بررسی میزان تسلط مردم بروجن بر روخوانی قرآن

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد منصوری، رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان بروجن در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه یکی از شاخصه‌های پیشرفت و توسعه فعالیت‌های قرآنی میزان سواد قرآنی عموم جامعه است، اظهار کرد: البته سواد قرآنی تعاریف و حد و حدود متفاوتی دارد و ممکن است در اقشار گوناگون جامعه تعریف خاصی داشته باشد اما بدیهی است که دریافت اطلاعات دقیق در خصوص وضعیت سواد قرآنی جامعه از سوی مسئولان آنان را در اتخاذ تدابیر و برنامه‌ریزی و سیاستگذاری یاری می‌دهد.

منصوری ادامه داد: تعریف واحد و مشخصی در مورد سواد قرآنی وجود ندارد و برخی کارشناسان نیز سواد قرآنی را مشتمل بر مثلثی با سه ضلع توانایی روخوانی، درک و فهم ترجمه آیات و تدبر در قرآن می‌دانند و معتقدند که اگر مردم بر این سه دانش در حوزه فعالیت‌های قرآنی مسلط باشند می‌توان گفت که دانش پایه مردم بر قرآن مطلوب است.

ضعف جدی در حوزه روخوانی قرآن

وی با اشاره به انجام یک پژوهش آماری در اداره تبلیغات اسلامی بروجن مبتنی بر اصول علوم اجتماعی و احصای میزان سواد قرآنی آحاد مردم شهرستان بروجن در چند ساله اخیر، گفت: در این پژوهش علمی که با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای آماری انجام گرفت، استاندارد حداقلی برای سواد قرآنی در نظر گرفته شد که بر اساس آن، سواد قرآنی شامل توانایی و تسلط فرد بر روخوانی و روانخوانی قرآن کریم است که جامعه آماری بر اساس این تعریف، مورد ارزیابی قرار گرفتند.

منصوری بیان کرد: جامعه آماری مورد مطالعه شامل افرادی است که روخوانی و روانخوانی قرآن را در مدارس یا مؤسسات و مراکز قرآنی و یا جلسات خانگی قرآن فرا گرفته‌اند و یا به‌صورت خودجوش با تلاوت روزانه قرآن و یا در کنار پدر و مادر و به‌صورت سینه به سینه بر روخوانی و روانخوانی مسلط شده‌اند. بر این اساس، بخشی از آمار افراد دارای سواد قرآنی از طریق آمار برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های قرآنی در مؤسسات و مراکز قرآنی بروجن و نیز تعداد قرآن‌آموزان خانه‌های قرآن و جلسات خانگی قابل احصا بود، بنابراین اطلاعات این مراکز احصا و راستی‌آزمایی شد.

رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان بروجن با تصریح اینکه برای پیشبرد پژوهش برخی فرضیات آماری نیز به داده‌های جمع‌آوری شده اضافه شد، توضیح داد: برای نمونه در حوزه فرهنگیان آموزش و پرورش فرض بر این شد که از هر سه معلم یک معلم بر روخوانی و روانخوانی قرآن مسلط است؛ همچنین در مورد دانش‌آموزان متوسطه با توجه به آموزش‌های خوبی که در مدارس دریافت می‌کنند فرض بر این شد که دو سوم این دانش‌آموزان مسلط بر روخوانی و روانخوانی هستند.

وی تصریح کرد: باید توجه داشت که میزان سواد درسی با سواد قرآنی بسیار متفاوت است و چه بسا یک معلم یا استاد دانشگاه باوجود برخورداری از سطح سواد و تحصیلات عالی، قادر به روخوانی و تلاوت قرآن نباشد، بنابراین این نکته مهم نیز مورد توجه ما در این پژوهش بوده است.

منصوری تصریح کرد: پس از جمع‌آوری داده‌ها و تجزیه و تحلیل، به این نتیجه رسیدیم که از مجموع جمعیت شهرستان بروجن، ۲۰ هزار و ۴۱۳ نفر قادر به روخوانی و روانخوانی قرآن هستند و این بدان معنا است که یک ششم جمعیت شهرستان دارای سواد قرآنی حداقلی است؛ برآوردی که در خصوص سواد قرآنی استان با همین تعریف استاندارد حداقلی به عمل آمده گویای آن است که این عدد در برخی شهرستان‌ها یک دهم یا یک یازدهم است یعنی از هر ۱۰ نفر یک نفر دارای سواد قرآنی حداقلی است و این نشان می‌دهد که وضعیت سواد قرآنی اهالی شهرستان بروجن در مقایسه با سایر نقاط استان مطلوب‌تر است.

حد نصابی برای مفاهیم قرآنی و مذهبی تعریف نشده است

وی با ذکر اینکه تا کنون حدنصاب و نقطه نرمال مشخصی برای تعیین میزان سواد قرآنی عموم جامعه تعیین نشده است، تصریح کرد: بر این اساس، نمی‌توان اظهار نظر کرد که آیا این آمار به دست آمده استاندارد و مطلوب است یا خیر. اما با اینحال باید تلاش شود که این شاخص‌ها سال به سال بهبود یابد. همچنین این آمار نشان می‌دهد که افراد جامعه نیازمند دریافت آموزش‌های عمومی فراگیرتر و قوی‌تر برای ارتقای سطح سواد پایه‌ای قرآن کریم هستند و تا زمانی که مردم نتوانند قرآن را بخوانند زمینه‌ای برای مراحل بعدی که شامل درک مفاهیم و تدبر در آیات و در نهایت انس و الفت با قرآن در حوزه فهم و عمل ایجاد نمی‌شود.

منصوری با اشاره به شائبه ایجاد شده در میان برخی قرآنیان شهرستان مبنی بر پرداختن به مفاهیم و تدبر به‌جای بها دادن به کلاس‌های روخوانی و روانخوانی، بیان کرد: آمار به دست آمده پاسخی مناسب به این دیدگاه است و ضعف قاطبه افراد جامعه حتی تحصیلکردگان در روخوانی و روانخوانی قرآن کاملاً مشهود است. وقتی از هر شش نفر یک نفر قادر به روخوانی صحیح قرآن است باید دانست که هنوز استانداردهای حداقلی سواد قرآنی در جامعه محقق نشده است و جای کار وجود دارد.

رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان بروجن با اشاره به تشکیل کمیته قرآن شورای فرهنگ عمومی استان، ادامه داد: این کمیته در شهرستان بروجن نیز هر ماهه تشکیل جلسه می‌دهد و در آخرین جلسه این کمیته مفاد و محتوای سند چشم‌انداز توسعه فرهنگ قرآنی شهرستان تا سال ۱۴۱۰ مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در جلسه آینده بررسی و تصویب خواهد شد تا برای اجرا به ادارات ابلاغ شود؛ یکی از مفاد سند این است که شاخص حداقل سواد قرآنی شهرستان از یک ششم به یک سوم ارتقا خواهد یافت، البته این در صورتی است که وضعیت آموزشی و حمایت‌ها از فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی به حالت موجود باقی بماند و تغییر خاصی را شاهد نباشیم، این بدان معناست که اگر سطح و میزان آموزش‌های قرآنی در مؤسسات و جلسات خانگی ارتقا یابد و حمایت بهتری از فعالیت‌ها صورت گیرد قطعا میزان سواد قرآنی بهبود خواهد یافت.

سند چشم‌انداز ده‌ساله فعالیت‌های قرآنی بروجن در آستانه تصویب

منصوری سند قرآنی بروجن ۱۴۱۰ را حاصل جلسات اساتید و کارشناسان قرآنی شهرستان و تدوین آن‌را یک ضرورت خواند و بیان کرد: این سند در کمیته تخصصی قرآن تدوین شده است و دورنمای فعالیت‌های قرآنی شهرستان، مسیر پیش‌رو، دستگاه‌ها و ادارات همکار و دخیل در اجرای سند و نیز پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود را مشخص کرده است. برای نظم‌بخشی به فعالیت‌های قرآنی و نیز هدفمند و مشخص بودن کارها همه ادارات شهرستان موظفند سند چشم‌انداز قرآنی را به‌عنوان نقشه راه پیش روی خود قرار دهند.

وی با ذکر اینکه همه مولفه‌های فعالیت‌های قرآنی در سند دیده شده است، بیان کرد: در این سند قرآنی به تمامی ظرفیت‌های موجود اشاره و افق ده‌ساله فعالیت‌های قرآنی ترسیم شده است؛ برای نمونه در حال حاضر در شهرستان بروجن به ازای هر ۵۸۳ نفر یک مربی متخصص قرآنی که قادر به تدریس یک یا چند رشته قرآنی باشد وجود دارد که این رقم باید ارتقا بیابد.

منصوری نبود استانداردها و حدنصاب‌های مصوب و مشخص در حوزه فعالیت‌های قرآنی و مفاهیم مذهبی را یادآور شد و گفت: این یک ضعف است که ندانیم حدنصاب مطلوب تعداد معلمان قرآنی مدارس چقدر است، یا حد نصاب سواد قرآنی دانش‌آموزان یا دانشجویان و یا عموم مردم چه میزان است؟ همچنین نمی‌دانیم وقتی در بروجن به ازای هر فرد نیم متر فضای مسقف مذهبی وجود دارد آیا این رقم با حد نصاب کشوری فاصله دارد یا خیر؟ چرا که حد نصاب مشخصی برای این مقوله تعریف و مشخص نشده است.

وی با ذکر اینکه اطلس فرهنگی و قرآنی شهرستان بروجن هر ساله در سالگرد تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی به‌روز رسانی می‌شود، توضیح داد: مبنای کار و تلاش برای بهبود شاخص‌ها و ارتقای سطح فعالیت‌ها همین اطلس است و مبنای کار این است که هر ساله در صورت امکان بخش‌های مختلف فعالیت‌ها را از حیث کمی و کیفی ارتقا دهیم اما نمی‌دانیم تا چه میزان با حد نصاب کشوری فاصله داریم.

رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان بروجن با تأکیدبر اینکه سند چشم‌انداز قرآنی بروجن ۱۴۱۰ با توجه به زیست‌بوم منطقه ترسیم شده است، توضیح داد: در سند راهبردی قرآن استان که چند سال پیش تصویب شده و مسکوت مانده بود و مجددا احیا شده است، همه محتوا منطبق با کلیت منطقه چهارمحال‌وبختیاری بود و به ظرفیت‌ها و امکانات و نیز مشکلات و ضعف‌های شهرستان‌ها پرداخته نشده بود. سند قرآنی شهرستان با نگاه زیست‌بوم محور و نقطه‌ای یعنی شهر به شهر و روستا به روستا تدوین شده است چرا که شرایط هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است و نمی‌توان برنامه‌هایی را که مثلاً در بلداجی پیش‌بینی شده است برای گندمان نیز تجویز کرد.

منصوری با اشاره به تلاش اداره تبلیغات اسلامی بروجن برای احصای قابلیت‌ها و سواد مذهبی شهرستان و تعیین استانداردهای سواد مذهبی در افق ۱۴۱۰، بیان کرد: هنوز این امر محقق نشده است چرا که سواد مذهبی گستره وسیعی از عوامل و مؤلفه‌ها را در بر می‌گیرد و فرآیند پژوهش با مشکل مواجه می‌شود؛ عوامل متعددی نظیر میزان مشارکت‌پذیری اجتماعی، مناسبت‌های ملی و مذهبی، امور خیریه، فعالیت‌های عام‌المنفعه، فعالیت‌های فرهنگی و غیره در تعیین سواد مذهبی دخیل هستند.