قرآن معجزه‌ای گفتمانی با قابلیت اقناع عمومی است
حجت‌الاسلام سیدعباس قائم‌مقامی با اشاره به اینکه معجزات امم گذشته معجزات حسی بوده و فقط برای حاضرین برانگیزانندگی داشته است تصریح کرد: قرآن قابلیت اقناع‌کنندگی برای عموم انسان‌ها را دارد و اختصاص به یک امت در یک ظرف تاریخی خاص ندارد.
به گزارش ایکنا، نخستین جلسه از درسگفتار پیرامون فضیلت ماه ذی‌القعده و ایام اربعین کلیمی شب گذشته با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس قائم‌مقامی، استاد دانشگاه و رئیس سابق مرکز اسلامی هامبورگ برگزار شد که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛
به مناسب اینکه در ابتدای ماه ذی‌القعده هستیم، در مورد فضیلت این ماه مطالبی عرض می‌کنیم؛ چند نکته راجع به این ماه وجود دارد. در زبان اهل سلوک یک ماه ذی‌القعده به همراه ده روز ذی‌الحجه که جمعا چهل شبانه‌روز است تعبیر به ایام مواعده کلیمی می‌کنند. منظور از کلیم، حضرت موسی است. مقام کلیم‌اللهی در همین ایام چهل روز به بلوغ می‌رسد، لذا از این ایام با وصف کلیم‌الله و ایام مواعده کلیمی یاد می‌شود. اساتیدمان خیلی به این ماه توجه می‌دادند، به ویژه علامه حسن‌زاده آملی بسیار بر این ایام تاکید داشتند و به پیمودن اسرار این ایام توجه می‌دادند.
تمام راز این ایام در همین آیه شریفه‌ای است که در نمازهای دهه اول ذی‌الحجه هم وارد شده است: «وَ وَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ؛ و با موسى سى شب وعده گذاشتيم و آن را با ده شب ديگر تمام كرديم تا آنكه وقت معين پروردگارش در چهل شب به سر آمد و موسى [هنگام رفتن به كوه طور] به برادرش هارون گفت در ميان قوم من جانشينم باش و [كار آنان را] اصلاح كن و راه فسادگران را پيروى مكن».
بخش نخست آیه مربوط به همین ایام است. چند نکته در این آیه هست. یکی اینکه خداوند در این آیه شریفه به وعده ملاقات، همسخنی و همنشینی با جناب موسی تصریح می‌کند یعنی این ایام ایامی است که خداوند می‌خواهد از سر محبت، بنده‌اش از کثرات فاصله بگیرد و خلوت بگزیند و با او به همسخنی بنشیند، منتها نکته‌اش این است که معمولا مقام خلوت با پروردگار از جانب خود انسان و سالک فراهم می‌شود. این انسان سالک است که یک زمانی را اختصاص می‌دهد و چله‌نشینی می‌کند، اربعین ذکر می‌گیرد، اربعین صیام می‌گیرد و به اقتضای حال چنین برنامه‌های سلوکی دارد ولی در این آیه شریفه خداوند می‌فرمایند ما با موسی قرار گذاشتیم، یعنی وعده‌گیری از طرف خداوند است.
مراحل گذار از سلوک به طیران
برای درک اهمیت این اصطلاح به مناجات شعبانیه ارجاع می‌دهم. این مناجات فرازهای متناوبی دارد که مثل یک هواپیما که از روی زمین حرکت می‌کند و اوج می‌گیرد و صعودش شروع می‌شود، پیش می‌رود و در مناجات شعبانیه این مراحل صعود را مشاهده می‌کنیم. مثلا در ابتدای مناجات می‌گوید حالا که تو را می‌خوانم تو صدای من را بشنو و به من توجه کن و سالک خواهان توجه پروردگار به خودش است. وسط دعا می‌خواهد از کسانی قرار بگیرد که اهل مناجات با پروردگار می‌شوند یعنی از دعا صعود می‌کند و به مرحله مناجات می‌رسد. در فرازهای پایانی مناجات شعبانیه از مناجات هم بالاتر می‌رود و می‌گوید من را از کسانی قرار بده که تو با آنها مناجات کردی یعنی انسان طرف مناجات و رازگویی پروردگار قرار می‌گیرد. این دیگر شروع طیران انسان است. این سلوک نیست، طیران است.
اجابت این قسمت مناجات شعبانیه برای امت ختمی مرتبت در ماه رمضان و برای حضرت موسی در ماه ذی‌القعده اتفاق افتاد. یک ماه ذی‌القعده با ده روز ذی‌الحجه ضیافت خاص پروردگار برای موسی است ولی امت ختمی مرتبت به برکت ارتقایی که پیدا کرده است، متناسب با تکامل معرفتی که پیدا کرده و اینکه مخاطب قرآن قرار گرفته است در ماه رمضان ضیافت عام دارد. یکی از ویژگی‌های این امت این است؛ ضیافت خاص موسی که از طریق موسی آثارش به کل بنی اسرائیل می‌رسید، برای کل امت برقرار است. برای امت ختمی مرتبت ضیافت خاص کلیم‌اللهی به ضیافت عام پروردگار تبدیل می‌شود.
توسعه رحمت رحیمیه بر وزان رحمت رحمانیه
چنانکه قبلا هم عرض کردیم در ماه مبارک رمضان رحمت رحیمیه بر وزان رحمت رحمانیه گسترش پیدا می‌کند. این از ویژگی‌های امت ختمی مرتبت است. منظور از امت ختمی مرتبت، امتی از انسان‌هاست که در قسمت اخیر تاریخ قرار گرفتند و به واسطه تکامل معرفتی از یک بلوغ عقلانی برخودار شدند. شما می‌بینید که در امم سابقه اقناع معطوف به اعجازات حسی است. ویژگی اعجازات حسی این است فقط حاضران را اقناع می‌کند. مثلا شما به یک آقایی شناخت پیدا می‌کنید، نشانه‌های خاصی از او دریافت می‌کنید و به او باور پیدا می‌کنید ولی این باور برای خود انسان حجیت دارد و تعمیم‌پذیر نیست. خصوصیات معجزات حسی همین است. معجزه جناب موسی فقط برای حاضران برانگیزاننده بود ولی برای ما برانگیزندگی ندارد و فقط یک ماجرای تاریخی است ولی خصوصیت وحی ختمی مرتبت این است که معجزه حسی نیست بلکه گفتمانی است.
ویژگی این معجزه این است که اقناعش عمومی است و قابلیت اقناع‌کنندگی برای عموم انسان‌ها دارد و اختصاص به یک امت در یک ظرف تاریخی خاص ندارد. این به خاطر بلوغ عقلانی است که انسان‌ها در طول تاریخ پیدا می‌کنند. بنابراین ما قائل به امت برگزیده بودن خودمان نیستیم، بلکه منظورمان از امت ختمی مرتبت همه انسان‌هایی است که در دوره آخرالزمان قرار گرفتند.
انتهای پیام
