مصادیق عملی جهاد تبیین در سیره امام سجاد(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین صغیرا، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با نقل عبارت مشهوری منسوب به حضرت سیدالشهدا(ع)، اظهار کرد: بر اساس برخی اقوال حضرت فرموده‌اند که «‏‏إن الحیوة عقیدة و الجهاد‏‏» و معنای این کلام معروف چه از زبان ایشان باشد و چه نباشد، حاوی این معناست که زندگانی هر شخصی به دو عامل یعنی عقیده و جهاد وابسته است و اگر کسی بخواهد حیات واقعی و حقیقی برای خود ایجاد کند هم باید مجهز به اعتقاد قلبی و هم دارای کوشش و تلاش باشد.

وی با تأکید بر اینکه انسان مؤمن برای اعتقاد قلبی خود باید متحمل زحمت و تلاش باشد، افزود: اگر تلاشی در راستای اعتقاد صورت نگیرد، نمی‌توان نام اعتقاد بر آن نهاد، نگاه اجمالی به تاریخ کشورهای مسلمان از ابتدا تاکنون حاکی است مردمانی که برای اعتقادات خود کوشش و تلاش کرده و متحمل زحمت و سختی شدند، موفق بودند و هر جا اعتقادات رها و مورد غفلت واقع شده و تلاشی صورت نگرفته، اضمحلال و نابودی در انتظار مردمان بوده است.

صغیرا انقلاب اسلامی را مصداق بارز تلاش و جهاد در راه ایمان قلبی دانست و توضیح داد: این انقلاب در پرتو عقیده و ایمان راسخ مردم و رهبری یک انسان مخلص و فرزانه شکل گرفت و بر اساس اعتقادات ولی خدا و پیوند عموم مردم معتقد با ایشان، ایستادگی و مقاومت حاصل شد تا درخت تناور انقلاب اسلامی ثمرات خود را در برهه‌های گوناگون از دفاع مقدس تا دوران تحریم و تهدید دشمن و دفاع از حرم اهل‌بیت(ع) به منصه ظهور رساند.

تبیین تنها لسانی نیست

مدرس حوزه و دانشگاه در استان با ذکر اینکه با توجه به این توضیحات امام زین‌العابدین(ع) دو عامل اصلی حیات یعنی اعتقاد و جهاد را به درجه اعلی به منصه ظهور می‌رسانند، گفت: پس از واقعه عظیم کربلا و شهادت امام حسین(ع)، جریان امامت و اسلام نیازمند کسانی بود که با اعتقاد راسخ و ایمان قوی بتوانند مسیر را ادامه دهند و حرکت نهضت حسینی را برای جامعه تبیین و از انحراف یا فراموش شدن آن جلوگیری کنند و این جهاد را در فرمایشات، دعاها و مناجات‌ها، ارتباط با مردم و سیره کلامی و رفتاری امام سجاد(ع) به‌خوبی مشاهده می‌کنیم.

صغیرا با تأکید بر اینکه امام(ع) مرجع و اصل اعتقاد است، افزود: در کنار این اعتقاد‌، حضرت از زمان شهادت پدر بزرگوارشان تا موعد شهادت خودشان، لحظه‌ای از تلاش و جهاد باز نایستادند و زمانی نبود که ایشان از این کوشش دست بکشند و از ادامه راه بازمانند بلکه به اشکال مختلف این نقش را ایفا می‌کردند.

وی بیان کرد: تبیین تنها لسانی نیست و نباید تصور کرد که زبان تنها ابزار تبیین است بلکه اگرچه زبان وسیله‌ای مهم است اما علت تامه نیست. جهاد تبیین در برخی مقاطع و موقعیت‌ها از طریق عملی و در رفتار و اخلاق و سیر و سلوک محقق می‌شود؛ امام سجاد(ع) نیز با تمام حرکت‌ها، سکوت، رفتار، عمل و ارتباط خود با مردم به تبیین اسلام و فرهنگ دینی می‌پردازند و تمام حالات ایشان تبیین‌کننده و روشنگرانه است.

صغیرا با استناد به آیه ۴۴ سوره مبارکه نحل که اشاره به مأموریت یافتن پیامبر(ص) نسبت به تبیین آموزه‌های نورانی قرآن برای تمام مردم دارد، بیان کرد: درواقع خداوند از رسولش می‌خواهد که در همه حالات و حرکات، رفتار و اخلاق، سکوت و گفتار و نگاه و غیره تبیین‌گر باشند. در فقه شیعه مطرح می‌شود که تقریر معصوم(ع) حجت است لذا حتی سکوت پیامبر(ص) یا امام(ع) در قبال بیانی یا کاری نشانه تایید و حجت است و این نیز بخشی از رسالت تبیین است.

مسئول نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد ادامه داد: تبیین در تمام سکنات امام سجاد(ع) قابل بازیابی است، همچنان که وقتی روزی از کوچه‌ای رد می‌شدند و فردی را دیدند که گوسفندی ذبح می‌کند از او پرسیدند آیا پیش از ذبح آن‌ را سیراب کرده‌ای و فرد گفت بله آن‌ را آب داده و سیراب کرده‌ام تا تشنه از دنیا نرود و در این موقع حضرت شروع به اشک ریختن کرده و با گریه خود تبیین می‌کردند که چه ظلمی در حق پدر بزرگوارشان و اهل‌ بیت ایشان در صحرای کربلا روا داشته شد.

صحیفه سجادیه نمونه جهاد تبیین

صغیرا با ذکر اینکه صحیفه سجادیه یک تبیین عملی در راستای چگونگی ارتباط با خداوند است، افزود: امام(ع) هیچ‌گاه مستقیما‌ً دعایی را به شخصی ندادند تا آن‌ را بخواند تا با خدا ارتباط گیرد بلکه حضرت خود دعاها را در مناسبت‌ها می‌خواندند و دیگران فرا می‌گرفتند و استفاده می‌کردند همچنان که ایشان دعای ابوحمزه ثمالی را در شب‌های قدر قرائت می‌فرمودند و صحابه ایشان می‌شنیدند و یاد می‌گرفتند و به‌عنوان تبلیغ دین در میان مؤمنان پخش و نشر می‌کردند. تمام ادعیه صحیفه سجادیه نیز به همین طریق ضبط و نشر شد.

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان دعاهای خمسه عشر امام سجاد(ع) را سراسر تبیین ارتباط مؤمنان با پروردگار متعال برشمرد و توضیح داد: در این مناجات اصولی چون تنها خدا را ملاک قرار دادن و حضرت حق را در دستور کار قرار دادن و عدم توجه به غیر خدا را یاد می‌گیریم که می‌طلبد با دقت و توجه خوانده شود.

صغیرا پرورش انسان‌ها را از دیگر مصادیق جهاد تبیین امام سجاد(ع) خواند و تصریح کرد: پس از واقعه کربلا، بنی‌امیه تحت فشار سنگینی بود و بنی‌عباس قیام کرده بودند لذا این دو گروه در تقابل قرار داشتند و مردم نیازمند روشنگری و آگاهی‌سازی بودند؛ امام(ع) در چنین اوضاعی در رفتار با برده‌ها و کنیزانی که به ایشان پناه می‌آوردند و در رکاب خدمت به خاندان اهل‌بیت(ع) قرار می‌گرفتند رویکرد تربیت و پرورش انسان داشتند و این رویکرد با رفتار و کردار محقق می‌شد.

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با نقل داستانی از امام سجاد(ع) یکی از نمونه‌های تبیین عملی ایشان را یادآور شد و گفت: روزی یکی از کنیزان امام سجاد(ع) به دستان آن حضرت آب می‌ریخت که ناگهان ظرف آب افتاد و به سر مبارک حضرت اصابت کرد به گونه‌ای که سر آن حضرت شکست. ایشان سرش را به طرف کنیز برگرداند و کنیز که نگران و هراسان شده بود با زیرکی این آیه را خواند: «والکاظمین الغیظ، پرهیزکاران خشم خود را فرو می خورند». امام فرمودند: خشم خود را فرو بردم، کنیز ادامه آیه را تلاوت کرد: «والعافین عن الناس، پرهیزکاران، خطاکاران را می بخشند»، امام(ع) فرمودند: تو را بخشیدم و کنیز پایان آیه را خواند: «والله یحب المحسنین» که امام سجاد(ع) به کنیز احسان کرده و فرمودند: «برو، تو را در راه خدا آزاد ساختم». این مصداق یک تبیین عملی است و ایشان همواره با اصحاب رفتار کریمانه و دلسوزانه داشتند و رفتارهای آن حضرت، نمونه کامل صداقت، مهرورزی و سخاوت بود.

صغیرا در پایان گفت: کوشش، تلاش و استقامت خستگی‌ناپذیر انسان در راه اعتقاد قلبی باعث می‌شود که خداوند به او نیرویی عطا فرماید تا بتواند در راه حق حرکت کند، جهاد باید در راستای تبیین قرار گیرد و تأثیرگذار باشد. برخی افراد از روی ناآگاهی و نشناختن موقعیت تلاششان به جایی نمی‌رسد؛ مثلاً امر به معروف و نهی از منکر نیز که نوعی تلاش برای تبیین است باید به گونه‌ای باشد که طرف مقابل راغب شود نه آنکه با تذکر مستقیم و نابجا و در موقعیتی نامناسب مشکلی بر مشکلات بیفزاید، همچنان که امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) و ائمه معصومین(ع) با شیوه صحیح جهاد و تبیین عملی اسلام، قرآن و اسلام را زنده نگاه داشتند.