موزه حرم شاهچراغ(ع) را بیشتر بشناسید

به گزارش ایكنا از فارس، حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) به‌عنوان سومین حرم اهل بیت(ع) در ایران اسلامی دارای بخش‌ها و قسمت‌های مختلفی است كه هر كدام از این بخش‌ها زیبایی‌ها و شاخص‌های منحصر به فرد خویش را دارد.

هنر معماری و آیینه‌كاری‌های به كار برده شده در شبستان‌ها و رواق‌های این حرم مطهر، گویای هنر فاخر اصیل ایرانی ـ اسلامی است كه هر چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد و هوش‌ها را مسحور آن همه زیبایی می‌كند.

یكی از بخش‌های این حرم مطهر موزه است كه به‌ مناسبت فرا رسیدن 18 می، مصادف با 28 اردیبهشت‌ كه به‌ نام روز جهانی موزه و میراث فرهنگی نام‌گذاری شده است مروری بر قسمت‌های مختلف این موزه كه از سوی این آستان مقدس در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است، داریم.

اشیای موجود در موزه حرم شاهچراغ(ع) بالغ بر 10 هزار شی و بیش از سه هزار نسخه خطی و سند قدیمی را شامل می‌شود که پس از طی مراحل تخصصی به‌صورت گردشی در معرض نمایش عموم قرار می‌گیرد.

موزه آستان مقدس همزمان با عید مبعث در تاریخ ۳۰ آبان ۱۳۴۴ هجری شمسی، مقارن با ۲۷ رجب ۱۳۵۸ هجری قمری افتتاح گردید. ابراز ارادت محبین آن حضرت و اهدای آثار به موزه موجب شد تعداد آثار ارزشمند فزونی یابد و در سال ۱۳۷۲ شمسی ساختمان کنونی موزه حرم مطهر در ضلع جنوبی و در دو طبقه به مساحت ۱۰۰۰ مترمربع احداث و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

این موزه با توجه به منابعی مربوط به ادوار مختلف پیش از تاریخی تا دوران معاصر یکی از فاخرترین موزه‌های جنوب کشور محسوب می‌شود. اشیای موجود در این مجموعه بالغ بر 10 هزار شی را شامل می‌شود که پس از طی مراحل تخصصی به‌صورت گردشی در معرض نمایش قرار می‌گیرد. این موزه دارای بخش‌های مختلف است.

پیشگاه شهید: در این بخش از موزه آثاری از وسایل شخصی شهید محراب حضرت آیت‌الله سیدعبدالحسین دستغیب مشتمل بر دست‌نوشته‌ها، سجاده و همچنین مکاتبات محرمانه دوران پهلوی (ساواک) نگهداری می‌شود. ایشان از مفاخر خطه فارس و از مبارزین بنام انقلاب اسلامی در شهر شیراز بودند که در سال ۱۳۶۰ هجری شمسی به دست عوامل منافق به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.

سفالینه‌ها: سفال و سفالگری دارای قدمتی به بلندای تمدن بشری است. بنا بر یافته‌های باستان‌شناسی، ایران یکی از اولین مراکز تولید سفال در دنیا به‌شمار می‌رود. آثار سفالی موجود در موزه حرم مطهر غالباً از منطقه فارس به دست آمده و متعلق به هزاره‌های دوم و سوم پیش از میلاد مسیح تا دوران اسلامی است.

از جمله ارزشمندترین و قدیمی‌ترین اثر موزه، آجر نوشته با خط میخی عیلامی متعلق به منطقه ملیان فارس و همچنین آثار سفالی مانند تنبوشه‌ها است که جهت انتقال آب و به‌ عنوان خطوط فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در این مجموعه آثار سفالی مربوط به دوران ساسانی و اشکانی نیز به معرض نمایش گذاشته شده است.

فلزکاری و میناکاری: طبع کمال‌گرای انسانی همواره بشر را بر آن داشته تا به خلق اثر هنری بر روی ابزار زندگی روزمره بپردازد. این رویه در مورد ابزار فلزی نیز صادق است. تمدن کهن ایرانی یکی از نخستین خاستگاه‌های بشری در صنعت و هنر فلز کاری است که در گذر زمان دستخوش تغییرات عمده‌ای گشته و راه کمال را طی كرده است.

اشیای فلزی موجود در موزه آستان مقدس مربوط به دوران پیش از تاریخی (هزاره اول پیش از میلاد) تا دوران معاصر است. از جمله آثار شاخص فلز کاری موجود می‌توان به سرنیزه‌های مفرغی، قفل‌های برنجی، ظروف فلزی، تبرزین‌های فولادی و اشیای تزئینی از جنس نقره اشاره كرد. آثار میناکاری نیز بخش عمده‌ای از آثار فلزکاری را به خود اختصاص داده و بیشتر گلدان‌ها و نمکدان‌های دوران قاجار را شامل می‌شود.

اشیای بلورین و چینی: قدمت ساخت اشیای بلورین در ایران به هزاره دوم پیش از میلاد باز می‌گردد و طبق یافته‌های باستان‌شناسی، قدیمی‌ترین این آثار متعلق به منطقه لرستان است. هنر شیشه‌گری در دوران ساسانی به اوج می‌رسد و در ادوار اسلامی نیز تعالی می‌یابد از جمله آثار بلورین این موزه تنگ شیشه و عطردان‌های متعلق به دوران ساسانی و اسلامی است.

ظروف چینی یکی از پرکاربردترین ظروف در ادوار صفوی و قاجار بود که آثاری متعلق به این دو دوره در موزه به معرض نمایش گذاشته شده است.

مصنوعات چوبی و خاتم‌کاری: استفاده از چوب در زندگی روزمره از زمانی که انسان‌های پیش از تاریخ یکجانشین شدند، رواج یافت اما به دلیل بافت این ماده، ماندگاری آن کم و بالطبع بقایای باستان‌شناسی این آثار کمتر گزارش شده است. در ایران بیشترین کاربرد چوب در منطقه شمال کشور و حاشیه دریاچه خزر بوده است.

هنر کار بر روی چوب خود به چند دسته تقسیم می‌شود و از جمله هنرهای مرتبط که در موزه حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) نگهداری می‌شود می‌توان به معرق‌کاری، منبت‌کاری و ... اشاره كرد. از جمله آثار چوبی این موزه می‌توان به رحل‌های قرآنی و معجر مرقد حضرت سیدمیرمحمد(ع) اشاره كرد.

از جمله شاخص‌ترین آثار خاتم‌کاری موزه، قدیمی‌ترین درب ورودی حرم مطهر است که در این موزه نگه‌داری می‌شود که در آن از هنر خاتم کاری استفاده شده و متعلق به دوران زندیه است. همچنین قاب‌های خاتم‌کاری ادعیه و زیارات متعلق به دوران قاجار از دیگر آثار این مجموعه به‌ شمار می‌رود.

مسکوکات: قدیمی‌ترین سکه‌های ایران که در ضرابخانه‌های حکومتی ضرب می‌شده‌اند مربوط به دوران هخامنشی است و غالب جنس این سکه‌ها از طلا و نقره بود. واحد سکه در این دوره دریک و شکل بود. در ادوار بعد، استفاده از سکه ادامه داشت و در دوران ساسانی سکه‌های نقره جایگاه برتری را داشت اما استفاده از طلا نیز مرسوم بوده است. در دوران اسلامی سکه‌های متنوعی ضرب شد و تقریباً در تمامی استان‌های ایران ضرابخانه‌ها فعال بودند.

مجموعه سکه‌های موزه حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) مربوط به ادوار اشکانی، ساسانی و تمامی ادوار اسلامی است که در معرض نمایش گذاشته شده است. واحد پول در ادوار مختلف متفاوت بوده که می‌توان به واحدهایی رایج از قبیل دینار، درهم، پشیز، شاهی، ریال و تومان اشاره كرد.

قلمدان‌های لاکی: از جمله هنرهای مرتبط با هنر خوشنویسی، ساخت ابزار و ادوات مربوطه است. ابزارهای خوشنویسی به خودی خود زمینه انجام امور هنری است و در این میان، قلمدان‌ها جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده‌اند. هنر ساخت قلمدان‌های لاکی در دوره صفوی به اوج می‌رسد و تصاویری از داستان‌های ادبی و مذهبی زمینه اصلی نقوش را تشکیل می‌دهند. پس از ترسیم نقوش با روغن‌های مخصوص، لایه روی این قلمدان‌ها را جلا می‌دادند.

تعدادی از این آثار هنری در موزه موجود است که مزین به انواع نقوش است. تاریخ تقریبی ساخت این قلمدان‌ها به دوره صفوی و قاجار باز می‌گردد.

درب‌های قدیمی حرم مطهر: ساخت و قلمزنی درب‌های نقره در دوران اسلامی را بیشتر می‌توان در بقاع متبرکه و بارگاه ائمه و امامزادگان عظیم‌الشأن مشاهده كرد. شیوه ساخت این درب‌ها به این صورت بود که چهارچوب و زمینه‌کار از چوب گردو و رویه آن با قلم‌زنی و نقره‌کوبی شکل می‌گرفت.

در این میان بارگاه حضرت شاهچراغ(ع) در استان فارس مرکز اهدا این آثار ارزشمند بوده است. از مهم‌ترین آثار موجود در این موزه می‌توان به درب نقره اهدایی مسعود میرزا ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه قاجار و درب نقره اهدایی نصیرالملک حاکم فارس در دوره قاجار اشاره كرد.

نسخ خطی: کتاب‌آرایی از جمله هنرهای بومی ایرانی است. تاریخ‌دانان معتقدند اولین کتب مصور همراه با تزئینات مربوط به آیین مانوی و دوران ساسانی است. این هنر در دوران اسلامی بر روی کتب مذهبی و ادبی با مضامین عارفانه ظهور می‌كند.

تالار نسخ خطی این موزه از جمله غنی‌ترین بخش‌های است و کتب خطی مربوط به اوایل دوران اسلامی تا دوران قاجار را شامل می‌شود. فرم عمده خطوط به کار رفته در این نسخ، مشتمل بر خط کوفی، ثلث، ریحان، تعلیق، نستعلیق و نسخ بوده و از جمله نفایس این قسمت را جزوات مُذَهَب قرآنی تشکیل می‌دهند.

سایر اشیا: گنجینه آثار موجود در موزه حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) دارای تنوع هنری از اشیای مختلف است. از دیگر آثار شاخص این مجموعه می‌توان به سنگ قبر جعفرخان زند و سنگ قبر صادق خان زند از حکام دوره زندیه اشاره كرد. همچنین فرش نفیس بافت رابر کرمان، پارچه‌های سوزن‌دوزی شده مربوط به دوران قاجار، سقاخانه برنجی قلمکاری شده، ادوات نظامی از جمله شمشیر، سپر، زره و تبرزین و همچنین مدال‌های قهرمانان ورزشی همچون امید نوروزی و محمدرضا میرزایی جابری و اره جوانمردی و سمیرا ارم از دیگر آثار شاخص این موزه است.