چگونه اعتماد مردم را به حوزه وقف جلب کنیم

وقف تاریخچه‌ای کهن و سابقه‌ای دیرینه دارد و در اسلام نیز به عنوان یک سنت حسنه مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است، اما هنوز ابعاد و زوایای آن مورد عنایت صاحب نظران و به ویژه اقتصاددانان قرار نگرفته است. گسترش روزافزون مسائل اقتصادی و پیچیدگی‌های آن؛ نقش بخش اوقاف و دارایی‌های وقفی در توسعه اقتصادی و لزوم برآورده شدن مقاصد شارع مقدس و واقف، ضرورت بازنگری در وقف را متناسب با شرایط زمان و مکان نشان می‌دهد.

نهاد وقف در غرب به عنوان یک نهاد مالی توانمند در تجهیز سرمایه برای حل مشکلات اجتماعی، جایگاه مطلوبی دارد؛ در حالی که علیرغم پشتوانه فرهنگی عمیق و محرکه‌ای قدرتمند دینی، جامعه ما هنوز نتوانسته از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالای این سیره نیکو به طور مطلوب بهره‌مند شود. استفاده از روش‌ها و منابع نوین تأمین مالی در توسعه موقوفات یکی از راه‌های متناسب با تحول اوضاع و شرایط زمان و مکان برای استفاده از ظرفیت‌های بالای وقف است.

محمد مهرابی، رئیس اداره توسعه فرهنگ وقف سازمان اوقاف و امور خیریه در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به آغاز دهه وقف و ضرورت ایجاد توسعه فرهنگ وقف در جامعه اظهار کرد: روز 27 صفر مصادف با شب رحلت پیامبر اکرم(ص) در تقویم جمهوری اسلامی به عنوان روز وقف نام‌گذاری شده و سازمان اوقاف و امور خیریه به همین مناسبت این ایام را به عنوان ایام دهه وقف فرصت مناسبی می‌داند که با کمک اصحاب رسانه و فعالان این حوزه نسبت به معرفی بیشتر وقف به جامعه و اقشار مختلف مردم اقدام کند.

وی افزود: همینطور این ایام بهانه‌ای است برای گرامیداشت و بزرگداشت واقفان خیراندیشی که با وقف بخشی از اموال خود نام خود را جاودانه کرده و گام بلندی در راستای اعتلای فرهنگ و تمدن این مرز و بوم برداشتند. هر ساله به همین مناسبت مجموعه گسترده‌ای از برنامه‌ها از سوی سازمان اوقاف چه در سطح ستاد و چه در سطح ادارات کل پیش‌بینی و تدارک دیده می‌شود که هدف تمامی آن‌ها معرفی سنت حسنه وقف به اقشار مختلف جامعه است.

مهرابی ادامه داد: دهه وقف با همراهی پژوهشگران، نویسندگان، هنرمندان و به ویژه خبرنگاران و اصحاب رسانه، فرصت مغتنمی است که به صورت دقیق‌تر و موشکافانه‌تر به موضوع وقف پرداخته شده تا مردم وقف، خدمات و کارکردهای آن را بشناسند. همچنین، این برنامه کمک می‌کند تا مردم در جریان آثار و برکاتی که این سنت حسنه در طول تاریخ برای جامعه داشته قرار گرفته و بتوانیم گوشه‌ای از حق این نهاد مقدس را ادا کنیم.

وی در ادامه در رابطه با ضرورت ایجاد وقف‌های جدید در جامعه نیز اظهار کرد: وقف همواره در اختیار واقف بوده و واقف تشخیص می‌داده که در حال حاضر و در محیط پیرامونی چه معضل و مشکلی وجود دارد. واقفان در حقیقت با وقف قیام کرده و کمر همت را برای رفع معضلات و مشکلات جامعه می‌بستند. مرور نیت‌ها در طول تایخ نشان می‌دهد که در هر دوره‌ای چه مسائلی بیشتر دغدغه بوده و مد نظر خیران جامعه قرار داشته است که بر همین مبنا یکی از موضوعات اصلی این است که در هر دوره و به ویژه امروز خیران و واقفان به سمت نیازهای جدید حرکت کنند که این موضوع در روند وقف‌های جدید کاملاً مشهود است.

نقش وقف در حمایت از علم و فناوری

رئیس اداره توسعه فرهنگ وقف سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: امروز سمت و سوی وقف‌ها به سمت مسائل جدید همچون حمایت از علم و فناوری، پژوهش، فعالیت‌های دانش‌بنیان، مسائل قرآنی و ... رفته است. البته تاکنون نیت‌ها و موقوفات کمتری در رابطه با این مسائل وجود داشته است و این مسئله می‌طلبد که خیران نیز بیشتر به این سمت و سو بروند. سازمان اوقاف و امور خیریه تلاش کرده تا ضمن ارائه خدمات مشاوره، تبلیغی و ترویجی برای آگاه‌سازی مردم نسبت به حوزه وقف،‌ بخشی از نیارهای جدید را احصا کرده و به در معرض واقفان و خیران قرار دهد.

مهرابی با بیان اینکه این خدمات اثرات خوبی در جامعه داشته است، تصریح کرد: امروز آرام آرام وقف‌هایی با نیت‌های جدید و متناسب با شرایط روز جامعه به ویژه در حوزه‌هایی همچون حمایت از فعالیت‌های دانش‌بنیان، وقف‌های قرآنی، فرهنگ و تلاش برای اقشار جوانان، حمایت از خانواده و فرزندآوری و ... در حال شکل‌گیری است. البته باید بیش از این مقدار تلاش شود تا این موضوعات فرهنگ‌سازی و نهادینه شود و مردم به این سمت و سو حرکت کنند تا نیاز جامعه در این حوزه نیز مرتفع شود.

وی در رابطه با موضوع توسعه فرهنگ وقف در جامعه نیز اظهار کرد: یکی از مهمترین ابزار مؤثر در زمینه ترویج فرهنگ وقف، خود وقف است. یعنی اگر بتوانیم فقط و فقط مردم را بیش از پیش با وقف و برکات و آثار آن آشنا کنیم، آنچنان این پدیده جذاب و مفید است که خود مردم بدان علاقه‌مند خواهند شد.

مهرابی ادامه داد: لذا چنانچه رسانه ملی، سازمان اوقاف، رسانه‌های مختلف و همه نهادهای فرهنگ‌سازی که در حال فعالیت در حوزه فرهنگ و تبلیغات هستند، همت کرده و آثار و برکات این سنت حسنه الهی را به بهترین وجه برای مردم بازگو کنند، گام بسیار مهمی در زمینه ترویج فرهنگ وقف برداشته شده است. مردم باید نسبت به حوزه وقف آگاهی کامل پیدا کرده و با این مقوله الهی و نیز نیت واقفان خیراندیش در طول تاریخ آشنا شوند.

رئیس اداره توسعه فرهنگ وقف سازمان اوقاف و امور خیریه بیان کرد: همچنین، سازمان اوقاف نیز در این حوزه وظایفی همچون بزرگداشت واقفان خیراندیش دارد که از فعالیت و اقدام خیر ایشان الگوسازی کرده و آن را به نسل آینده معرفی کند. فعالیت‌های پژوهشی و رسانه‌ای در حوزه وقف، برگزاری همایش‌ها و جشنواره‌های مختلف همچون جشنواره وقف؛ چشمه همیشه جاری، معرفی آثار و برکات وقف در جامعه مانند طرح پیوند آسمانی و ... از جمله فعالیت‌هایی است که از سوی سازمان اوقاف در حال پیگیری است.

اعتماد مردم به حوزه وقف

وی در ادامه در رابطه با سازوکارهای موجود برای اعتماد بیشتر مردم به حوزه وقف نیز اظهار کرد: یکی از این سازوکارها آشنا شدن هرچه بیشتر مردم با وقف و آثار و برکات آن است. مسئله بعدی شفاف‌سازی فعالیت‌های مدیریتی حوزه موقوفات است که مردم در جریان تمامی امور مربوط به وقف‌های محتلف و در آمد و هزینه آن‌ها قرار بگیرند. زمانی که مردم بدانند درآمد موقوفه صرف انجام چه کاری می‌شود، نه تنها پرداخت به موقع حقوق وقف برای آن‌ها دشوار نیست، بلکه با کمال میل آن را می‌پردازند.

مهرابی تصریح کرد: از دیگر مسائلی که در این حوزه می‌توان انجام داد، تسهیل فرآیندهای اداری مربوط به وقف و امور موقوفه است. باید در این زمینه شرایطی فراهم شود که واقفانی که قصد دارند تا بخشی از اموال خود را وقف کنند، با کمترین درگیری اداری و معطلی بتوانند برنامه‌های خود را خیلی راحت پیش برند.

وقف و حل مشکلات اقتصادی جامعه

رئیس اداره توسعه فرهنگ وقف سازمان اوقاف و امور خیریه با اشاره به مشکلات اقتصادی جامعه و تأثیر نهاد وقف در رفع این مشکلات نیز اظهار کرد: وقف نه تنها امروز بلکه در طول تاریخ نوسانات اقتصادی گسترده‌ای را پشت سر گذاشته است. وقف همواره نقش بسیار ممتازی در این حوزه ایفا کرده و امروز در زمینه توسعه عدالت اجتماعی، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، حمایت از محرومان و نیازمندان، از بین بردن شکاف طبقاتی و ... موقوفات خوبی وجود دارد و خیران و واقفان با وقف‌هایی که انجام دادند، زمینه حمایت دائم و پایدار از این اقشار را فراهم کرده‌اند.