وظیفه اهالی فرهنگ و رسانه در «جهاد تبیین»

«جهاد تبیین» عنوان جدیدی است که این روزها بر زبان مسئولان نهادهای مختلف جاری شده و برگرفته از جوهره بیانات مقام معظم رهبری خطاب به دانشجویان در روز اربعین امسال است. ایشان در این بیانات تأکید کردند: «خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود. در قبال این حرکت گمراه‌کننده‌ای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف‌های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است... «حرکت تبیین» خنثی‌کننده‌ این توطئه‌ دشمن و این حرکت دشمن است. ... این فضای عمومی در کنار مشکلاتی که ممکن است به وجود بیاورد، برکات بزرگی هم دارد؛ می‌توانید افکار درست را، افکار صحیح را منتشر کنید، پاسخ به اشکالات را، پاسخ به ابهام‌آفرینی‌ها را در این فضا با استفاده‌ از این امکان منتشر کنید و می‌توانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه جهاد کنید.»

تشریح چیستی موضوع بیان شده توسط رهبر معظم انقلاب که رسانه‌ها و کاربران فضای مجازی از آن به عنوان، جهاد تبیین یاد می‌کنند و وظیفه‌ای که در این راستا بر دوش نهادهای مختلف وجود دارد، جزو الزامات یک تبیین جهادی محسوب می‌شود.

شاید بتوان گفت که «جهاد تبیین» در جایی معنا پیدا می‌کند که به آن، جبهه حق علیه باطن یا تشخیص درست از غلط خطاب می‌شود. ممکن است در هر جامعه‌ای، اتفاقاتی رخ دهد که برداشت‌ها و خروجی‌های ناشی از آن‌ها در اذهان عمومی متفاوت و حتی خلاف یکدیگر باشند. همچون جریاناتی که کشور ما طی سال‌های گذشته با آن رخ داده و به خصوص که جمهوری اسلامی با معضل بزرگی به نام رسانه‌های معاند رو به رو است.

با توجه به اهمیت موضوع جلوگیری از هر گونه سوءبرداشت‌ها و نظراتی خلاف واقع که از عدم تبیین صحیح اتفاقات نشئت می‌گیرد، موضوع جهاد تبیین بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند.

هر یک از اهالی فرهنگ و هنر، دانشگاه، رسانه، اقتصاد، سیاست و... نیز که در اجتماع کنونی، وظیفه خدمت به مردم را دارند، باید با این وظایف آشنا شوند و به تبیین صحیح حوزه خود مشغول شوند.

سید قاسم ناظمی، مدیرکل ارشاد آذربایجان‌شرقی به عنوان متولی فرهنگ و هنر در استان، در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان شرقی به تشریح وظایف اهالی این حوزه در جهاد تبیین پرداخت و گفت: فرهنگ و هنر یک حوزه فکری بوده و خروجی و برون داد این حوزه نیز محصول تفکر و اندیشیدن است که نسبت کامل و جامعی با بحث تبیین دارد‌. کسانی که در حوزه تفکر مشغول هستند، به نوعی تلاش می‌کنند تا مفاهیم کلانی را با ادبیات متناسب و قابل فهم جامعه به مردم عرضه کنند.

وی ادامه داد: تفاوت اهل فرهنگ و هنر با اهل فلسفه و منطق در حوزه تبیین، این است که ابزار اصحاب فرهنگ و هنر، ظریف و غیرمستقیم بوده و مثلاً در توصیف ارزش‌های انسانی و الهی همچون اهل فلسفه از عقل بهره نمی‌گیرند بلکه مخاطب آن‌ها، دل و جان و روح انسان‌ها است که تاثیرگذاری و عمق ارتباط بیشتری دارد.

ناظمی با اشاره به تعبیر مقام معظم رهبری در خصوص جهاد تبیین، گفت: شاید وظیفه و مسئولیت اصحاب فرهنگ و هنر در این خصوص، تأثیرگذارتر از حوزه عقلی باشد. زیرا مثلاً یک مفهوم انسانی، دینی و یا انقلابی اگر در ظرف انیمیشن توصیف شود، تأثیرگذاری و ماندگاری آن در بین اقشار مختلف جامعه بیشتر از ابزارهای عقلی و منطقی خواهد بود.

وی افزود: تأثیر یک رمان، ماندگارتر از بحث‌های عقلی صرف است چون یک هنرمند با ابزارهایی که در اختیار دارد، می‌تواند فطرت و احساسات انسانی را تحریک کند و عواطف را تحت تأثیر قرار دهد.

مدیرکل ارشاد آذربایجان‌شرقی معتقد است آنچه که برای بخش فرهنگ و هنر در سیر و سلوک جهاد تبیین مهم است، همراهی و هم سخنی حاکمیت با هنرمندان، در راستای مفاهیم مدنظر است یا به تعبیر دیگر، نظام اجرایی حاکمیتی باید بتواند خود را با مفاهیم کلان فرهنگی و هنری که توسط فرهیختگان، برجستگان و اندیشمندان حوزه تولید می‌شود، همگام کند.

ناظمی در خصوص اهمیت این موضوع، اظهار کرد: الزاماً خواستگاه عقبه محکم برای یک حکومت و یا نگاه حکومت در حوزه سیاست‌ورزی، تفکر و فرهنگ است. اگر حاکمیت نتواند ریشه‌های خود را به منابع کلامی، فرهنگی، علمی، انسانی و الهی گره بزند و پایه‌های خود را محکم کند تا مثل یک درخت مقاوم و تنومند ریشه دار استوار بماند، نمی‌تواند رفتاری محکم و قاعده‌مند در عالم اجرایی داشته باشد.

وی ادامه داد: باید حاکمیت و اصحاب فرهنگ و هنر در یک بدوبستان فکری و فرهنگی مداوم قرار بگیرند و در این راستا است که جریان تولید فکر و فرهنگ به عنوان یک مقوم قابل اعتنا می‌تواند نهادهای رسمی و حکومتی را پشتیبانی کند و با آن همراهی داشته باشد.

ناظمی با تأکید براینکه وقتی به این قدرت دست یابیم، به ادبیات متناسب این حوزه نیز خواهیم رسید و با دنیا و سایر انسان‌هایی که در اتمسفر فکری و فرهنگی ما قرار ندارند، وارد ارتباط شویم، گفت: هر حکومتی که نتواند این بدوبستان را با فرهنگ و نهادهای تولیدکننده فرهنگ و علم برقرار کند، به عنوان مصرف کننده صرف در جریان فرهنگ جهانی، هضم خواهد شد.

وی افزود: خواستگاه و جایگاه انقلاب اسلامی ما در جریان فکری و فرهنگی و آرمان‌های مطرح شده، به شدت نیازمند این هم افزایی است و ما بدون آن نخواهیم توانست ارزش‌های انقلابمان را نهادینه کنیم. در این مسیر قطعاً کسانی که به عنوان شاخک‌های حساس جامعه (متفکران) زندگی می‌کنند و می‌توانند اقتضائات زمانی و آینده را کشف کنند، سرمایه‌های اجتماعی حکومت بوده و می‌توانند با مجاهدت‌های خود برای دوام فکری و فرهنگی جامعه و حکومت کمک کنند.

اساتید و دانشجویان؛ اولاترین قشر جامعه برای جهاد تبیین

میکائیل جمالپور، عضو هئیت علمی دانشگاه پیام نور تبریز، گفت: در بحث جهاد تبیین، آنچه که بسیار لازم است تا طیف دانشگاهی بداند، این است که اگر حوادث، آرمان‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی توسط فرهیختگان دانشگاهی و حوزوی به نحو احسن روایت نشود، احتمال دارد که به وسیله مزدوران قلم به دست، تحریف شوند.

جمالپور افزود: با نگاهی به تاریخ، مشاهده می‌کنیم که گاهی حوادث و وقایع گذشته به صورت اشتباه گزارش شده‌اند و در نهایت، آیندگان نسبت به آن مسائل آگاهی صحیحی پیدا نمی‌کنند.

عضو هئیت علمی دانشگاه پیام نور تبریز گفت: اکنون براساس شناخت دشمنان و همچنین نحوه دشمنی دشمنان، ما به وضوح می‌بینیم که یک نوع جنگ شناختی یا ادراکی بر علیه ملت ایران و انقلاب اسلامی راه‌اندازی شده و هدف آن‌ها هم دستکاری در شناخت و ادراک مردم از طریق رسانه‌ها، هنر و سایر ابزار آلات است.

جمالپور با اشاره به اینکه دشمن در این راستا دست به التهابات اقتصادی، تحریف مباحث قومیتی و بسیاری دیگر از مباحث می‌زند، افزود: ما باید در مقابله با این شرایط، حافظان و پاسداران ادراک و شناخت مردم باشیم و اجازه تحریف واقعیت‌ها را ندهیم.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: باید دستاورد‌های مادی و معنوی انقلاب اسلامی را وجهه همت خود قرار دهیم و یک نهضت عظیم بیان دستاورد‌های انقلاب اسلامی را ایجاد کنیم تا به نحوی که مردم و به‌ویژه نسل‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در جریان دستاوردها، پیامدها و نتایج ۴۳ سال انقلاب اسلامی قرار گیرند و حتی بالاتر از آن در خصوص جبهه مقاومت اسلامی که امروز توانسته در برابر پیمان کشورهای آتلانتیک شمالی (ناتو)، قرار بگیرد و اجازه تجاوز و تعدی به کشورهای اسلامی را ندهد، باید مردم و اذهان امت اسلامی در دنیا نسبت به این جریان روشن گری شوند که این امر خود یک نوع جهاد است‌.

وی گفت: جهاد امروز، جهاد با شمشیر و حضور در مناطق جنگی نیست بلکه تبیین واقعیت‌ها و همه جانبه با ابزارهای به روز، مصداق واقعی جهاد تبیین است. اگر ما بخواهیم در مورد انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن صحبت کرده و ادراک و شناخت امت اسلامی را متوجه این مسائل سازیم که انقلاب اسلامی اجازه تجزیه کشورهای هم پیمان خود از جمله عراق، ترکیه، سوریه و سایر کشورها را نداد و خود مانع اساسی در برابر تحقق خاورمیانه بزرگ شد که طرح آمریکا بود، نه تنها مردم ایران بلکه مردم جهان اسلام نسبت به انقلاب اسلامی ایران، احساس دین خواهند کرد و به همین جهت بیان، شناخت، توضیح و تبلیغ این موارد تحت عنوان «جهاد تبیین» مورد نظر مقام معظم رهبری است.

جمالپور ادامه داد: اولاترین طیف‌های جامعه برای این نوع جهاد، اساتید و دانشجویان و حوزویان هستند و در اوضاع فعلی جهان اسلام، به نظر می‌رسد که جهادی بالاتر از جهاد تبیین نداریم و به همین دلیل است که مقام معظم رهبری در سخنان خود بر این موضوع تاکید دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور تبریز، با تأکید بر این‌که اساتید دانشگاه‌ها باید به تربیت «مربی جهاد تبیین» مشغول شوند، گفت: تا ما مربیان آماده به کار از لحاظ علمی و عملی اشراف به روش‌های تبیین نداشته باشیم، جهاد تبیین تحقق نخواهد یافت.

وی ادامه داد: دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی و سیاسی کشور باید برای تحقق جهاد تبیین، مربیان مختلف در سطوح مختلف تربیت کنند و متون مختلف را تولید کنند تا در این امر اولویت دار مشارکت فعال داشته باشیم. حتی می‌توانیم نسبت به تبیین وصیتنامه امام (ره) و بیانیه گام دوم انقلاب اقدام کنیم لذا همه مطالبات مقام معظم رهبری در ذیل جهاد تبیین قرار می‌گیرد.

محمد عزیزی راد، رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی در آذربایجان‌شرقی و فعال فرهنگی استان نیز اظهار کرد: نظریه پردازان حوزه ارتباطات برای رسانه‌ها، چهار کارکرد قائل هستند که یک مورد از آن‌ها، اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی یا همان بحث تبیین است. شاید مفهوم جهاد تبیین به صورت مشخص در ادبیات علوم ارتباطات و حوزه رسانه، مدنظر نباشد اما در اصل یکی از کارکردهای رسانه‌ها، تبیین و تشریح رویدادهای جاری جامعه در قالب‌های خبر، مصاحبه، تفسیر و مقاله نویسی است‌.

وی ادامه داد: طبیعی است که رسانه‌ها به عنوان نماینده افکار عمومی از یک طرف و پل ارتباط بین مردم و حاکمیت از طرف دیگر یک نقش مهمی در بحث تبیین دارند. با توجه به این‌که ما در یک جامعه اسلامی زندگی می‌کنیم و بحث جهاد در آموزه‌های دینی ما جایگاه خاصی دارد، فرمان رهبر معظم انقلاب نیز مسئولیت رسانه‌ها را سنگین تر کرده است.

عزیزی راد افزود: رسانه‌ها به صورت طبیعی در راستای عمل به کارکردهای تاریخی خود، در بحث جهاد با رویکرد مشخص تر و شفاف‌تر وارد شده و تلاش می‌کنند تا منویات رهبر معظم انقلاب در این حوزه را که هدف غایی آن، توسعه و پیشرفت جامعه اسلامی است، محقق کنند.

رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی در آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: با توجه به شرایط خاص کرونایی و دغدغه‌های رسانه‌ها و فعالان رسانه‌ای به ویژه از منظر کاری و معیشتی، فعالیت چشم گیر در حوزه جهاد تبیین، نیازمند حمایت خاص نهادهای مسئول است.

وی تأکید کرد: با این حال، رسانه‌ها در طول زمان ثابت کردند که تحت هر شرایطی از ماموریت‌ها و مسئولیت‌های خود عقب نمانده و بحث جهاد تبیین که به عنوان موضوع روز و بحث داغ جامعه مطرح است، هم یک خوراک خبری برای رسانه‌ها مطرح شده و هم رسانه‌ها برای تشریح جهاد تبیین به افکار عمومی و مخاطبان، تولید محتوا انجام می‌دهند.