شود که بسیاری اوقات کارها، ایده‌ها و طرح‌های خوب روی زمین بماند.
مسئول مرکز قرآنی شهید شهریاری دانشگاه فردوسی در مورد نیازهای دانشگاه در زمینه فعالیتهای قرآنی بیان کرد: فعالیتهای صحیح قرآنی در دانشگاه کم است. به همین دلیل دانشجویان خیلی به سمت قرآن اقبال ندارند. باید فضاهای صمیمی‌تر و اصولی‌تری را برای کارهای قرآنی طراحی کنیم. متأسفانه جبهه نسل جوان در مقابل قرآن قرار گرفته است و باید فضای مفرحی ایجاد شود و جوان امروز بفهمد که وقتی با قرآن است، شادی، نشاط و آرامش بیشتری دارد.
وی ادامه داد: در فضای قرآنی شاد و جذاب باید آموزه‌های قرآنی به شیوه‌های خوبی گفته شود. دانشجو ببیند کسی که در زمینه فعالیتهای قرآنی کار می‌کند می‌تواند بسیار پرجنب و جوش، پرانرژی و پر ایده باشد و علمی کار کند. واقعاً نمی‌توان مثل 10 سال گذشته کار کرد و باید شیوه‌ها فرق کند. دانشجویان باید چنین فضایی را درک کنند تا تصور نشود که فقط دانشجویان رشته‌های الهیات وارد فعالیتهای قرآنی می‌شوند. درک کنند که همه به قرآن نیاز دارند و این خلأ را در زندگی‌شان حس کنند.
تلاش برای جذب همه اقشار
عباس سلطانی، رئیس گروه فعالیتهای قرآن و عترت دانشگاه قم، نیز با اشاره به پیشینه فعالیتهای قرآنی در این دانشگاه اظهار کرد: قبلاً به صورت کانون قرآن و عترت بودیم که زیر نظر حوزه ریاست اداره می‌شد. بعد با تشکیل معاونت فرهنگی در سال 84 با عنوان دفتر فعالیتهای قرآنی زیر نظر معاونت فرهنگی اداره می‌شد و بعد از آن نیز به عنوان گروه با دو نفر کارشناس فعالیت می‌کنیم و برنامه‌هایمان بیشتر به صورت اداری و متمرکز است و فعالیتهای قرآنی این دانشگاه با این شیوه پررنگ‌تر شده و بیشتر به صورت چارت اداری درآمده و فراتر از کانون است و با این کار شمول بیشتری دارد.
وی ادامه داد: دانشجویان قرآنی خودشان وارد فعالیت‌ها می‌شوند، ولی ما به دنبال قشر خاکستری هستیم تا آنها را جذب کنیم. یکی از برنامه‌هایمان این است که طرح غربالگری را برای ورودی‌های جدید اجرا کرده‌ایم، به این صورت که با فرمی که طراحی شده است، علاوه بر شناسایی حافظان و قاریان، افرادی را که اهل هنرند و ذوق ادبی دارند و... نیز برای کارهای قرآنی شناسایی می‌کنیم. طرح تذکره را در دانشگاه قم با موضوع نهضت روان‌خوانی اجرا می‌کنیم تا هیچ دانشجویی در این دانشگاه مشکل روان‌خوانی نداشته باشد. این طرح مصوب شورای آموزشی نیز هست و به دنبال گسترش شمول فعالیتهای قرآنی بین تمام دانشجویان هستیم تا برای آنها کار فرهنگی انجام دهیم.
سلطانی با بیان اینکه کمبود بودجه مشکل اصلی کارهای فرهنگی است، گفت: در دانشگاه قم به دلیل اینکه دغدغه مدیر و معاون فرهنگی ما برنامه‌های قرآنی است و حمایت می‌کنند کمبود بودجه نداریم و برنامه‌هایمان را پیش می‌بریم، ولی به طور کلی کمبود بودجه یکی از چالش‌هاست.
وی با تأکید بر اینکه بدون شک و تردید ذائقه دانشجویان تغییر کرده است، اظهار کرد: انجام کار فرهنگی و قرآنی با این همه هجمه فرهنگی سخت شده و وظیفه و مسئولیت ما بسیار سنگین‌تر شده است. باید کارهای نو و به‌روز انجام دهیم و از سوی دیگر آن طرف آبی‌ها خوب کار می‌کنند و ما اگر خوب کار نکنیم، ضرر کرده‌ایم. بیماری کرونا نیز آسیب جدی وارد کرد. درست است که مزایایی وجود داشت، اما دو سال دور بودن دانشجویان از فضای حضوری و کلاس، آفت‌هایی را به دنبال داشت. برنامه‌های ما تعطیل نشد و حتی دوره تربیت معلم قرآن ما در سطح ملی برگزار شد که پنجاهمین دوره نیز در حال برگزاری است و از اقصی نقاط ایران در آن شرکت‌کننده داریم، ولی به نظرم کرونا آسیب‌های خودش را زد و این همه شورش‌های خیابانی زاییده دوره کروناست.
رئیس گروه فعالیتهای قرآن و عترت دانشگاه قم در پاسخ به این سؤال که برای ایجاد جذابیت در برنامه‌های قرآنی به منظور جذب نسل جدید دانشجویان چه راهکاری دارید؟ گفت: باید به دنبال برنامه‌های به‌روز، نو و دیجیتال باشیم. اگر پشت میز بنشینیم تا دانشجو به سمت ما بیاید درست نیست. باید خودمان هم با دانشجو ارتباط برقرار کنیم و صمیمی شویم و در کنارش برنامه‌های خودمان را پیش ببریم. اگر صرفاً برنامه‌هایمان را بدون ارتباط گرفتن با آنها انجام دهیم، به نظرم جواب نمی‌دهد.
محور فعالیتهای کانون قرآن دانشگاه شیراز
فاطمه قصاب‌زاده، كارشناس قرآن و عترت معاونت فرهنگی دانشگاه شیراز، با اشاره به توجه به نیروسازی در این کانون قرآنی گفت: با جشنواره طهورا توانستیم همه ذائقه‌ها را درگیر کنیم. در سال گذشته کانون قرآن با توجه به گستردگی و تنوع برنامه‌ها و گسترش طیف مخاطب در جشنواره رویش بین تمام کانون‌های دانشگاه شیراز رتبه اول را به دست آورد. مزیت جشنواره طهورا نیروسازی است و دانشجویان برنامه‌های آن را تعیین و مدیریت می‌کنند و کانون‌های دیگر را دعوت و آنها نیز همکاری می‌کنند و با هم جلسه هفتگی دارند و برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند. کارِ گروهی، برنامه‌ریزی، مدیریت و اجرای کار را یاد می‌گیرند و یک خادمالقرآن قوی که همه‌جانبه رشد کرده است در جشنواره طهورا شکل می‌گیرد.
وی در رابطه با حوزه‌هایی که باید در کانون قرآن دانشگاه در اولویت قرار داده شود، بیان کرد: شاید مهم‌ترین مورد نیروپروری است و نیروهایی که پرورش پیدا می‌کنند در مرحله اول به خودسازی فکر کنند. کسی که درون خودش را فتح کند و بتواند روی خودش مسلط شود می‌تواند کار تأثیرگذاری را انجام دهد. فکر می‌کنم مهم‌ترین رکن در هر جایی که می‌خواهیم کار فرهنگی کنیم این است که افراد خودسازی قوی و با برنامه داشته باشند. نمی‌توانیم دانشجویان را مجبور به چنین کاری کنیم، بلکه ذره ذره سعی می‌کنیم که پای‌بندی به طهارت و یکسری موارد را در خودمان تقویت کنیم. شاید تصور کنیم که ریاکاری است، ولی باید این امر در محیط فرهنگی پررنگ شود. اگر کادر فرهنگی مثلاً به نماز اول وقت مقید باشد، تأثیرات خاص خودش را می‌گذارد. اگر فرد از درون قوی باشد، برنامه تأثیر بیشتری را می‌گذارد. این حجم از برنامه‌هایی که برگزار می‌شود و تأثیری را که توقع داریم نمی‌گذارد ناشی از این است که بعضی موارد از درون‌های پرنور و نفس‌های گرم بلند نمی‌شود.
قصاب‌زاده درباره مسائل پیش روی فعالیتهای قرآنی دانشگاهی تصریح کرد: برنامه‌ها بومی‌سازی نمی‌شوند و زبان قرآن زبان مادری ما نیست و به هر صورت سخت با آن ارتباط برقرار می‌کنیم. باید کاری کنیم که قرآن برای دانشجو ملموس شود؛ مثلاً در جشنواره طهورا در ابتدای کارگاه آیه قرآن، معنی و تفسیرش مرور می‌شود. اعتقادمان این است که باید همه هنرها را به خدمت بگیریم، به نحوی که قرآن را برای افراد ملموس کنیم تا جذبش شوند و نیز با استفاده از هنرهای مختلف، قرآن را به ذهن و ذائقه دانشجو نزدیک کنیم و مطمئناً دانشجویان به سمت آن می‌آیند.
وی در پاسخ به این سؤال که چه راهکاری برای ایجاد جذابیت در برنامه‌های قرآنی دارید؟ گفت: معمولاً با دانشجویان برنامه‌ریزی می‌کنیم و چون آنها در محیط دانشگاه حضور دارند و با دانشجویان دیگر ارتباط برقرار می‌کنند، بارش ذهنی صورت می‌گیرد و ایده‌های بسیار خوبی ارائه می‌شود. بر اساس جمع‌بندی جلو می‌رویم و معمولاً برنامه‌هایمان تکراری نمی‌شود. در کانون قرآن فقط دانشجویان مذهبی حضور ندارند و همه نوع دانشجویی هست.
کم بودن تولیدات صدا و سیمایی قرآنی
مریم اشکبار، مسئول کانون قرآن و عترت دانشگاه صدا و سیما نیز اشاره کرد که از منابع قرآنی تولیدات کمی داریم و گفت: شایسته است که در دانشگاه، که فضای فعال‌تری دارد، تولیدات صدا و سیمایی بیشتری داشته باشیم. به همین سبب سعی کرده‌ایم که دانشجویان دانشکده تولید را بیشتر جذب کنیم، برای مثال دانشجویان رادیو همیشه پای ثابت کانون قرآن هستند. دانشجویان دیجیتال، را باید بسیار جذب کنیم تا به سمت انیمیشن و موشن‌گرافی برویم. فضای دانشگاه ما قرآنی است و اکثریت دانشجویان کانون نیز دانشجویان رشته‌های فنی هستند. برای جذب مابقی دانشجویان نیز سعی کرده‌ایم که یکسری وظایف را تعیین و بعد با آنها صحبت کنیم تا برای انجام کارها آنها را جذب کنیم. همچنین، تعیین وظیفه کردیم و بعد دانشجویان را به سمت کانون کشاندیم.
وی با اشاره به اولویت‌های این کانون ادامه داد: اولویت انس با قرآن است. انس با قرآن تأثیر بسیاری دارد و قرائت قرآن بر هر مسلمانی واجب است. سعی کرده‌ایم که چهره به چهره دانشجویان را جذب کنیم تا در کانون پروژه‌های درسی‌شان را پیش ببرند و کار قرآنی انجام دهند.
این دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مخابرات سیستم در مورد چالش‌های فعالیتهای قرآنی در دانشگاه گفت: متأسفانه دانشجویان به دلیل کار و درس زود خسته می‌شوند. ادامه دادن این فعالیت‌ها به روحیه تعهد و مسئولیت‌پذیری نیاز دارد. یکسری افراد به قرآن تعهد دارند و یکسری هم کار را نیمه رها می‌کنند. نگه داشتن این افراد بیش از همه چیز برای ما چالش بوده است.
وی افزود: برای اجرای برنامه‌های قرآنی باید خلاقیت و انرژی به خرج بدهیم. این ایده را داشتیم که فیلم و کلیپ‌های انگیزشی را با منابع قرآن و روایت تولید کنیم، ولی هنوز در اجرای آن مشکل داریم. در فضای مجازی تولیدات قرآنی هم‌سطح تولیداتی با موضوعات دیگر نیست. این‌قدر باید روی قرآن کار کنیم تا جزء تولیدات پربازدید و وایرال شده شوند. ما بسیار کم در زمینه عکس‌نوشته، کلیپ، فیلم کوتاه، فیلم و... کار کرده‌ایم. در زمینه مالی نیز دانشگاه همکاری می‌کند، ولی با تأخیر که ممکن است باعث افت انگیزه شود.
لزوم شبکه جامع اطلاعرسانی قرآنی در دانشگاه
متین کاظمی، مسئول کانون قرآن و عترت دانشگاه صنعتی شریف، نیز با اشاره به اینکه همه نهادهای فرهنگی و قرآنی این دغدغه را دارند که به درون جامعه نگاه و محتواها را بر این اساس ارائه کنند، بیان کرد: برای جذب مخاطب بیشتر سعی کرده‌ایم که فعالیت‌ها با چاشنی ایده‌های دانشجویی همراه باشد و مقداری محتواها را ملموستر ارائه دهیم. برای مثال شاید کارهای هنری، که نمود خوبی از مفاهیم قرآنی است، یکی از گزینه‌ها باشد.
این دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی سیستم و انرژی با پرداختن به چالش فعالیتهای قرآنی در دانشگاهها، اظهار کرد: فعالیت قرآنی چه چالش داشته باشد و چه نداشته باشد ما موظفیم که آن را انجام دهیم و از لحاظ عقیدتی انجام وظیفه می‌کنیم، اما شاید مخاطب یکی از موارد مهمش باشد. بحث دیگر اطلاعرسانی است، زیرا شبکه جامع اطلاعرسانی قرآنی نداریم. اگر چنین چیزی در دانشگاهها شکل بگیرد و هر اتفاقی اطلاعرسانی شود، شاید بتواند راهگشا باشد و فعالیتهای قرآنی بیشتر دیده شود. به بحث مالی هم می‌توان اشاره کرد، اما به نظرم بیشتر نیروی انسانی مطرح است تا بتواند خوب فعالیت کند، وگرنه با کمترین هزینه نیز می‌توان کارهای خوبی را انجام داد.
وی درباره نیازهای دانشگاه در مورد فعالیتهای قرآنی گفت: حداقل در هر مراسمی که در دانشگاه برگزار می‌شود، قرآن تلاوت شود. این امر نیاز به سازماندهی دارد و کانون قرآن و عترت می‌تواند کمک کند. کانون قرآن این‌قدر باید فعال باشد که حس شود در دانشگاه فضای قرآنی داریم. می‌تواند ظاهری، فرهنگی و حتی گعده‌های دانشجویی پیرامون قرآن باشد. باید شاهد باشیم که در هر دانشکده‌ای یک بخش قرآنی وجود داشته باشد. این امر به دانشجویان برمی‌گردد که چقدر همت می‌کنند و مسئولان دانشکده‌ها چقدر رغبت داشته باشند و به این مسائل توجه کنند که هم رشد معنوی دانشجویان را ببینیم و هم رشد علمی را. شاید یکی از معضلات ما در رابطه با دانشجویان است و از لحاظ علمی سطح خیلی خوبی دارند، اما از لحاظ فرهنگی نه. این دو باید در تعادل با یکدیگر باشند و در این زمینه رسالت دانشگاه هم مطرح می‌شود.
کاظمی درباره راهکارهای ایجاد جذابیت در فعالیتهای قرآنی بیان کرد: این نکته‌ای است که پاسخش راهگشای خیلی از فعالیت‌ها در زمینه‌های مختلف است. باید نگاهی به روخوانی و روان‌خوانی قرآن، به عنوان حداقلی که می‌خواهیم توسعه یابد، داشته باشیم. همچنین، با افراط و تفریط عمل نکنیم و به همین بسنده نکنیم و به دنبال کارهای تعمیقی باشیم. علاوه بر این، متأسفانه برخی به این سمت می‌روند که چرا خط عربی قرآن را بخوانیم؟ وقتی آن را متوجه نمی‌شویم، فقط معنی و تفسیر را می‌خوانیم. این کار اشتباه است و باید تعادلی برقرار و نیز زمینه‌های بیان موضوعات برای قشر دانشجو ملموستر شود و حتماً از یک فرد خبره مثل عالم دینی یا استاد دانشگاه کمک گرفته شود، چون آنها انحای مختلف کار را در نظر دارند و کارها پخته‌تر خواهد شد.
وی با اشاره به فرموده امام علی(ع) «یدالله مع الجماعه» اظهار کرد: جمع‌های قرآنی بسیار برکت دارد و می‌توانند در کانون قرآن و عترت یا مجموعه تشکل‌های مذهبی دانشگاهی تفسیر شوند. تعامل و هم‌افزایی بین تشکل‌های مذهبی دانشجویی برای دوری از موازی‌کاری و با قدرت پیش بردن برنامه‌ها بسیار مهم است. با توجه به اوضاع دانشگاهها که می‌تواند بستری برای فضاسازی مورد علاقه دشمن باشد، دانشجو در قالب سازوکارهای مذهبی نقش روشنگری‌اش را ایفا کند و محتواهایی که از سوی کانون قرآن و عترت یا هر تشکل دیگری مثل هیئت و بسیج ارائه می‌شوند در تعامل با همدیگر باشند و کارها با هدف مشخص و با قدرت پیش بروند. وقتی ما صرفاً در یک تشکل مثل کانون قرآن فعالیت کنیم، شاید تعداد کمی از دانشجویان را جذب کند، اما وقتی ظرفیت‌های مختلف دیگری می‌تواند به واسطه همکاری چند تشکل شکل بگیرد، چرا دریغ کنیم؟ با همکاری و هم‌افزایی دانشجویان مذهبی کارهای بزرگتری شکل می‌گیرد.
بنا بر این گزارش، در خصوص فعالیتهای قرآنی دانشگاهی می‌توان دانشگاهها را به چند دسته رده‌بندی کرد. دسته‌ای از آنها فعالیت‌ها را فراتر از کانون پیش برده‌اند و با در نظر گرفتن یک یا چند کارشناس تمام‌‌وقت برای جهت‌دهی به فعالیتهای دانشجویی، نظم بیشتری به فعالیت‌ها داده‌اند. در دسته‌ای دیگر از دانشگاهها نیز با حمایت مسئولان دانشگاه و حضور داوطلبانه دانشجویان در تشکل‌های مذهبی کارها پیش می‌رود. در دسته دیگری از دانشگاهها نیز کانون قرآن صرفاً عنوانی برای ظاهرسازی تلقی می‌شود و هیچ فعالیت خاصی را در آنها شاهد نیستیم.
حال که شاهد حضور دانشجویان در فضای دانشگاهها هستیم، می‌طلبد از این فرصت دوباره استفاه کنیم. البته در نظر گرفتن و تعیین برنامه‌هایی با تِم قرآنی، که مشارکت دانشجویان را به همراه داشته باشد، کار آسانی نیست، اما با فرایندهایی می‌توان آن را بهتر از حالا پیش برد. همان‌طور که فعالان دانشجویی نیز اشاره کردند، وجود یک شبکه اطلاعرسانی گسترده از تمام اتفاقات قرآنی دانشگاهها می‌تواند ثمربخش باشد. برنامه‌های قرآنی دانشگاهها برای کل مخاطب دانشجو در نظر گرفته شود، نه فقط یک دانشگاه یا یک جنس خاص، چراکه با مشارکت جمع بیشتر، اشکالات کار بهتر مشخص و رفع می‌شود. برنامه‌های پژوهشی نیز می‌توانند اثر بیشتری را بر روح و ذهن مخاطب بگذارند. البته در صورتی که توان پژوهش مخاطب را فعال کنیم، نه اینکه محتوای آماد‌ه‌ای را به او ارائه دهیم.
انتهای پیام
