دژ اصلی کشور تشنه است/ گفتند صلاح نیست این فیلم را مردم ببینند! + فیلم

محمد دیندار؛ کارگردان مستندهای «‌از آزادی تا آبادی»، «حماسه سوم» ،«سیل‌بند»، «معمای اسکله یک» و «صدای پای آب» که در هر  پنج اثر به مسائل آبی و رودخانه‌ای خوزستان پرداخته، در گفت‌و‌گو با ایکنا با بیان اینکه وی چند سال پیش در مستندهای از آزادی تا آبادی و حماسه سوم، مشکل کم‌آبی خو‌زستان را به تصویر کشیده، اظهار کرد: این مستندها در سال 96 و 97 تولید شده است.  برای ساخت این آثار تحقیقات فراوانی‌ در مراکز دانشگاهی و پژوهشی تهران و خوزستان انجام دادیم تا بتوانیم ورود بهتر و کارشناسانه‌تری به موضوع داشته باشیم. در این فیلم‌ها جدا از نظرات کارشناسان و مسئولان از نظرات مردم هم بهره برده‌ایم.

وی افزود: در همان مقطع ما تأکید کردیم یکی از مشکلات اصلی و ویژه مردم در خوزستان بحث کم‌آبی و آب‌های شور و نیز مشکل فاضلاب است؛ مشکلاتی که اگر راه‌حلی برای آن اندیشیده نشود در آینده‌ای نزدیک به بحران تبدیل خواهد شد؛ اتفاقی که نمود آن را در روزهای اخیر به روشنی شاهد هستیم.

دیندار تأکید کرد: ما در مستند از آزادی تا آبادی  به این مسئله پرداختیم که خرمشهر آزاد شد اما آباد نشد و برای اولین بار به شکلی صریح و جدی به مشکلات مردم قهرمان و مظلوم این خطه پرداختیم و با حضور در نقاط مختلف شهر و روستا پای حرف مردم نشستیم و مشکلات بازسازی، اشتغال، شهرسازی،آب‌رسانی،  لایروبی رودخانه‌ها، ریز گردها و پزشکی و بیمارستانی را به تصویر کشیدیم. برای حل آنها از زبان کارشناسان برنامه دادیم و زمانی که «از آزادی تا آبادی» از شبکه‌های مستند و سوم روی آنتن رفت بازتاب‌های فراوانی در میان محافل سیاسی،اجتماعی، دانشگاهی ، فرهنگی و رسانه‌ای کشور و نیز در بین مردم داشت، برای همین انتظار داشتیم با توجه به استقبالی که  جامعه از کار به عمل آورده و انتظارات و مطالباتی که مردم برای رفع مشکلات  دارند، به این مسائل رسیدگی شود. البته بعد از پخش این مستندها در بعضی از موضوعات مانند رسیدگی به وضعیت پزشکی و بیمارستانی ‌قدم‌هایی برداشته شد، اما متأسفانه در خصوص وضعیت آب و لایروبی  که مسائل  اساسی و استراتژیک برای خوزستان محسوب می‌شود، با رسیدگی جدی مواجه نبودیم و وقتی مدیران گوش شنوایی ندارند، طبیعی است که این چنین بحران‌هایی برای کشور و مردم خوزستان رقم خواهد خورد!

کارگردان‌ مستند حماسه سوم افزود: بهبود‌ وضعیت آب خوزستان ازجمله خرمشهر، اهواز، شادگان، آبادان و سایر نقاط استان یک مطالبه عمومی و ملی است و در همین مستندها خانواده محترم شهید محمد جهان‌آرا نیز بر این مسئله تأکید کرده و خواهر گرامی ایشان  تعریف می‌کنند که یکی از آرزوها و دغدغه‌های شهید محمد جهان‌آرا این بود که بعد از جنگ خرمشهر دوباره به آبادی و رونق برسد و یکی از خواسته‌های رزمندگان و شهدا نیز این بود که با پایان جنگ، دولت‌ها و همه دست‌به‌دست هم داده و مناطق جنگی را آباد کنند.

این فیلمساز ادامه داد: جدا از «از آزادی تا آبادی» اوایل دهه هفتاد مستند دیگری با عنوان «صدای پای آب» را هم جلوی دوربین بردم. این کار به سفارش محیط زیست خوزستان ساخته شده بود. در آن فیلم نیز ضمن به تصویر کشیدن مسیر طولانی کارون با دقت و صراحت نشان دادیم به واسطه ریختن فاضلاب در کارون، آسیب‌هایی جدی این رود و مردم را تهدید می‌کند، اما به ما گفتند صلاح نیست این فیلم را مردم ببینند‌ و فقط برای مدیران استانداری و وزارت نیرو نمایش خواهیم داد تا چاره‌جویی کنند، اما سی سال گذشت و چاره‌ای اندیشیده نشد و باز هم گوش شنوایی نبود تا امروز شاهد چنین اتفاقاتی باشیم.

همچنین در مستند «معمای اسکله یک» که برای شبکه سوم سیما کارگردانی کردم و سال گذشته از این شبکه و دو ماه پیش از شبکه افق باز پخش شد، به مشکلاتی که لنج ها و کشتی‌های غرق شده از زمان جنگ برای حمل‌ونقل آبی در اروند و کارون به وجود آورده‌اند و لزوم لایروبی اساسی این مسیر پرداختیم و جا دارد تا سازمان بنادر و دریانوردی کشور یکبار برای همیشه تاریخی را برای بیرون کشیدن این مغروقه ها اعلام کند، چرا که خروج این کشتی‌ها و لنج‌های غرق شده در رونق بندر خرمشهر و استان خوزستان و ایمنی کشتیرانی تأثیر دارد.

سازنده مستند «سیل‌بند» اضافه کرد: در جریان سیل ۹۸ مقام معظم رهبری نیز بابت مشکلات خوزستان و وضعیت‌ رودخانه‌ها تذکرات لازم را دادند، اما ندیده گرفتن این توصیه‌ها نتیجه‌اش این می‌شود که هر سال با شروع بارندگی‌ها با مشکلات زیادی در خوزستان مواجه هستیم. در همین روزهای اخیر نماینده ویژه آقای رئیسی نیز به خوزستان رفت و بخشی از تقصیرات را متوجه وزارت نیرو دانست، پس بر همین اساس وقتی مشخص شده که چه بخشی در این رابطه کم‌کاری انجام داده‌، توقع می‌رود که با متخلفان  برخورد جدی  شود. اتفاقی که هنوز نیفتاده و مطالبه‌ نه فقط مردم خوزستان بلکه کشور است.

این مستندساز یادآور شد: عدم برخورد با چنین اتفاقاتی کم نیستند. در قضیه سیل خوزستان هیئت‌هایی برای مشخص شدن متخلفین به مناطق سیل‌زده رفتند، اما ما نتیجه‌ای اثربخش  از آن بررسی‌ها ندیدیم، امروز هم با بحران بی‌آبی خوزستان و تأکید مردم و کارشناسان‌ و نمایندگان و ائمه جمعه که یکی از مقصران اصلی در این قضایا وزارت نیروست، اما هنوز برخوردی محسوس با مقصران شاهد نبوده‌ایم ، درصورتی‌که توقع می‌رود، وقتی مدیر یا سازمان‌ و وزارتخانه‌ای اهمال‌کاری می‌کند و به منافع ملی و جامعه  آسیب می‌زند با او برخورد جدی صورت گیرد. ضمن اینکه در این موارد باید سازمان محیط زیست نیز پاسخگو باشد که آیا در این سال‌ها به وظایف خود به درستی عمل کرده‌اند یا خیر؟!

وی با بیان اینکه بی‌توجهی به خواست مردم خوزستان دردآور است، گفت: باید به حرف دل همه مردم گوش داد، اما مردم خوزستان در این میان جایگاه ویژه دارند، چون آنها در هشت سال جنگ تحمیلی از خاک این سرزمین دفاع کردند، درحالی‌که استان‌های دیگر در حال توسعه بودند به دلیل شرایط جنگی از توسعه و اعتبارهای مربوط به آن محروم شد، برای همین حقشان این نیست که اکنون در چنین شرایطی زیست کنند و باید با نگاهی ویژه به آن نگریسته شود. ضمن اینکه باید توجه کنیم خوزستان نه فقط در هشت سال دفاع مقدس برای همیشه تاریخ نیز دژ مهم حفاظت از ایران بوده و خواهد ماند و مگر ممکن است ساکنان این دژ مهم بی‌آب و تشنه بمانند.

محمد دیندار تأکید کرد: از نظر استراتژیک مرز ایمن مرز آباد است و استان‌های مرزی در صورت آبادانی می‌توانند مدافعانی قوی برای حفظ کل کشور باشند.

دیندار در پاسخ به این سؤال که آیا ساخت مستندهایی نظیر «از آزادی تا آبادی» کارکرد دارند؟ گفت: جایگاه مستندسازی در جهان امروز از سینمای داستانی نیز بالاتر است. شما ببینید اوباما بعد از پایان ریاست جمهوری خود به تهیه‌کنندگی آثار مستند رو آورده و مستند کارخانه آمریکایی را با موضوع روابط تجاری آمریکا و چین تولید می‌کند‌. کارگردانان قدری مانند اولیوراستون و اسپیلبرگ در سال‌های اخیر رو به ساخت مستندهای مهمی در سطح جهان می‌پردازند، مایکل مور مستندساز برجسته آمریکایی با مستندهای جسورانه خود دولت‌های آمریکا را برای رفع مشکلات اجتماعی، سیاسی، بهداشتی و امنیتی و نظامی به چالش می‌کشاند‌. پس تولید و پخش کارهایی که در آنها به آسیب‌ها و موضوعات مختلف دیگر پرداخته می‌شود هر یک کارکرد خاص و مهمی دارند، چون با آسیب‌شناسی دقیق و دلسوزانه، مشکلات را پیش روی جامعه‌ و متولیان امور قرار می‌دهند، اما اینکه در کشور ما پس از پخش این مستندها چقدر به مشکلات رسیدگی می‌شود، بحث دیگری است که دلیل آن را باید از مسئولان پرسید. کارکرد دیگری که برای مستندهای اینچنینی می‌توان برشمرد این است که وقتی کم‌کاری در این رابطه صورت می‌گیرد دیگر مسئولان نمی‌توانند بهانه بیاورند که از وجود چنین آسیب‌هایی بی‌اطلاع بودند، زیرا مستندهای تولیدی نشان می‌دهد، تذکرات لازم پیشاپیش در این رابطه داده شده است.

دیندار افزود: مستندسازان صدای مردم و دیده‌بانان جامعه هستند که با دقت مسائل و مشکلات اجتماعی را رصد و نسبت به آن خیرخواهانه هشدار می‌دهند تا مسئولان مربوطه نسبت به رفع آنها  اقدام‌ کنند و اگر مسئول و مدیری در این باب کوتاهی و کاهلی کند مستحق مجازات است.

این محقق و پژوهشگر همچنین می‌گوید: مستندساز پیشگو نیست اما پیش‌بین است و این پیش‌بینی بر اساس نگاه جستجوگر و محققانه‌ای است که با کمک صاحب‌نظران مختلف به دست می‌آورد، در نتیجه یک مدیر هوشمند بر اساس  این مستندها می‌تواند از وقوع بحران پیشگیری کند، اما متأسفانه در کشور ما مدیران مربوطه معمولاً به جای پیشگیری از بحران، بعد از بحران وارد عمل می‌شوند که کارایی لازم را ندارد.

محمد دیندار در پایان تأکید می‌کند: از هر نظر که بنگریم نمی‌توان خوزستان را نادیده گرفت یا ساده به آن نگریست، خوزستان منبع درآمد کشور است، در سال ۱۳۲۲ زنده‌یاد جلال آل احمد در  سفرهای متعدد خود به خوزستان می‌نویسد: "خوزستان  بر آسمان سیاست و اقتصاد سراسر مملکت سایه انداخته  است. حتی اگر جسارت کنم بایدم گفت که در تمام گوشه‌های مملکت، ما همه به برکت خوزستان زندگی می‌کنیم و در زیر سایه آن آسمان بزرگ که پنجاه سالی است که بلعنده مشعل‌های نفت است... "

بعد از این همه سال و در این مقطع هم باید یادآوری کرد: خوزستان با وجود مردم خونگرم و غیور خود و تاریخی درخشان و با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز و کارخانه‌ها فولاد و پتروشیمی و  رودخانه‌های بزرگی که به سبب بی‌کفایتی مدیران، گرچه امروز کم آب شده اما همچنان مهم هستند و وجود زمین‌های وسیع کشاورزی که بخش مهمی از انواع  ارزاق کشور را تأمین می‌کنند و وجود مرزهای طولانی با کشورهای منطقه، یک استان منحصربه‌فرد محسوب می‌شود که آبادی و آسایش و امنیت آن مساوی با آسایش و امنیت تمام کشور است و اگر در طی دهه‌های گذشته به خوزستان‌ رسیدگی درستی می‌شد قطعاً‌ و بطور یقین این استان از کشورهایی مانند کویت و قطر و عراق غنی‌تر و پررونق‌تر بود و می‌توانست در رونق تمام ایران عزیز بیشتر از این هم نقش‌آفرینی کند، بااین‌حال هنوز هم دیر نیست اما دیگر جایی برای کوتاهی نمانده و وقایع اخیر یکبار برای همیشه باید مدیران کشور را برای رسیدگی به مشکلات این استان و رونق آن مصمم و بسیج کند، زیرا خوزستان علاوه بر اینکه قلب تپنده اقتصاد کشور محسوب می‌شود،  قطب بزرگ معنوی ایران عزیزمان نیز به شمار می‌رود‌.

گفت‌وگو: داود کنشلو