اربعین عامل تقویت اعتماد بین مردم و سرمایه اجتماعی است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 4 مهر در نشست علمی «وجوه اندیشه سیاسی اربعین» گفت: در عاشورا عمدتاً تکریم و تعظیم امام حسین(ع) رخ می‌دهد، ولی در اربعین رجوع و بازگشت به امام حسین(ع) و ارزش‌های حاکم بر عاشورا وجود دارد. با قرائت اسلام ناب و حج ابراهیمی می‌توان گفت که حج نشست و مراسمی با حضور همه مسلمین جهان است که در آن چند اتفاق مهم مانند وحدت جهان اسلام و دیپلماسی عمومی رخ می‌دهد و سبب همگرایی و تقویت نیروهای اسلام می‌شود و در اربعین هم این اتفاق به نحو دیگری رخ می‌دهد.

ایزدهی بیان کرد: اگر حج نماد دارالاسلام باشد و مسلمین دور هم جمع شوند، اربعین نماد دارالایمان است و شیعیان مناسکی را انجام می‌دهند و همه به سمت غایت مشترک یعنی امام حسین(ع) و ارزش‌های اصلی دین یعنی حکومت‌محوری، طاغوت و ظلم‌ستیزی و عدالت‌محوری حرکت می‌کنند. در اربعین ما با یک غایت یعنی امام حسین(ع) روبه‌رو هستیم که با ظالم زمانه همراهی نکرد و مردم را به سمت فضائل انسانی دعوت کرد و مردم را به امر به معروف و نهی از منکر فراخواند و اربعین نمادی است که ما باید به سمت آن حرکت کنیم.   

‌وی افزود: اربعین ظرفیتی برای ایجاد سبک زندگی اسلامی است که وجه غالب آن در دوره ظهور رخ می‌دهد؛ در اربعین بین فقیر و غنی فاصله نیست، کمک به یکدیگر برای رسیدن به هدف، امدادرسانی و نیز ایثار نه در راستای منافع مادی، بلکه به منظور مصالح و منافع دینی و فطری هم ظرفیت بزرگی برای ایجاد سبک زندگی اسلامی است. تمدن مادی جهان بر رفاه و اصالت سرمایه تأکید می‌کند، ولی تمدن مبتنی بر اربعین به جای آسایش می‌تواند به ما آرامش بدهد و به جای اصالت سرمایه اصالت ایثار و کمک و امداد به دیگران در آن مطرح است. در این تمدن سودجویی مادی جایگاهی نخواهد داشت و اگر با این الگو پیش برویم، به تمدنی می‌رسیم که می‌تواند عالم را دربرگیرد و ارزش‌های الهی را حاکم کند.

ایزدهی اظهار کرد: طبیعتا کسانی که از اقصی نقاط دارالایمان و دارالاسلام به اربعین آمده‌اند با دیپلماسی توده‌وار و نخبگانی می‌توانند وحدت و همگرایی ایجاد کنند؛ اربعین نماد قدرت جهان شیعه و نیز بسیج همگانی، منظم و هدفمند در دارالایمان است که می‌تواند به قدرت نرم و سخت تبدیل شود و معارف اربعین را جهانی کند. اگر منطق ما صدور انقلاب است، قطعا مراد صدور ارزش‌های انقلاب و اسلام است و اربعین بهترین فضا و مکان برای انتقال این ارزش‌ها در سطح جهانی و منطقه‌ای خواهد بود.    

در اربعین آداب قدرت معنا ندارد

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین سیدکاظم سیدباقری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با اشاره به وجوه اخلاق سیاسی اربعین، گفت: اربعین وجوه متفاوت و گوناگونی دارد. جوهر اخلاق آن سبب می‌شود که افراد کار را با اختیار و میل خودشان انجام ‌دهند بدون اجبار قانونی. این جلوه از کار خودجوش و مشتاقانه را انسان می‌تواند در اربعین مشاهده کند. میلیون‌ها انسان در این مراسم بر گرد شمع وجود امام حسین(ع) کاملا ارادی طواف می‌کنند.

این پژوهشگر بیان کرد: ویژگی فعل اخلاقی این است که انسان را از شخصی‌اندیشی، نفع‌پرستی و خودمحوری دور می‌کند، آن هم در دنیایی که خودمحوری و منافع شخصی هست. تعاون، ایثار، داشتن هدف واحد و مقدس، خدمت صادقانه و بدون چشم‌داشت مادی و نیز اخوت و برابری انسانی و اسلامی جلوه‌های این مراسم است. همگرایی اجتماعی و سیاسی بر گرد محبت اهل بیت(ع) از کارکردهای اربعین است؛ در تعابیر «انی سلم لمن سالکم و حرب لمن حاربکم» یا «ولی لمن والاه و عدو لمن عاداه» شاهد تجلی همگرایی هستیم؛ در این مراسم زبردستی و زیردستی و آداب قدرت حذف شده است و همه انسانها مشتاقانه و با محبت در کنار هم هستند و حذف فردیت و تقویت هویت جمعی ویژگی مهم این مراسم است.

سیدباقری اظهار کرد: این مراسم نقطه مقابل کسانی است که همه چیز را برای خود می‌خواهند؛ همه زائران با وجود اینکه با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند، تلاش می‌کنند که آسایش و آرامش را برای دیگران فراهم کنند. همچنین فضیلت‌خواهی از دیگر پیامدهای مناسک اربعین است و در زیارت اربعین بیان شده است: « وبذل مهجته فیک ...»؛ امام(ع) جانش را فدا کرد تا انسانها را از ضلالت و جهالت برهاند. مراسم اربعین فضایی ایجاد می‌کند تا خیرخواهی و فضیلت‌خواهی در کنار یکدیگر قرار بگیرند و موقعیتی عالی و متعالی به وجود آید تا زائران و دوستداران حسین(ع) به سوی فضائل و نیکی‌های برتر حرکت کنند، همان موقعیتی که امام(ع) خواهان آن بود.

وی افزود: تقویت اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی، که بحثی کلیدی در هر جامعه است، از دیگر آثار مناسک اربعین است. جامعه‌ای که در آن روحیه همکاری و اعتماد نیست، یکی از بزرگترین سرمایه‌های مادی و معنوی خود را از دست داده است، ولی این سرمایه در اربعین جلوه بیشتری دارد و همه به هم اعتماد دارند و همه موقعیتی را فراهم می‌آورند تا تعاون اجتماعی و سیاسی جلوه‌گری کند و موقعیتی برای اعتمادآفرینی ایجاد شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: این دارایی نادیدنی امکان اتصال افراد را به همدیگر به وجود می‌آورد تا دوستداران امام(ع) بتوانند با اعتقاد به امام و اعتماد به یکدیگر زمینه تقویت سرمایه اجتماعی را ایجاد کنند و از آن برای تقویت همبستگی و اعتماد اجتماعی بهره ببرند. باید زمینه بیشتری برای خودجوش بودن این حرکت و برداشتن گام‌های بلند به سمت همکاری و همدلی و وحدت فراهم شود.