راه ارتقای فعالیت‌های قرآنی دانشگاهها از کدام مسیر می‌گذرد/ کنار گذاشتن تعارفات اداری و شعارزدگی + فیلم
در بخش دوم نشست بررسی فعالیت‌های قرآنی دانشگاهها میهمانان حاضر به ترسیم مسیری که می‌تواند وضعیت فعالیت‌های قرآنی دانشگاهها را ارتقا دهد، پرداختند. همچنین در این نشست بر این موضوع که بخش دانشگاهی هنوز به صورت جدی وارد مسئله پیگیری مطالبات مقام معظم رهبری نشده است، تأکید و اعلام شد در مسئله نهضت فعالیت‌های قرآنی، تعارفات اداری و شعارزدگی را کنار خواهیم گذاشت تا عملیاتی‌تر پیش برویم.
نشست بررسی فعالیت‌های قرآنی دانشگاهها طی روزهای گذشته در استودیوی ایکنا با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سعید کرمی، مدیرکل نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها و رشید جعفرپور، رئیس اداره فعالیت‌های دینی و قرآنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد. بخش اول این گفت‌وگو با عنوان «ساختار قرآنی وزارت علوم با حجم برنامه‌ها تناسب ندارد» بر روی خروجی قرار گفت. بخش دوم گفت‌وگو در ادامه آمده است.
ایکنا – جناب جعفرپور اگر بخواهیم مقداری از فضای تعارف خارج شویم، الان دستگاه‌های دانشگاهی از نهاد، یا متقابلاً نهاد از دستگاه‌های دانشگاهی مطالبه خاصی دارند؟
جعفرپور: این تفکیک که شما انجام دادید، واقعاً وجود ندارد، در حوزه مباحث قرآنی شورایی ایجاد شده است که فعالیت‌ها از طریق آن شورا انجام می‌شود.
ایکنا _ در جریان فعالیت این شورا هستیم و حتی اطلاع دارم که از سال 98 جلسات آن برگزار نشده است، اتفاقاً سؤال بعدی من در مورد همین شورا بود.
کرمی: همانطور که گفتم ما یک تأخیر فاز داشته‌ایم که هم نهاد و هم دستگاه‌های آموزش عالی مقصر آن هستند. مهم‌تر از همه وضعیت حاکم بر فضای آموزش عالی است.
جعفرپور: در پاسخ به سؤال شما به بحث شورایی اشاره کردم. وقتی وضعیت شورایی باشد و جلسات آن برگزار نشود همه مقصر هستند و اگر خوب پیش رفته باشد، همه موفق بوده‌اند. وقتی یک دانشگاه جشنواره ملی را به خوبی برگزار می‌کند در انتها از مجموعه آموزش عالی کشور تقدیر می‌شود، یا اگر در نمایشگاه قرآن بخش دانشگاهی عملکرد خوبی داشته باشد به حساب مجموعه آموزش عالی نوشته می‌شود، لذا به نظرم وضعیت شورایی ابتکار مطلوبی هم هست. در جلسات وزارت علوم همیشه گفته‌ام یکی از شوراهای موفق در سطح دانشگاهها، شورای هماهنگی بوده است. ما الان جشنواره حرکت و رویش را در سطح دانشگاهها داریم، اما هنوز نتوانسته‌اند شورایی در سطح کلان همچون شورای هماهنگی ایجاد کنند.
ایکنا – فکر می‌کنید تأسیس یک شورای صرف برای امور کفایت می‌کند، یا سوال خودم را بهتر بپرسم، می‌توانید چند نمونه از خروجی‌های شورای هماهنگی را به صورت مصداقی نام ببرید؟
جعفرپور: این شورا تاکنون حدود 121 جلسه داشته است.
ایکنا – بعید می‌دانم جلسات شورای هماهنگی بیشتر از 80 جلسه بوده باشد و از اواخر سال 98 تا کنون نیز هیچ جلسه‌ای نداشته است.
جعفرپور: بله منظور من جلسه مجمع مشورتی شورای هماهنگی بود که صد و بیست و یکمین جلسه آن اخیراً برگزار شده است. مصوبات این جلسه تقریباً در صحن اصلی شورا بسته می‌شود. در مواردی هم اختیاراتی به این مجمع داده شده است که می‌تواند به عنوان مصوبه شورای هماهنگی به حساب بیاید.
البته نافی انتقاداتی که به شورا و مجمع وجود دارد، نیستیم اما در مقایسه با مجموعه‌های دیگر آموزش عالی می‌بینم یکی از بادوام‌ترین شوراهای قرآنی، شورا و مجمع مشورتی است. همین تداوم در برگزاری چنین جلساتی باعث شده است جشنواره قرآن و عترت سی و ششمین دوره خود را برگزار کند. یعنی همین شوراها هستند که تداوم یک فعالیت را مستمر می‌کنند. این در حالی است که جشنواره‌های متعددی را شاهدیم که گاهی چندین سال برگزار نشده است، چرا که مطالبه‌ای از سوی چنین شوراهایی نبوده است.
کرمی: در واقع همراهی و هم‌افزایی ویژه‌ای در بدنه فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان است. این تجربه را در حوزه‌های دیگر شاهد نیستیم.
ایکنا – همه صحبت‌های مطرح شده درست است، اما در عمل نمی‌توانیم خروجی ملموسی از تلاش‌ها و فعالیت‌های این شوراها در صحن دانشگاهها مشاهده کنیم. فکر می‌کنید علت چیست؟
کرمی: در آسیب‌شناسی که انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که ما بیشتر بر روی شکل و فرم فعالیت داشته‌ایم، یعنی جشنواره‌محور حرکت کرده‌ایم.
ایکنا – دقیقاً همین هست، یعنی اگر جشنواره قرآن و عترت را از دستگاه‌های دانشگاهی حذف کنیم، نمی‌توانیم اسم چند فعالیت قرآنی دیگر را ببریم.
کرمی: بله؛ همه فعالیت‌های قرآنی مسابقه حفظ و ترتیل و تلاوت نیست. این البته مشکل کل جامعه قرآنی کشور است. همه چیز تبدیل به مسابقه و جشنواره و صدا و لحن و ظاهر شده است. تا زمانی که قرآن را وارد متن زندگی مردم نکنیم، تا زمانی که مفاهیم قرآنی و سبک زندگی قرآنی موضوعیت پیدا نکرده باشد این ماجرا ادامه دارد.
مهم‌ترین رویکرد ما در نهضت فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان همین است، می‌خواهیم از پوسته بیرون بیایم و به سمت متن و مسئله‌های مخاطبان حرکت کنیم. می‌خواهیم مقداری معارف قرآن را به متن زندگی دانشجویان ببریم و به زودی این اتفاق خواهد افتاد.
جعفرپور: در تکمیل صحبت‌های جناب کرمی باید عرض کنم، در مجموعه فعالیت‌های دانشگاهی سه موضوع را تعقیب می‌کنیم، اول به دنبال افزایش دانش دینی و قرآنی دانشجویان هستیم، این دانش باید به بینش دانشجویان کمک کند، بنابر این دومین سطح بینش است، در ادامه و در سومین سطح باید این دانش و بینش تبدیل به کنش یا رفتار قرآنی شود. اگر دانش و بینش به رفتار کمک نکند فعالیت‌ها بی‌فایده بوده است، یعنی اگر جشنواره را برگزار کنیم، یک نفر برگزیده شود اما شاهد رفتارهای غیرقرآنی از او باشیم معلوم است فعالیت‌های ما اثرگذاری نداشته است. لذا جشنواره را طراحی می‌کنیم تا این سه هدف و به ویژه هدف سوم یعنی رفتار قرآنی را در دانشجویان تقویت کنیم.
ایکنا – نقدی که به شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان وارد دانستم نافی تلاش‌های شورا برای اثرگذاری در سطح دانشگاهها نیست، اما شورایی که اعضای آن بالاترین مسئولان دانشگاهی و آموزش عالی کشور هستند، مورد انتظار بیشتری هستند. فکر می‌کنید این شورا تا چه میزان توانسته است به بحث مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری ورود داشته باشد. فقط ورود مورد نظر است، موفقیت یا عدم موفقیت یک بحث جداست.
کرمی: قطعاً با آرمان و هدف فاصله داریم. ما خلاءهای زیادی داریم و تأخیر فاز ما جدی است، این نافی زحمات و تلاش‌ها نیست، ما نمی‌خواهیم تلاش‌ها را نفی کنیم یا کسی را زیر سوال ببریم. اما فاصله داریم. اینکه ریشه این مسئله چیست مورد سوال نیست. ما باید تلاش کنیم خودمان را به قله برسانیم. اگر حضرت آقا هدف‌گذاری فرموده‌اند تا 10 میلیون حافظ قرآن داشته باشیم، باید سهم خودمان را مشخص کنیم و به سمت آن حرکت کنیم و نباید بی‌تفاوت باشیم.
ایکنا – این سهم در دوره جدید مدیریتی تعریف شده است یا نه؟
کرمی: هنوز جدی وارد این مسئله نشده‌ایم، اما در مسئله نهضت فعالیت‌های قرآنی این تعارفات اداری و شعارزدگی را کنار خواهیم گذاشت تا عملیاتی وارد کار شویم. من دوست دارم و تمایل دارم همانطوری که برای یک منبری و واعظ، منبر گذاشته می‌شود، دوست دارم برای یک قاری هم منبر و کرسی تلاوت گذاشته شود تا نیم ساعت تلاوت مجلسی داشته باشد و انگیزه‌ای ایجاد کند.
در حوزه حفظ و تفسیر هم معظم له مطالبه دارند. تأکید ما بر این است که هم منویات معظم‌له و هم آنچه که مورد توقع است، محقق سازیم. همانطور که فلسفه ساخت مسجد این است که به قرآن توجه شود همانطور هم باید در سیستم آموزشی ما و در متن معارف دانشگاهی ما توجه به قرآن وجود داشته باشد و هیچ عذری هم پذیرفته نیست. تلاش ما این است طراحی‌ها را عملیاتی‌تر کنیم و عدد و رقم و زمان برای آن مشخص کنیم. یعنی اگر به تلاوت اشاره می‌کنیم باید به ازای هر فضای دانشگاهی تعداد مشخصی کرسی تلاوت در یک سال داشته باشیم. لازم نیست هزینه کنیم، دانشجویان قرآنی که به صورت ناشناخته در دانشگاهها حضور دارند می‌توانند بدون هزینه حضور داشته باشند. چه ایرادی دارد برخی کلاس‌های درس معارف یا برخی فعالیت‌های دانشگاهی که جمعیت هم قابل توجه است، ابتدای فعالیت را به یک کرسی تلاوت فاخر اختصاص دهند.
همین الان در درون بدنه دانشجویی آموزش عالی تعداد قابل توجهی حافظ قرآن داریم که انگیزه تربیت حافظ قرآن دارند. اما ما چقدر به دنبال شناسایی این حجم از حفاظ و به‌کارگیری آنها رفته‌ایم، ممکن است یک دانشگاه در گوشه‌ای این کار را انجام داده باشد، اما در کلام آموزش عالی این کار را انجام نداده‌ایم.
جعفرپور: بیانیه گام دوم انقلاب را یک بار با نگاه مأموریتی که دارم مطالعه کردم، متوجه شدم از هفت راهبرد که در انتهای بیانیه آورده‌اند دو راهبرد به طور ویژه به موضوع ما مرتبط است که یکی اخلاق و معنویت است و دیگری هم سبک زندگی؛ در بیانیه این سبک زندگی بسط داده نشده است، اما در بیانات ایشان مشخص است که می‌خواهند فضای جامعه قرآنی باشد. در شعار اصلی هم که در بیانیه آمده است، بحث خودسازی هم بخش زیادی به مباحث دینی و قرآنی اختصاص دارد. لذا ما به لحاظ سند و متن و راهبرد در فعالیت‌های قرآنی در دانشگاهها کمبود نداریم و در سطح عالی‌ترین مقام کشور توجه و اهتمام وجود دارد، اگر این را به بدنه مدیریتی کشور بیاوریم راحت می‌توانیم بسیاری از فعالیت‌ها را پیش ببریم.
ایکنا – به بحث اسناد اشاره شد. سؤالی که وجود دارد این است که چرا این اسناد پیاده‌سازی نمی‌شود تا دانشجویان و فضای دانشگاه از آن بهره‌مند شود، چرا بیانیه گام دوم انقلاب یا اسنادی شبیه به این در ایام هفته قرآن و دانشگاه برای دانشجویان تبیین نمی‌شود؛ چرا این اسناد در هفته قرآن و دانشگاه در قالب برنامه‌های اجرایی برای دانشجویان اجرایی نمی‌شوند؟
جعفرپور: اتفاقاً در برنامه‌های هفته قرآن و دانشگاه که به دانشگاهها ابلاغ شده به این محورها اشاره شده است. تبیین بیانیه در این هفته بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. بهترین مقطع زمانی برای تبیین مباحث قرآنی همین هفته قرآن و دانشگاه است. در مورد سبک زندگی قرآنی نیز نشست‌های متعددی برای اجرا در هفته قرآن و عترت برنامه‌ریزی شده است.
ایکنا – الان به مناسبت هفته قرآن و دانشگاه برنامه‌ای در سطح ملی طراحی و اجرا شد؟ برنامه‌ای که تمام بخش دانشگاهی را درگیر خود کند؟
جعفرپور: در ابتدای عرایضم به این نکته اشاره کردم که در این هفته در همه دانشگاهها به طور ویژه از برگزیدگان در سطح اساتید، کارکنان و دانشجویان تجلیل شد.
ایکنا – الان نمونه‌های دیگری از هفته‌هایی که به موضوعی اختصاص یافته‌اند، نگاه کنید متوجه سطح فعالیت‌های آن موضوع در گوشه گوشه کشور خواهید شد، نمونه بارز این هفته، مربوط به موضوع دفاع مقدس است، چرا در هفته قرآن و دانشگاه شاهد برگزاری نمایشگاه‌های عریض و طویل و فعالیت‌های در سطح کلان و ملی نیستیم؟
کرمی: بخشی از اینکه امسال به این موضوعات پرداخته نشده است به تغییر و تحول در دانشگاهها مربوط می‌شود.
ایکنا – سال‌های قبل هم وضعیت به همین منوال بوده است، در واقع هر سال هفته قرآن و دانشگاه، یک هفته معمولی است که همچون هفته‌های دیگر می‌آید و تمام می‌شود.
کرمی: من ابتدای این گفت‌وگو یک تحلیل کلی ارائه دادم و گفتم که با نقطه مطلوب فاصله داریم. باز هم تکرار می‌کنم، علت اینکه واژه نهضت را انتخاب کردیم به همین علت است. تا آنجا که هفته قرآن و دانشگاه در هر واحد دانشگاهی، در هر خوابگاهی، در هر دانشکده‌ای، در هر مسجد دانشگاهی تبلور پیدا کند، فاصله داریم، باید به این سمت حرکت کنیم. ان‌شاءالله در حال برنامه‌ریزی هستیم یک سری مقدمات را فراهم کنیم و امیدواریم به این نقطه برسیم تا این اتفاق رخ دهد و این هفته به سمبلی برای آغاز و پایان بسیاری از برنامه‌ها تبدیل شود و این توجهی که در هفته قرآن به فعالیت‌های قرآنی جلب می‌شود در طول سال بسط و گسترش پیدا کند.
ایکنا – به نظر می‌رسد یکی از مشکلاتی که باعث شده تا هفته قرآن و دانشگاه و برنامه‌های اجرایی در این هفته کم‌رنگ شود، برنامه‌ریزی دیرهنگام باشد، سوال من این است که برنامه‌ریزی برای اجرای برنامه‌ها در هفته قرآن و دانشگاه از چه زمانی آغاز می‌شود؟
جعفرپور: برنامه‌ها و برنامه‌ریزی‌های قرآنی و دینی در دانشگاهها در طول سال در جریان است. به این صورت که اگر این هفته را هم نداشته باشیم، فعالیت‌ها مسیر خود را طی می‌کند. همانطور که گفتم این هفته آغاز یا پایان یک سری فعالیت است، پایان به مفهوم تقدیر از برگزیده‌ها و اختتامیه جشنواره‌ها و... و آغاز یک حرکت جدید برای فعالیت‌های تازه در هفته قرآن و دانشگاه از یک ماه قبل جلسات کارشناسی را می‌گذاریم و محورهایی را برای ابلاغیه به دانشگاهها تعیین می‌کنیم و با برخی دانشگاهها هم مستقیم تماس می‌گیریم.
ما در همین هفته نشست کارشناسان قرآنی سراسر کشور را در دانشگاه قم به صورت مجازی برگزار کردیم. نشست‌های متعددی در این هفته طراحی و برنامه‌ریزی شده است.
این هفته به صورت نمادین از بسیاری از فعالیت‌ها رونمایی می‌شود و گرنه فعالیت‌های جاری قرآن در دانشگاهها در حال انجام است.
ایکنا – به عنوان آخرین موضوع از هر دو بزرگوار درخواست می‌کنم از هم اکنون به فکر هفته قرآن و دانشگاه سال 1401 باشند و برنامه‌هایی در طراز ملی در این هفته برگزار کنند، به نظر من اگر به این موضوع توجه شود شاید در سال آینده شاهد فعالیت‌های سطح بالاتری باشیم.
کرمی: من اگر جای شما بودم این خواسته را ارتقا می‌دادم و خیلی کلان‌تر به این موضوع می‌پرداختم. اگر این نهضت قرآنی شکل بگیرد و عزم عزیزان ما در فضای آموزش عالی در حوزه قرآنی جزم‌تر شود برکات زیادی خواهد داشت که شاید کمترین آن بزرگداشت بهتر هفته قرآن و دانشگاه باشد. پیشنهاد می‌دهم شش ماه آینده یک گزارش از ما بخواهید و از فعالیت‌های صورت گرفته گزارش تهیه کنید.
ایکنا – یعنی اولین خروجی‌های ملموس نهضت فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان از شش ماه دیگر خود را نشان خواهد داد؟
کرمی: تا شش ماه می‌توان قضاوتی از اتفاقات رقم خورده به عمل آورد.
جعفرپور: من یک نکته در مورد خود ایکنا و سازمان قرآنی دانشگاهیان عرض کنم، به نظرم ایکنا بایستی میزان پوشش فعالیت‌های قرآنی در حوزه دانشگاه را گسترده‌تر کند. الان برخی خبرهای مهم در حوزه دانشگاه برگزار می‌شود، اما چون در یک استان برگزار شده است به آن بهایی داده نمی‌شود و خبرها عمدتاً در صفحات میانی ماندگار می‌شود. از سوی دیگر یک خبر که شاید مهم هم نباشد، ظرفیت ملی به آن داده و در صفحه اصلی دیده می‌شود یا اگر بخش دانشگاهی جشنواره‌ای برگزار کند، ایکنا در صورتی برای پوشش میدانی آن جشنواره ورود پیدا می‌کند که از طرف دستگاه برگزارکننده به صورت رسمی دعوت شده باشد، وگرنه در سطح استانی پوشش داده می‌شود و قاعدتاً بازتاب ملی پیدا نمی‌کند. لذا به نظر من باید آن نهضت قرآنی که در سطح دانشگاهها قرار است، اتفاق بیفتد در خود ایکنا هم این اتفاق رخ دهد.
کرمی: ما در نهضت فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان یک بسته مهم برای سازمان قرآنی دانشگاهیان و خبرگزاری ایکنا تعریف کرده‌ایم. یعنی هیچ بخشی از بخش‌های آموزش عالی از تیررس دبیرخانه و فعالیت‌های قرآنی خارج نخواهد بود. ایکنا می‌تواند صدای رسای جریان قرآنی دانشگاهیان کشور باشد، جریانی که بی‌توجهی به آن وجود دارد، چرا جریان رسانه‌ای قوی پای کار فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان نیست، ایکنا باید به سراغ گلوگاه‌ها برود و یکی از مهم‌ترین آورده‌های ایکنا می‌تواند این باشد که از مسئولان ارشد در حوزه قرآن مطالبه‌گری کند. این مطالبات باید به سطوح کلان برده شود، از وزرا و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و کسانی که درگیر بودجه و اعتبارات هستند، سؤال شود. در عرصه‌های دیگر شاهد هستیم که مطالبه‌گری رسانه‌ها چگونه مسئولان را مجبور به همراهی می‌کند، چرا این جریان رسانه‌ای قوی پای کار فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان نیست.
همه کار این نیست که فقط رویدادی را انعکاس دهیم یا ندهیم، باید به سراغ گلوگاه‌ها برویم، یکی از مهم‌ترین آورده‌های ایکنا می‌تواند این باشد که به سراغ مسئولان قرآنی برود و بپرسد شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای توسعه و ... این همه بودجه قرآنی کجا هزینه می‌شود؟ و چرا دست آموزش عالی از این بودجه خالی است؟ چرا رقم بودجه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و بودجه مصوبه سالیانه مجلس برای فعالیت‌های قرآنی هر سال کمتر و کمتر می‌شود و موقع تخصیص هم به صفر می‌رسد.
گفت‌وگو از تیمور کاکایی
انتهای پیام
