معرفی مکتب فلسفی اصفهان؛ میراث اسلام‌شناس فقید لتونیایی

به گزارش ایکنا، دکتر یانیس اشوتس (Janis Esots)، اسلام‌شناس و متخصص فلسفه و عرفان اسلامی و پژوهشگر مکتب فلسفی اصفهان، شامگاه روز جمعه، 28 خرداد چشم از جهان فروبست.

دکتر یانیس اشوتس متولد سال 1966، پژوهشگر مؤسسه مطالعات اسلامی در لندن و عضو هیئت علمی مطالعات اسماعیلی بود و بیش از 8 سال با دائرة‌المعارف اسلامیکا(ترجمه انگلیسی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی) همکاری و از سال ۱۳۹۷ مدیریت تیم ویراستاری اسلامیکا را بر عهده داشت. او آثاری از ملاصدرا، سهروردی، میرداماد و صدرالدین قونوی را به روسی ترجمه کرده است. دکتر اشوتس، سرویراستار سالنامۀ اشراق (Ишрак) بود. مجله «اشراق» با هدف معرفی و توسعه پژوهش‌های دانشگاهی فلسفه و عرفان اسلامی به همت بنیاد مطالعات اسلامی روسیه و با همکاری بنیاد فلسفه آکادمی علوم روسیه و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، به زبان‌های روسی، انگلیسی و فرانسوی در مسکو منتشر می‌شود. 

وی همچنین دانشیار دانشگاه لاتویا در لتونی بود. از وی مقالات متعددی در حوزه‌های شیعه‌شناسی، مطالعات اسماعیلی، فلسفه، خاصه مکتب اصفهان و فلسفۀ ملاصدرا و عرفان اسلام به یادگار مانده است. از جمله رساله دکتری ایشان که حول اندیشه ملاصدرا بوده است. وی همچنین بخشی از «ایماضات» میرداماد را به زبان روسی ترجمه کرد و مقالاتی در مورد ملارجبعلی تبریزی، شاه نعمت‌الله ولی و ... به نگارش درآورد.

دکتر اشوتس مسلط به زبان‌های روسی، فارسی، انگلیسی و عربی و از متخصصان فلسفه و عرفان اسلامی و مترجم آثار متعددی از جمله مفتاح‌الغیب قونوی و حکمت عرشیه ملاصدرا بود. 

وی در مصاحبه‌ای درباره فلسفه اسلامی در روسیه و شناخت جامعه این کشور از فیلسوفان مسلمان گفته بود: «درباره شخصیت‌های برجسته باید بگویم مثلا ابن‌سینا بسیار شناخته‌تر از سهروردی و ملاصدراست؛ اما فلسفه سینایی در ادامه فلسفه مشّایی قرار دارد و تا حدودی در تکمیل فلسفه ارسطو است. ولی فلسفه صدرایی که آمیخته‌ای از مشایی و عرفان نظری است، مسائل فلسفی‌اش باید بیشتر بررسی شود و روس‌ها نیز بیشتر با آرای این فیلسوفان آشنا شوند. استادان فلسفه در روسیه در سال‌های اخیر نسبت به فلسفه اسلامی علاقه پیدا کرده‌اند، اما هنوز در ابتدای راه هستیم».

اشوتس درباره وضع ترجمه آثار فلسفه اسلامی در روسیه هم گفته بود: «ترجمه آثار فلسفه اسلامی از جنگ جهانی دوم شروع شد و کیفیت ترجمه‌های منتشرشده نیز بد نیست، ولی مشکلاتی هست. تا کنون بیشتر ترجمه‌ها را شورای علمی مؤسسه‌های پژوهشی بررسی کرده و ایرادهایی هم گرفته و نتیجه کم و بیش مثبت است. مشکل اصلی ما اصطلاحات فلسفی است. در مقولات وجودشناختی و معرفت‌شناختی، اصطلاحات نادری به ‌کار می‌برند که معانی خاصی دارد و ما در زبان روسی معادلی برایشان نداریم. البته در غرب هم این مشکل هست».

وی افزوده بود: «بنیاد مطالعات اسلامی در روسیه كه سال 2007 تأسیس شد، حمایت‌های جدی از آثار فلسفه اسلامی کرده و کتاب‌های تخصصی فلسفه اسلامی را منتشر نموده است که می‌توانم به کتاب‌هایی چون «تاریخ مختصر فلسفه اسلامی» و «منتخبات متون فلسفه اسلامی» (هر دو 2013) اشاره کنم».

به گفته این اسلام‌شناس فقید دپارتمان کوچک فلسفه اسلامی در سال 2008 در مؤسسه مطالعات فلسفی در مسکو با تلاش‌های اسمیرنف تأسیس شد. اکنون در دانشگاه‌های مختلف مسکو و سن‌پترزبورگ دپارتمان فلسفه اسلامی وجود ندارد؛ اما احتمالاً در قازان دپارتمانی تأسیس شود. اکنون روسیه نیازمند متخصصان جوانی است که علاقه‌مند و پرتلاش باشند. متأسفانه شرایط ناگوار تحقیقات علمی روسیه را به‌خصوص از لحاظ مادی دربر گرفته است. ما هنوز با بحران فروپاشی شوروی و عوارض آن روبه‌رو هستیم و متأسفانه نمی‌توانم بگویم در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد.