بقانام: آشیقی از کهن‌ترین موسیقی‌های مشرق زمین است + صوت
رضا حسینی بقانام در برنامه «ایل بانگ» گفت: موسیقی آشیقی یکی از کهن‌ترین موسیقی‌های مشرق زمین است که رشد متفاوتی در مکان‌های جغرافیایی متفاوت داشته است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ در برنامه این هفته مجله موسیقی «ایل بانگ» که ساعات پایانی جمعه 26 شهریورماه از رادیو فرهنگ پخش شد در رابطه با موسیقی مقامی آذربایجان گفت‌وگو شد.
در این برنامه صادق چراغی؛ موسیقی‌دان و کارشناس برنامه و مهمانان؛ مریم قره‌سو؛ مترجم، پژوهشگر موسیقی، نوازنده، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و رضا حسینی بقانام، نوازنده تار، دکترای مطالعات ترجمه و استادیار دانشگاه آزاد تبریز؛ حضور داشتند. در این قسمت، قرسو با طرح سؤال از بقانام پیرامون موضوع برنامه گفت‌وگو کردند.
بقانام در رابطه با ژانرهای موجود در موسیقی آذربایجان توضیح داد: موسیقی آذربایجان جز معدود موسیقی‌هایی است که هم داری موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی مقامی است. موسیقی مقامی بیشتر شناخته شده است که به آن موسیقی آشیقی گفته می‌شود که در ارتباط تنگاتنگ با موسیقی ردیف دستگاهی موسیقی آذربایجان و مقامی آذربایجان است.
وی ادامه داد: موسیقی آشیقی یکی از کهن‌ترین موسیقی‌های مشرق زمین است که رشد متفاوتی در مکان‌های جغرافیایی متفاوت داشته است. موسیقی مقامی آذربایجان پایه و اساس موسیقی مدرن آذربایجان را تشکیل می‌دهد که موسیقی به شیوه کلاسیک اروپایی آذربایجان و حتی موسیقی پاپ هم بر همین اساس موسیقی مقامی آذربایجان ساخته شده است.
بقانام با اشاره به اینکه موسیقی مقامی آذربایجان دارای طبقه‌بندی متفاوتی است؛ ادامه داد: روند کلاسیک شدن آن به خاطر شرایط اقتصادی و سیاسی متفاوت بوده است. از طرفی آذربایجان ایران است و در طرف دیگر جمهوری آذربایجان که باعث شد به شکل متفاوتی رشد کند. در این دو، ژانرهای متفاوتی داریم که می‌توان به ژانر «ماهنی» اشاره کرد.
این کارشناس موسیقی ادامه داد: ماهنی‌ها ژانری درون موسیقی نواحی هستند و خلاف ترانه‌های فولکلوریک که آهنگساز آن مشخص نیست، آهنگسازان آن را می‌شناسیم. ماهنی‌ها معمولاً بر اساس حوادث ساخته می‌شود. به طور کلی ماهنی دامنه بسیار زیادی دارد و تک‌ترانه‌های موقعیتی هستند که رویدادها و حیات اجتماعی مردم را بیان می‌کنند. از دیگر ژانرها می‌توان به نغمه‌های کار، نغمه‌هایی که در عروسی‌ها نواخته می‌شوند و نغمه‌های فولکلوریک اشاره کرد که خیلی متفاوت است و دامنه گسترده‌ای دارد.
این پژوهشگر در پاسخ به این سؤال که در ژانر موسیقی آشیقی چه سازهایی نواخته می‌شود گفت: آشیق کسی است که ساز در دست دارد و قپوز می‌نوازد. قبل از کلمه آشیقی، «اوزان» را داشتیم که اوسان هم گفته می‌شود و با بخشی‌های خراسان پیشینه یکسانی دارد.
وی افزود: آشیق کسی است که ساز می‌زند، می‌خواند، شعر می‌گوید و داستانسرایی می‌کند. در عصر حاضر آشیق‌ها بیشتر تنها ساز می‌زنند و شعر نمی‌گویند که استثناء است. عموماً آشیق را با این کاراکتر می‌شناسیم. همراه آشیق یک بالابان‌نواز و یک قاوال‌نواز وجود دارد.
بقانام ادامه داد: آشیق‌ها از قدیم چه در عزاداری و عروسی و هرگونه جشن و مراسمی، همراه مردم بودند و آشیق‌هایی که خیلی عزیز بودند از طرف مردم به نام «دَدَه» مشهور می‌شدند.
این پژوهشگر در رابطه با تاثیر دوره‌های مختلف تاریخی بر روند طبقه‌بندی شدن موسیقی آذربایجان گفت: از رساله‌هایی که در دست داریم می‌توان فهمید این روند کلاسیک شدن از 600 الی 700 سال پیش با نوشتن قطعات موسیقی برای ثبت شدن و از بین نرفتن؛ توسط عبدالقادر، ارموی، شیرازی و... شروع شده است. آنچه بارز است در دوره قاجار به دلیل نزدیکی تاریخی و دسترسی به نمونه‌های صوتی، عکس و... است که به عنوان مرجع محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: در آذربایجان دو جریان متفاوت رخ می‌دهد. یک، بعد از جدایی بخشی از آذربایجان و تحت مالکیت روس‌ها قرار گرفتن آن که به خاطر نبودن موانع اجرا و ارتباط بیشتر، شاهد رشد سریع‌تر کلاسیک شدن آن هستیم. دو، در آذربایجان ایران در دوره قاجار، مخصوصاً دوره ناصری، پایه‌های مدرن‌سازی ریخته می‌شود و موسیقی هم تحت تاثیر این اتفاق بود و با آمدن گرامافون و امکان ضبط صدا و ارتباطی که با آذربایجان شوروی داشته رشدهایی می‌کند.
بقانام در پایان افزود: در دوره پهلوی اول برای آذربایجان دوره ممنوعیت‌ها و خفقان است و موسیقی از تهران به آذربایجان تزریق می‌شود ولی موسیقی مقامی آذربایجان هرچند با سرعت کم و آهسته اما در حال رشد بود. در این دوره خواننده‌هایی مثل میرعلی‌اصغر و اقبال السلطان حضور دارند که آثارشان ضبط می‌شود و در اواخر پهلوی اول به دلیل جو موجود و جریانات سیاسی، خفقان کمتر می‌شود و کنسرت‌ها برگزار می‌شود و این کنسرت‌ها به صورت دو یا سه نفره هستند.
گزارش از سجاد محمدیان
انتهای پیام
