مدیریت جهادی؛ مؤلفه حکمرانی مطلوب اسلامی در نگاه رهبر معظم انقلاب

رهبر معظم انقلاب در سخنرانی ها و بیانات خود در دیدار اقشار و گروه های مختلف توصیه ها و نکاتی را مطرح می کنند که می‌توان از این مجموعه رهنمودها اصول حکمرانی مطلوب اسلامی را استخراج کرد.

ایشان در سخنرانی اخیر در دیدار معلمان فرمودند: «ما از لحاظ تصمیم خوب و قانون خوب و سند خوب هیچ کمبودی نداریم؛ هر چه دلتان بخواهد ما در کشور تصمیم‌های خوب و سندهای خوب و مانند اینها داریم. آنچه مهم است، این است که به این تصمیم‌ها عمل بشود؛ این را دنبال کنید. ایجاد قرارگاه، کار آسانی است؛ چه قرارگاه‌های نظامی، چه قرارگاه‌های بقیّه‌ موضوعات، [اعمّ از] اقتصادی، فرهنگی و غیره؛ لکن ادامه‌ کار این قرارگاه‌ها و خروجی این قرارگاه‌ها خیلی مهم است. بروید دنبال عمل جدّی و مجاهدانه...»

یکی از این اصول حکمرانی خوب اسلامی و دینی از نگاه رهبر معظم انقلاب اقدام و عمل جهادی یا در نگاه کلان مدیریت جهادی است. عمل و مدیریت جهادی را نیز ایشان اینگونه تبیین می‌کنند که «کار جهادی یعنی کاری که هم در آن تلاش هست، خستگی‌ناپذیری هست، هم اخلاص هست؛ [یعنی] انسان می فهمد که برای خودش، برای پُر کردن کیسه خودش کار نمی‌کند، دارد برای مردم کار می‌کند، برای خدا کار می‌کند؛ هم این، و هم عالمانه؛ یعنی بنشینند و با موازین علمی، با شیوه دقیق عالمانه راه‌های صحیح را پیدا کنند.» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، اول فروردین 1398)

در حقیقت مدیریت جهادی به عنوان یکی از مؤلفه‌های حکمرانی مطلوب اسلامی دارای دو بال عمل مجاهدانه و خالصانه از یک سو و نگاه عالمانه و مبتنی بر دانش از سوی دیگر است. در واقع جهادی عمل کردن به معنای بی‌محابا عمل کردن و تلاش شبانه‌روزی بدون پیش‌بینی و برنامه‌ریزی نیست. اتفاقاً عمل و اقدام جهادی برای این است که پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌های علمی با سرعت بیشتر به منصه ظهور برسد و هم مردم و هم نظام سیاسی از آثار این برنامه‌های عالمانه و دانش‌محور زودتر برخوردار شوند؛ عمل جهادی در مقابل بی‌انگیزگی، بی‌حالی، خمودگی، ایستایی و تنبلی است، لذا مدیریت جهادی را باید به منزله یکی از ویژگی‌های مدیران و مسئولان در نظام اسلامی در نظام گزینش در نظر گرفت. چنین مدیری است که هم با خلاقیت و علم محوری راه‌های سریع‌تر برون‌رفت از مشکلات را کشف و اجرایی می‌کند، هم جلوی هدررفت منابع و اعتبارات را می‌گیرد و هم در مقابل اشکال مختلف فساد و تخلف حساس و نفوذناپذیر است.

باید در نظر داشت که کار جهادی به معنی بی‌قانونی و انجام عمل غیر قانونی نیست. یعنی آن را نباید به منزله دور زدن قانون در نظر گرفت. از نگاه رهبر معظم انقلاب در چارچوب قانون می‌توان دو گونه کار کرد: «کار مرسوم اداری و کار جهادی. کار جهادی در چارچوب قانون یعنی از موانع عبور کردن، موانع کوچک را بزرگ ندیدن، آرمان‌ها را فراموش نکردن، جهت را فراموش نکردن، شوق به کار.» (بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت، 6 شهریور 1392)     

لذا در مدیریت جهادی قرار نیست قانون به مثابه یک مانع و سنگ بزرگ پیش رو دیده شود و بهانه‌ای برای اقدامات حساس و بزرگ باشد، بلکه مدیر جهادی از ظرفیت‌های فراوان هر قانون برای پیشبرد بهتر و سریع‌تر اقدامات خود استفاده می‌کند و مسئله مهم در اینجا روحیه پیگیرانه و مجدانه برای انجام عمل است؛ به عبارتی مدیر جهادی به طور مستمر پیگیر اجرای قانون و بهره بردن از ظرفیت‌های قانون برای رفع مشکلات یا ارتقای سطح کارآمدی است.

ایشان خود در سخنان دیگری در تبیین بهتر مدیریت جهادی و مشخص کردن و ابعاد و زوایای آن می‌فرمایند: «مدیریّت جهادی به معنای بی‌انضباطی نیست؛ پُرکاری، با تدبیر حرکت کردن، شب‌وروز نشناختن و دنبال کار را گرفتن، این معنای مدیریّت جهادی است.» (بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، 29 بهمن 1396)

به همین دلیل است که ایشان بسیار بر عملگرایی و فرارفتن از سندنویسی‌ها و قرارگاه‌سازی‌ها تأکید دارند و آنها را صرفاً مقدمه‌ای برای کار جهادی می‌دانند؛ البته مقدمه‌ای مهم که در واقع همان محتوای علمی و دانشی کار جهادی است که باید با عمل جهادی آثار مثبت آن در جامعه نمایان و منجر به ارتقای کارآمدی نظام سیاسی و مدیریتی کشور و بهبود سطح کیفیت زندگی و حکمرانی شود و این میسر نمی‌شود مگر با «عمل جدّی و مجاهدانه».

مهدی مخبری