باباپور: اربعین بسیج شیعه برای ایجاد تمدن اسلامی است/ ملک‌زاده: مناسکی که عامل تزلزل داعش است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی باباپور، رئیس دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، چهارم مهر در نشست علمی «وجوه اندیشه سیاسی اربعین» با اشاره به کارکرد سیاسی اجتماعی اربعین و به‌خصوص پیاده‌روی اربعین، گفت: حضور شیعیان و اهل تسنن در اربعین یکی از کم‌نظیرترین اجتماعات مذهبی جهان است و اقتداری مبتنی بر قدرت نرم ایجاد کرده است، به خصوص اینکه  در اوج تهدیدات تکفیری‌ها رخ می‌دهد و تهدیدات آنها مانعی بر سر راه شیعیان نبوده است. لذا باید این آئین را، که از عوامل گسترش تشیع است، بررسی و تبیین علمی کنیم.

وی افزود: یکی از کارکردهای اربعین اقتدارآفرینی در سایه وحدت به‌خصوص در برابر وهابیت سلفی است؛ این مناسک، بسیج سیاسی شیعیان و جهان اسلام با حضور 20 میلیون انسان است. مهمترین پیام سیاسی اربعین، وحدت امت اسلامی در سایه محبت و مودت اهل بیت(ع) است و حضور مردم نشان می‌دهد که مکتب حسینی قدرت بسیار بالایی برای بسیج کردن مردم و اقتدارآفرینی دارد. اربعین باعث افزایش قدرت نرم شیعه و امنیت‌سازی ملی و منطقه‌ای و ارائه تصویر حقیقی از شیعه در سپهر جهانی است. کارکرد دیگر آن وحدت‌بخشی است، زیرا به رغم شیعی بودن، فراملی و فرامنطقه‌ای است. پیاده‌روی اربعین در جهان اسلام و بینش تمدنی امام خمینی وحدت ایجاد می‌کند و اقدامی در برابر تمدن غرب تلقی می‌شود، لذا همگرایی اسلامی می‌تواند به اصلاح امت اسلامی هم منجر شود.

رئیس دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: تقویت مناسبات میان ایران و عراق از دیگر کارکردهای سیاسی است و می‌تواند به ترمیم برخی خلاءهای میان دو کشور و تقویت روابط دو ملت منجر شود. همچنین کارکرد دیگر آن پاسداشت یاد و خاطره امام حسین(ع) است. اربعین کامل شدن رسالت حضرت در رسواسازی یزید و یزدیان و آغاز نبرد فرهنگی با طواغیت زمانه است. تقویت هویت شیعه از دیگر کارکردهای سیاسی پیاده‌روی و زیارت اربعین به شمار می‌رود؛ دستگاه یزید و یزیدیان که برای نابودی حرکت عدالتحواهانه امام حسین(ع) به میدان آمدند در نهایت به شکست خود اعتراف کردند و در آن دوره شاهد چند قیام مانند توابین بودیم و امروز هم شیعه با پاسداشت اربعین، پیروزی امام حسین(ع) را یادآور می‌شود و امروز هم دشمنان را می‌توان شکست داد، لذا در حقیقت اربعین ثمره عاشوراست.

وی افزود: جریان‌ساز بودن اربعین از دیگر کارکردهای پیاده‌روی اربعین محسوب می‌شود. همچنین ظرفیت‌سازی از کارکردهای دیگر آن است؛ انسان عاشورایی از خود می‌پرسد که چه کنیم تا عاشورا امتداد پیدا کند. نمادسازی هم از کارکردهای دیگر اربعین است. انسجام اجتماعی و تقویت روح اجتماعی، همگرایی و تألیف قلوب و تقویت روح اخوت یکی از مهمترین کارکردهای اربعین شمرده می‌شود و تمایزات قومی و قبیله‌ای را به حاشیه می‌راند. همچنین الگوسازی مبتنی بر اخلاقیات و رعایت هنجارها از کارکردهای دیگر آن و نیز تعالی‌جویی و فضیلت‌‎طلبی هم از ظرفیت‌های آن است.

باباپور اظهار کرد: اربعین را نمی‌توان از فرهنگ جدا دانست؛ پیاده‌روی اربعین حرکت بزرگ فرهنگی است و همه افراد با همه تفاوت‌هایی که دارند هدف مشترکی دنبال و همه با نگاه الهی در این مسیر پیاده‌روی می‌کنند و این امر می‌تواند موجب همگرایی مردم شود. پیاده‌روی اربعین در حال تبدیل شدن به یک حرکت تمدنی و نیز حقایق پنهان آن فراتر از جلوه‌های ظاهری‌اش است؛ نباید از این پدیده کلان فرهنگی و تمدنی غفلت شود. اربعین این ظرفیت را دارد که عقلانیت مذهبی و سیاسی و اجتماعی را تقویت کند و تحقق این مهم برای دو سطح عمومی و اختصاصی به سیاستگذاری نیاز دارد. همچنین حیات‌بخشی به شیعه از کارکردهای مهم فرهنگی این حرکت عظیم است.

تزلزل داعش و تقویت شیعه در جهان

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین محمد ملک‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گفت: بنیانگذار این سنت اسرای کربلا هستند که در 20 صفر در بازگشت از شام با ورود به کربلا، مدفن امام حسین(ع) و یاران آن حضرت را زیارت کردند. طبق روایات، جابربن عبدالله از اولین پایه‌گذاران این سنت بود و این حماسه، تاریخی است.

وی با اشاره به کارکردهای بین‌المللی اربعین، افزود: نمایش همبستگی و اقتدار سیاسی شیعه در جهان یکی از کارکردهای بین‌المللی پیاده‌روی اربعین و از قدرتمندترین نمادهای تشیع است و سبب می‌شود که مردم جهان به مطالعه سیره و روش امام حسین(ع) اهتمام ورزند و درباره تحقیق کنند. در سال‌های اخیر این مناسک نقش عظیمی در تزلزل داعش و جریانات تکفیری داشت و باعث اقتدار امنیتی شیعه شد؛ این موضوع یکی از مهمترین عوامل پیروزی شیعیان در عراق بود.

ملک‌زاده تصریح کرد: همچنین تقویت جایگاه ایران در جهان از دیگر فواید پیاده‌روی اربعین است و توانسته به قدرت هژمون ایران تبدیل شود؛ ایران از پایه‌گذاران این مراسم در دوره معاصر بوده است، زیرا غالبا شیعیان در طول تاریخ در تقیه بودند و این مراسم با افت و خیز و تعطیلی همراه بود، ولی در سالیان اخیر شاهد شکوه آن هستیم؛ از سال 2003، که رژیم صدام سرنگون شد، مراسم اربعین با شکوه و امنیت بیشتری در حال برگزاری است و هر سال به عظمت آن افزوده می‌شود و نماد قدرت شیعه است. افرادی از گروه‌های مختلف و پیر و جوان در این مراسم حضور دارند و نشان می‌دهد که امام حسین(ع) مرزهای فرهنگی را درنوردیده و نمادی از آزادی و شفقت جهانی است؛ همچنین دیگر پیامد اربعین تقویت دیپلماسی فرهنگی و همگرایی تمدنی در جهان است، زیرا پیروان آئین‌های مختلف در آن حضور دارند و نشان‌دهنده بُعد تمدنی این حرکت عظیم است.