راه عملی دستیابی به قرب الهی چیست؟

به گزارش ایکنا، آخرین جلسه از درس‌گفتار پیرامون فضیلت ماه ذی‌القعده و ایام اربعین کلیمی شب گذشته با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس قائم‌مقامی، استاد دانشگاه و رئیس سابق مرکز اسلامی هامبورگ برگزار شد که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛

قرآن می‌فرماید: «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْر». خداوند اراده کرد وقت ضیافت را برای موسی دائمی کند. لذا ده شب به این ضیافت می‌افزاید. ارزش این ده شب چنان است که شما می‌بینید در سوره‌ای دیگر به این ده شب قسم می‌خورد: «وَالْفَجْرِ وَلَيَالٍ عَشْرٍ»؛ یعنی اگر این ده شب نبود، طلوع فجری برای موسی ایجاد نمی‌شد. صفت کلیم اللهی با این ده شب برای موسی دائمی شد. بلوغ سی شب مرهون این ده شب است. با این ده شب موسی به طلوع فجر و صبح سعادت رسید. چقدر حسرت‌برانگیز است و چقدر انسان افسوس می‌خورد اگر از این جهان برویم و چنین تجربیاتی نداشته باشیم. در آیه‌ای دیگر می‌خوانیم: «وَنَادَيْنَاهُ مِنْ جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ وَقَرَّبْنَاهُ نَجِيًّا»؛ یعنی موسی با این ده شب به مقام مناجات رسید و از سر نجوا، به خداوند قرب پیدا کرد.

مواعده کلیمی؛ دستورالعمل سلوکی پروردگار

اگر بخواهم مباحث این چند شب را جمع‌بندی کنم باید عرض کنم اولا این یک اربعینی است که خود خداوند دستورش را داده است. خیلی‌ها دنبال این هستند که از فلان استاد اخلاق دستورالعمل بگیرند ولی خود خدا دستور این اربعین را داده و هیچ کجای دیگر چنین چیزی سراغ نداریم. البته ما نمی‌توانیم مواعده کلیمی را به عنوان دستورالعمل برای همه صادر کنیم ولی می‌شود متناسب با حال، هر کس در ارتباط شخصی با پروردگارش از تجربه اربعین کلیمی بهره‌مند شود. بنابراین ماه رمضان فراخوان الله است ولی مواعده کریمی فراخوان رب موسی است لذا قابلیت تعمیم ندارد، ولی هر کس می‌تواند بهره‌ای از آن ببرد و زمینه بهره خاص در آن وجود دارد.

یک نکته دیگر اینکه وقتی خدا تصریح می‌کند مواعده ما با موسی سی شب بود و ده شب به آن اضافه شد بیانگر یک نکته بسیار مهم است و آن اینکه رسیدن به نتیجه در امور باطنی یک دستیابی تدریجی است. رسیدن به مقامات معنوی خم رنگرزی نیست که با یک شب و یک نماز و یک کار خیر انتظار داشته باشیم کن فیکون شود و به گوهر ناب قرب الهی دست پیدا کنیم. بنابراین باید صبر و حوصله داشت و صبار شکور بود. صبر خیلی مهم است و کلید رستگاری و رسیدن به نتیجه است.

در همه کارها اینگونه است که انسان با صبر، به نتیجه می‌رسد. خیلی از شکست‌هایی که اهل سلوک می‌خورند به خاطر این است که انتظار نتیجه‌های سریع و شتابزده را دارند و وقتی به نتیجه نمی‌رسند با دلسردی مواجه می‌شوند. وقتی موسی به این مواعده ورود پیدا کرد این ده شب اتفاق نیفتد بلکه در آن سی شب، زمینه ده شب فراهم شد. بارها گفتیم حصول نتیجه دفعی نیست، تدریجی است. لحظه‌ای که نوزاد متولد می‌شود، ظرف ظهور است، نه ظرف وجود و این نوزاد طی نه ماه یک فرآیند تدریجی را سپری کرده است و دوره زایش طی شده است.

راهکار عملی رسیدن به قرب

نکته دیگر اینکه تدریجی بودن دستیابی به کمال و نتایج معنوی و باطنی یک نکته مهمی را گوشزد می‌کند و در روایت بر اساس آن یک راهکار عملی بیان شده است؛ مثلا در روایت می‌خوانیم اگر حلیم نیستی خودت را به بردباری بزن، یعنی بردباری را شبیه‌سازی کن. به عبارت دیگر، گرچه درون خودت در هیجان هستی ولی سعی کن آثار بردباری را در ظاهر از خودت ظهور دهی. این راهکار بسیار مهم است و می‌خواهد بگوید اگر می‌خواهید به کمال برسید اولا باید صبور باشید. ثانیا در این فرآیند تدریجی یکی از روش‌های عملی این است که انسان سعی کند نشانه‌های کمال را به خودش بقبولاند و شبیه‌سازی کند. مثلا حب پروردگار چیزی نیست که یکباره اتفاق بیفتد ولی در روایات ما بحث تحبب مطرح شده است. در دعا می‌خوانیم: «یا حَبِیبَ مَن تَحَبَّبَ إلَیک»، یعنی ای دوست کسی که با تو تحبب می‌کند.

تحبب یعنی ملکه حب پروردگار در وجودم تحقق پیدا نکرده ولی من رفتار کسی را نشان می‌د‌هم که گویا محب پروردگار است. این تمرین به حصول قرب کمک می‌کند. لذا اهل معرفت تملق پروردگار را جایز می‌دانستند. تملق یعنی شما اظهار محبت پروردگار کنید. ما مدام می‌نشینیم از مشکلاتمان می‌گوییم. مردم مشکلات دارند، من هم از مشکلات خودم می‌گویم! از زیبایی‌ها بگو، از الطاف پروردگار بگو، ولو از خدا گلایه‌هایی داری، انتظاراتی داری که برآورده نشده است ولی از لطف خدا بگو. یکی از مصادیق تحبب همین است که انسان نشانه‌های محبت را داشته باشد و به دیگران از نمونه‌های لطف و کرم و رأفت پروردگار گزارش کند که برانگیزاننده محبت در آنها باشد.