۱۱ نشانه مهم که از وجود اضطراب خبر می‌دهد

بسیاری از مردم در مراحل مختلفی از زندگی خود اضطراب را تجربه کرده‌‌اند. در واقع اضطراب واکنش بسیار عادی نسبت به رویدادهای استرس‌زای زندگی مانند تغییر محل زندگی، تغییر شغل یا مشکلات مالی است. با این وجود، اگر علایم استرس و اضطراب طولانی‌‌تر از رویدادهایی باشد که باعث ایجاد آن شده‌‌اند و در زندگی شخص نیز ایجاد اختلال کند، بروز علایم استرس و اضطراب می‌‌تواند ناتوان‌کننده باشد اما می‌توان علت‌های اضطراب را با کمک مناسب از متخصص پزشکی تشخیص داد و مدیریت کرد. 

در این راستا تشخیص زودرس علایم استرس و اضطراب بسیار مهم است که در این مطلب، 11 مورد از نشانه‌های استرس و اضطراب و همچنین روش‌های کاهش اضطراب را با هم دنبال می‌کنیم.

۱- نگرانی مفرط

یکی از شایع‌‌ترین علایم استرس و اضطراب، وجود نگرانی مفرط است. نگرانی مرتبط با استرس و اضطراب به رویدادهای ایجادکننده آن مربوط نیست و به طور طبیعی در پاسخ به شرایط عادی و روزمره رخ می‌دهد. با در نظر گرفتن معیارهای تشخیص علایم استرس و اضطراب فراگیر، این نوع نگرانی باید در بیشتر روزها و دست کم به مدت ۶ ماه رخ دهد و کنترل آن نیز دشوار باشد تا بتوان آن را از علائم اختلال به شمار آورد.

همچنین این نگرانی‌‌ها بسیار شدید هستند و متمرکز شدن و انجام وظایف روزانه را نیز دشوار می‌سازد. افراد زیر ۶۵ سال به ویژه آن‌هایی که مجرد هستند، وضعیت اقتصادی اجتماعی پائین‌تری دارند و دارای عوامل استرس‌زای زندگی هستند، بیشترین ریسک ابتلای به استرس و اضطراب فراگیر را دارند.

2- برانگیختگی و آشفتگی مداوم

هنگامی که شخص احساس اضطراب می‌‌کند، دستگاه سمپاتیک او به شرایط فرامحرک می‌‌رود. این امر موجب مجموعه تاثیراتی در سراسر بدن مانند ضربان بالا، عرق کردن کف دست، لرزش دست‌‌ها و خشکی دهان در فرد می‌‌شود. این علایم استرس و اضطراب به این دلیل رخ می‌‌دهد که مغز اعتقاد دارد خطری در حال وقوع است و بدن ما را برای واکنش به تهدید آماده می‌کند. در این شرایط، بدن خون را از سیستم گوارشی دور کرده و آن را به ماهیچه‌هایی که برای دویدن و جنگیدن به آن‌ها نیاز دارید هدایت می‌کند. همچنین ضربان قلب را افزایش داده و قدرت حواس ما را افزایش می‌دهد.

این تغییرات بدن، هنگام بروز یک تهدید واقعی مفید است، اما اگر ترس ریشه در ذهن ما داشته باشد و حقیقت نداشته باشد، این شرایط می‌‌تواند ناتوان‌ کننده باشند. حتی برخی تحقیقات حاکی از آن است که افراد مبتلا به علایم اضطراب و استرس مشابه با افراد بدون استرس و اضطراب، توانایی کاهش برانگیختگی خود را ندارند و ممکن است اثرات اضطراب را برای دوره زمانی طولانی‌تری احساس کنند.

ضربان قلب سریع، عرق کردن، لرزش و خشکی دهان همگی از علایم استرس و اضطراب هستند و افراد مبتلا به استرس و اضطراب ممکن است این نوع از برانگیختگی را برای دوره‌‌های زمانی طولانی تجربه کنند.

3- احساس بیقراری

بیقراری به ویژه در کودکان و نوجوانان یکی دیگر از علایم استرس و اضطراب است. هنگامی که شخصی بیقرار است، اغلب آن را به عنوان احساس «بی‌تابی» یا «دلیلی ناخوشایند برای تحرک» توصیف می‌‌کند. در مطالعه‌‌ای بر روی ۱۲۸ کودک مبتلا به استرس و اضطراب مشخص شد که ۷۴ نفر از آن‌ها بیقراری را به عنوان یکی از علایم استرس و اضطراب خود گزارش کرده‌‌اند.

اگرچه بیقراری در همه افراد مبتلا به اضطراب رخ نمی‌‌دهد، اما این یکی از علایم خطری است که پزشکان هنگام تشخیص به دنبال آن هستند. اگر تجربه بیقراری را در اکثر روزها به مدت بیشتر از ۶ ماه تجربه کرده‌اید، این مورد ممکن است از علایم استرس و اضطراب باشد. وجود بیقراری به تنهایی برای تشخیص استرس و اضطراب کافی نیست، اما اگر به طور متناوب رخ دهد، می‌تواند یکی از علایم آن باشد.

4- خستگی

به راحتی خسته شدن نیز نشانه بالقوه دیگری از استرس و اضطراب فراگیر است. این نشانه می‌تواند تا حدی عجیب باشد، چرا که اضطراب اغلب با بیش‌ فعالی یا تحریک‌ پذیری مرتبط است. برای برخی افراد خستگی می ‌تواند ناشی از حمله اضطراب باشد؛ در حالی که برای برخی دیگر خستگی می‌تواند مزمن باشد.

مشخص نیست که آیا این خستگی ناشی از سایر علایم استرس اضطراب (نظیر بیخوابی یا تنش عضلانی) و یا ناشی از اثرات هورمونی اضطراب مزمن است. با این حال مهم است توجه داشته باشیم که خستگی نیز می‌تواند ناشی از علایم افسردگی یا دیگر شرایط پزشکی باشد، اما خستگی به تنهایی برای تشخیص استرس و اضطراب کافی نیست. اگر خستگی با نگرانی مفرط همراه باشد، می ‌تواند از علایم استرس و اضطراب و یا سایر اختلالات پزشکی باشد.

5- دشواری تمرکز

بسیاری از افراد مبتلا به اضطراب دشواری و مشکل بودن تمرکز کردن را گزارش کرده‌اند. یک مطالعه بر ۱۵۷ کودک و نوجوان مبتلا به استرس و اضطراب نشان داد که بیش از دو‌ سوم آن‌ها در تمرکز کردن مشکل دارند. برخی مطالعات نشان داده‌ است که اضطراب می‌تواند حافظه کاری (نوعی از حافظه که مسوول نگهداری اطلاعات کوتاه مدت است) را قطع کند. این مورد ممکن است به توضیح کاهش قابل توجه در عملکرد افرادی که اغلب دوره‌های اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند، کمک کند. از آنجا که دشواری تمرکز می‌تواند علایم ناشی از دیگر اختلالات سلامت روان نیز باشد (نظیر اختلال کمبود توجه یا افسردگی)، این مورد به تنهایی برای تشخیص استرس و اضطراب کافی نیست.

6- تحریک‌پذیری

بیشتر افراد مبتلا به استرس و اضطراب، تحریک‌پذیری مفرط را نیز تجربه می‌‌کنند. بر اساس مطالعه‌ای تازه بر ۶ هزار فرد بزرگسال، بیش از ۹۰ درصد افراد مبتلا به استرس و اضطراب فراگیر، احساسات تحریک‌پذیری شدید طی دوره‌هایی که استرس و اضطراب آن‌ها در بدترین حالت بوده را تجربه کرده‌اند. بزرگسالان جوان و میانسال مبتلا به استرس و اضطراب فراگیر نیز در زندگی روزمره خود، تحریک‌پذیری بیش از دو برابر حالت عادی را گزارش کرده‌اند. با توجه به اینکه اضطراب با برانگیختگی و نگرانی مفرط مرتبط است، اما جای تعجب نیست که تحریک ‌پذیری از علایم رایج آن باشد.

7- سفت ‌شدن عضلات

سفت ‌شدن عضلات در اکثر روزهای هفته یکی از نشانه‌های معمول اضطراب به شمار می‌آید؛ اگرچه سفت ‌شدن عضلات پدیده‌ای شایع است، اما علت ارتباط آن با اضطراب مشخص نیست. اینکه سفتی عضلات احساسات اضطراب را افزایش دهد، اضطراب منجر به افزایش سفتی عضلات شود و یا عامل سومی موجب هر دو شود؛ نیاز به بررسی دارد.

جالب توجه است که ثابت شده درمان سفتی عضلات با روش آرام‌سازی عضلانی، میزان استرس و نگرانی در افراد مبتلا اختلال به استرس و اضطراب حاد را کاهش می‌دهد. حتی برخی مطالعات نشان داده است که این نوع درمان به عنوان درمان رفتاری شناختی موثر و کارآمد است.

8- احساس خواب‌آلودگی

اختلالات خواب به شدت با استرس و اضطراب مرتبط هستند. بیدار شدن در نیمه شب و مشکلات خواب آلودگی دو مشکل شایع گزارش شده در این زمینه است. برخی تحقیقات نشان داده‌ است که بیخوابی طی دوران کودکی ممکن است با ایجاد اضطراب در زندگی آینده کودک مرتبط باشد.

اگرچه بیخوابی و اضطراب به شدت به یکدیگر مرتبط هستند، اما مشخص نیست که آیا بیخوابی بر اضطراب، یا اینکه اضطراب بر بیخوابی تاثیر دارد یا هر دو مورد بر هم تءثیرگذار هستند. اما به طور کلی به نظر می‌رسد با درمان استرس و اضطراب، اغلب اوقات بیخوابی نیز بهبود می‌یابد.

9- وحشت‌زدگی (حملات پانیک)

یکی از علایم استرس و اضطراب که اختلال پانیک نامیده شده است، مرتبط با حملات پانیک یا وحشت‌زدگی است. حملات پانیک باعث ایجاد احساسات شدید ترس شده که می ‌تواند ناتوان‌ کننده باشد. این ترس مفرط اغلب با ضربان قلب سریع، عرق کردن، لرزیدن، تنفس کوتاه و تنگی قفسه سینه، تهوع و ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل همراه هست. حملات پانیک می‌تواند در انزوا رخ دهد، اما اگر به طور مکرر و غیر منتظره باشد، ممکن است نشانه اختلال پانیک باشد.

10- اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی

هر یک از موارد زیر ممکن است از علایم استرس و اضطراب اجتماعی باشد:

• احساس اضطراب یا ترس از وضعیت‌های اجتماعی آینده
• نگرانی در این باره که ممکن است دیگران ما را قضاوت کرده و به دقت بررسی کنند.
• ترس از خجالت‌زدگی یا تحقیر در برابر دیگران
• اجتناب از رویدادهای اجتماعی خاص به دلیل این ترس‌‌ها

استرس و اضطراب اجتماعی یک مشکل بسیار شایع است و حدود ۱۲ درصد بزرگسالان آمریکا را در برخی مراحل زندگی تحت تاثیر قرار می‌‌دهد. اضطراب اجتماعی اغلب در اوایل زندگی ایجاد می‌شود. در واقع حدود ۵۰ درصد افراد مبتلا زیر ۱۱ سال‌ و ۸۰ درصد آنها زیر ۲۰ سال بوده‌اند.

افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی اغلب بسیار خجالتی و در گروه‌ ها یا هنگام ملاقات با افراد جدید، آرام و ساکت هستند. اگرچه ممکن است در ظاهر پریشان و آشفته نباشند، اما در درون احساس ترس مفرط و اضطراب می‌کنند. این بی‌تفاوتی گاهی اوقات می‌تواند افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی را پرافاده یا منزوی نشان دهد، اما این اختلال با عزت نفس پائین، خودنکوهی و افسردگی شدید مرتبط است.

11- ترس‌های نامعقول

ترس‌‌های مفرط در مورد چیزهایی خاص مثلا حشرات، فضاهای محصور یا ارتفاعات می‌تواند نشانه‌‌ای از هراس باشد. هراس به عنوان اضطراب مفرط یا ترس از جسم یا شرایط خاص تعریف می‌‌شود. این احساس به حدی شدید است که در توانایی فرد برای انجام کارهای معمول مداخله می‌کند.

برخی هراس‌‌های شایع عبارتند از ترس از برخی حیوانات یا حشرات، ترس از رویدادهای طبیعی شبیه به طوفان یا سیل، ترس از خون، تزریق، سوزن سرنگ یا آسیب، ترس از شرایطی خاص مانند هواپیما و آسانسور.

به عنوان مثال هراس از مکان‌‌های باز یکی دیگر از ترس‌‌هایی است که شامل دست کم ترس از دو مورد از موارد زیر می‌‌شود:

• استفاده از حمل ‌و نقل عمومی
• بودن در فضاهای باز
• بودن در فضاهای محصور
• در صف ماندن یا در جمعیت بودن
• تنها بودن در خارج از خانه

مسعود محمدی، کارشناس واحد سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز