تبیین دلایل غلبه جنبه احساسی عاشورا بر جنبه باطنی آن
رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: سهل‌تر بودن جنبه‌های احساسی و آیینی نهضت عاشورا، مبارزه دشمنان با فلسفه آن و نیز عدم عرضه اهداف نهضت در قالب‌های متنوع و جذاب در جامعه، دلیل غلبه جنبه احساسی واقعه عاشورا بر جنبه باطنی و اهداف آن است.
«امام حسین(ع) را فقط به جنگِ روز عاشورا نباید شناخت؛ آن یک بخش از جهاد امام حسین(ع) است. به تبیین او، امر به معروف او، نهی از منکر او، توضیح مسائل گوناگون در منی و عرفات و... باید شناخت»، این بخشی از سخنان مقام معظم رهبری در رابطه با اهداف و باطن نهضت امام حسین(ع) است؛ لذا یکی از موضوعاتی که درباره قیام اباعبدالله الحسین(ع) مطرح است، توأم بودن نهضت حسینی با موضوع تبیین است، به همین منظور و برای تبیین دلایل غلبه جنبه احساسی عاشورا بر جنبه باطنی آن با آیت‌الله محمود رجبی، عضو شورای عالی حوزه و رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه تقدیم مخاطبان می‌شود.
ایکنا- به نظر شما چرا فلسفه و اهداف واقعه عاشورا آن‌طور که باید و شاید در جامعه تبیین و نهادینه نشده است و هر سال در موسم عزاداری‌های محرم، جنبه احساسی و عاطفی واقعه کربلا بر جنبه باطنی آن غلبه دارد؟
اولین نکته این است که جنبه‌های آیینی تاحدی سهل‌تر و آسان‌تر هستند، درحالی که اهداف نهضت یک امر فرهنگی است، کارهای فرهنگی دشوار و نیز در دراز مدت به نتیجه می‌رسد و اینگونه نیست که بتوان در کوتاه مدت و مقطعی ایجاد کرد، در نتیجه نیاز به فرهنگ‌سازی، تبیین، تشریح و توضیح دارد.
هم‌چنین به دلیل بار احساسی جنبه‌های آیینی، توده مردم به این سمت میل دارند و شاهد هستیم که برای این کار با استقبال، سرمایه‌گذاری و انفاق می‌کنند؛ اما اگر به طور مثال بخواهند برای کتاب یا مجله‌ای که فلسفه نهضت را تبیین می‌کند هزینه صرف کنند، به ندرت ازسوی توده مردم استقبال می‌شود، زیرا بار عاطفی برای توده مردم قابل هضم‌تر است و خودشان نیز در این امر مستقیماً سهیم می‌شوند، لذا از نظر روحی و روانی هم، به جنبه‌های آیینی بیش‌تر احساس نیاز می‌شود.
در همین راستا نیاز داریم رسانه‌ها، افراد دارای تریبون و نیز شخصیت‌های علمی و مسئولین ما در عرصه تبیین و نیز عرضه فلسفه نهضت عاشورا سرمایه‌گذاری ویژه داشته باشند؛ بحث عرضه نکته مهمی است، زیرا مباحث مربوط به فلسفه نهضت در قالب‌های متنوع جذاب برای اقشار و سطوح مختلف ارائه نشده است و باید آن محتوا را در قالب‌های مختلفی ارائه کرد که جاذبه‌دار باشند و بتوانند سلایق مختلف را به خود جذب کند.
ما در عرصه آیینی انواع و سبک‌های مختلف بسیار جذاب متناسب با سطوح و اقشار مختلف داریم ، اما در زمینه محتوایی تنها در قالب کتاب کار انجام شده است و اخیراً برخی قالب‌های دیگر در موارد محدود ارائه شده، به لحاظ مخاطبان هم حتی کتاب‌ها کتبی است که برای همه اقشار مثلاً کودک، نوجوانان و جوان نبوده و با ظرفیت‌ها و پیشرفت‌هایی که امروزه در زمینه‌های مختلف شاهد آن هستیم، تناسب ندارد.
لذا باید در عرصه تبیین فلسفه و نیز ارائه آن در قالب‌های مختلف تلاش و این قالب‌ها را برای طبقات مختلف جامعه مناسب‌سازی کنیم تا هر قشر و صنف و سطحی از جامعه جذب آن شوند وگمشده خویش را بیابند.
ایکنا- آیا می‌توان گفت یکی از دلایلی که توده مردم به جنبه احساسی و عاطفی واقعه کربلا بیش‌تر اهمیت می‌دهند این است که در طول تاریخ قدرتمندان مانع تبیین و نهادینه‌شدن جنبه عقلانی و باطنی این واقعه شده‌اند؟
بله از طرف دیگر، مخالفان و دشمنان هم بیش‌تر به جنبه‌های اهداف و فلسفه نهضت توجه و با آن مبارزه می‌کنند، زیرا این مسئله است که برای اهداف آن‌ها موانع ایجاد می‌کند و مردم را در برابر زیاده‌خواهی آن‌ها بسیج می‌کند، بنابراین در قلمرو ارائه صحیح فلسفه نهضت عاشورا، هم موانع خارجی وجود دارد و هم اینکه ماهیت کار با جنبه‌های آیینی متفاوت است.
در همین راستا، دشمنان ما برای اهداف سوء خود بسیار سرمایه‌گذاری داشتند، مثلاً در قالب کلیپ، موشن‌گرافی و قالب‌های مختلف برای ایجاد شبهه در این عرصه فراوان کار کردند.
ایکنا- با توجه به این سخن امام حسین(ع) که می‌فرمایند: «اگر دین ندارید، آزاده باشید»، فکر می‌کنید چه رابطه و نسبتی میان دین و اخلاق وجود دارد؟
به طور کلی دین بالاترین پیوند را با اخلاق دارد و این حدیث مشهور پیامبر اکرم(ص) را زیاد می‌شنویم که می‌فرمایند: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»، من فقط برای تتمیم مکارم اخلاق مبعوث شدم و قرآن نیز در مقام معرفی و تجلیل ایشان می‌فرماید: « وَإِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ»؛ به هرحال اخلاق بالاترین و بیش‌ترین پیوند را با دین دارد و بخش اعظمی از دین ما چه در بعد فردی و چه در بعد جمعی، همان مسائل اخلاقی است؛ این پیوند هم در مبانی اخلاق، هم در قلمرو مسائل رفتاری اخلاق و هم در عرصه حالات و روحیات و شاکله شخصیتی افراد وسیع است، زیرا مسائل اعتقادی ما، ریشه‌ها و بنیان‌های مسائل اخلاقی ماست و بسیاری از دستورات دین ما نیز در عرصه اخلاق است.
ایکنا- به نظر شما آیا روشنفکران جامعه و روحانیت نقش خود را برای معرفی و تبیین ابعاد و پیام‌های عاشورا به جامعه و آگاهی‌بخشی آن‌ها به درستی ایفا کرده‌‌اند؟
به نظر می‌رسد هرچند تلاش‌های خوبی انجام گرفته اما تا نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم و دانشمندان، فرهیختگان، فعالان فرهنگی، نخبگان و روشنفکران ما باید تمام ظرفیت خود را به کار می‌گرفتند؛ نهضت امام حسین(ع) یک نهضت جهانی و برای نجات بشریت است و چنین نهضتی بیش‌ترین توجه را می‌طلبد، لذا از کارهای انجام شده باید قدردانی کرد اما نیازمند فعالیت‌های بیش‌تر و بهتر هستیم.
در پایان از همه مسئولین و رسانه‌ها می‌خواهم که دِین خود را به پیامبر(ص) که فرمودند: «انَّما بُعِثتُ لِاُتمِمَّ مکارم الأخلاق» ادا کنند و تمام توان خود را در عرصه و میدان فکر برای طراحی، سیاست‌گذاری و تدوین برنامه‌های راهبردی و عملیاتی در قالب‌های متنوع با استفاده از ظرفیت‌های تکنولوژی‌های پیشرفته در عرصه‌های مختلف به کار بگیرند، به خصوص فضای مجازی را در این موضوع اشباع کنند، زیرا نسل امروزی در حال حاضر بیش‌تر با فضای مجازی ارتباط دارد و می‌طلبد که نهایت حضور در این عرصه و پاسخگویی به شبهات را داشته باشند.
انتهای پیام
