تأثیر قصه‌گویی بر شکل‌گیری شخصیت کودکان/ قصه یکی از روش‌های قرآن برای تربیت

به گزارش ایکنا از همدان، همه ما در کودکی علاقمند به شنیدن داستان‌های مختلف قبل از خواب بوده‌ایم. قصه‌گویی والدین برای کودکان نه تنها سرگرم کننده است، بلکه دارای مزایای بی‌شماری در رفتار و آینده کودک است.
تأثیر قصه‌گویی بر زندگی و آینده کودک یک امر ثابت شده است به طوری که امروزه کارشناسان برای برخورد با کودک پرخاشگر و لجباز روش قصه درمانی را پیشنهاد می‌کنند.

قصه و داستان، هویت کودک را شکل می‌دهند، آنها با قهرمانان قصه همزاد پنداری می‌کنند و خود را در جریان اتفاقات قرار می‌دهند این تجربه شنیداری آن هم از زبان پدر و مادر که قابل اعتمادترین افراد از نظر کودکان به حساب می‌آیند، باعث می‌شود تا هوش اجتماعی و عزت نفس کودکان افزایش یابد.
قصه امکان تخیل پردازی و حس داستان پردازی کودک را تحریک می‌کند، دایره کلمات و واژگان او را بیشتر کرده و نسل جدید را با ریشه‌های فرهنگی و بومی آشنا می‌کند.

سیده زهره تفرشی، یکی از فعالان فرهنگی و از مربیان موفق کار با کودک است که در حال حاضر به‌عنوان مسئول کانون پرورش فکری کودکان و نوجونان لالجین مشغول به فعالیت است.
وی در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، در رابطه با تأثیرات قصه بر کودکان و اهمیت آن، در ابتدا با معرفی خود و حوزه‌های فعالیتش، اظهار کرد: متولد سال 1361 در شهرستان رزن و در حال حاضر از جمله مربیان کانون پرورش فکری کودکان هستم.
وی افزود: در زمینه‌های هنری مختلفی از جمله قصه‌گویی و داستان پردازی فعالیت داشته و عضو و مدرس انجمن خوشنویسان ایران، دارای مدرک مقدماتی مشبک و در قلمزنی روی مس و سفالگری کتیبه مقدماتی، هستم.
وی ادامه داد: علاقه‌ام بیشتر به اجرای قصه گویی برای کودکان 7 تا 12 سال است، در این سن کودکان در آستانه ورود به مدرسه و سال‌های اولیه مدرسه به سر می‌برند و خواندن کتاب به تقویت مهارت خواندن و نوشتن، آشنایی با الفبا، تجزیه تحلیل و نتیجه‌گیری، جمله سازی و... بسیار کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه کودکی که از سنین پایین‌تر به کتابخوانی عادت کرده است در ورود به مدرسه از آشنایی با الفبا لذت بیشتری از کتابخوانی خواهد برد، یادآور شد: این کودک کم‌کم قادر خواهد بود داستان‌های طولانی‌تر و مفاهیم پیچیده‌تری را بخواند.
این مربی کودکان تصریح کرد: در این سن خواندن داستان‌هایی که قهرمان آن همسن و سال کودک باشد و بتواند کار مهم و هیجان انگیزی را انجام دهد، بسیار برای کودکان جالب خواهد بود، اما در کنار خواندن داستان‌های جذاب، خواندن کتاب‌های غیر داستانی و علمی یا تاریخی می‌تواند قدرت کتابخوانی کودک را افزایش دهد.

قصه‌ها؛ شربت شیرینی كه تلخی دارو را از بین می‎برد
تفرشی با بیان اینکه از زمانی كه كودك توانایی توجه كردن به حرف‌های دیگران را پیدا می‌كند، زمان قصه گویی شروع می‌شود، خاطرنشان کرد: از همان نوزادی هم می‌توان قصه گفتن را شروع كرد، صد البته نباید توقع داشت كه نوزاد متوجه كُنه و اصل مفاهیم قصه شود اما در این زمان تنها همین ارتباط مهم است.
وی بیان کرد: كودك زمانی كه بزرگ‌تر می‌شود و یكی دوسالی از زندگی‌اش می‌گذرد، توجه بیشتری به قصه نشان می‌دهد، با این حال علاقه‌ای به یك جا ماندن و گوش سپردن فراوان ندارد؛ چرا كه كنجكاوی در جهان اطرافش و كشف آن، ذهنش را مشغول كرده است، پس او تحمل نشستن و گوش دادن در طول یك ساعت برای شنیدن قصه را ندارد و نباید او را مجبور به این کار کرد چراکه نتیجه‌ای جز فراری دادن او از دنیای قصه گویی و مطالعه ندارد لذا باید به قصه‌های كوتاه روی آورد اما پس از 4 سالگی می‌توان به او این اجازه را داد كه از میان كتاب‌ها دست به انتخاب بزند و كتاب مورد علاقه‌اش را بخرد.
وی با اشاره به اینکه عدم توانایی در داستان پردازی ممکن است بسیار ناراحت کننده باشد، ابراز کرد: به خصوص وقتی فرزند شما هر شب از شما داستان جدیدی بخواهد، ذهن کودکان دائما به دنبال کشف چیزهای جدید است و به راحتی از موضوعی به موضوع دیگر معطوف می‌شود .
این مربی کودک تأکید کرد: داستان‌گویی علاوه بر سرگرم کردن کودک، فواید بی‌شماری در رفتار و آینده او خواهد داشت این که شما برای فرزند خود کتاب داستان می‌‎خوانید یا یک تجربه شخصی را بازآفرینی می ‌کنید، تاثیر ماندگاری در رشد شخصیت او خواهد داشت.
تفرشی گفت: قصه‌ها، بهترین راه برای گفت‌وگو با كودكان در مورد سوء رفتارهای آنها است، واضح است كه منظور نصیحت و سرزنش به شكل مستقیم نیست. قصه‌ها حكم شربت شیرینی را دارند كه با آن می‌توان تلخی دارو را به راحتی تحمل‌پذیر كرد. رفتارهای كودك ترسو و خجالتی، كودك پرخاشگر و قدرت طلب و... را می‌توان با قصه‌ها درمان كرد البته با این شرط كه رفتارها را زود تشخیص داده و دست به كار شد.

قصه و پرورش شخصیت کودک
وی بیان کرد: قصه‌گویی برای کودکان نقش مهمی در پرورش شخصیت و خلقیات آن‌ها دارد و به والدین برای برقراری رابطه عاطفی عمیق‌تر با فرزندان کمک می‌کند. در بعضی موارد یک قصه چنان تأثیری بر زندگی و آینده کودک می‌گذارد که گمان می‌رود با آموزش از راه‌های دیگر نمی‌توان به اهداف تربیتی خود رسید. کودک در قصه درمانی با تعمیم دادن ماجرای قصه‌ها به زندگی واقعی، درباره رفتار مناسب چیزهای جدیدی یاد می‌گیرد و به دلیل تأثیر زیاد قصه‌ها بر روان کودک، باید به محتوای قصه‌ها حساسیت بیشتری نشان داده شود. بعضی از قصه‌ها از نظر روانی تأثیر خوبی برای کودک ندارد. با اطلاع از نحوه تأثیر قصه‌ها و روش‌های صحیح قصه گویی می‌توان سلامت روان کودک خود را افزایش داد.
وی با تأکید بر اینکه داستان و قصه نقش بسیار مهمی در تکوین شخصیت کودک دارد، افزود: از طریق قصه‌ها و داستان‌های خوب، کودک به بسیاری از ارزش‌های اخلاقی پی می‌برد، پایداری، شجاعت، نوع دوستی، امیدواری، آزادگی، جوانمردی، طرفداری از حق و حقیقت و استقامت در مقابل زور و ستم ارزش‌هایی هستند که هسته مرکزی بسیاری از قصه‌ها و داستان‌ها را تشکیل می‌دهند و همچنین قصه‌گویی باعث ممارست كودكان در مهارت‌هایی نظیر گوش دادن، تجسم، تصور وخلاقیت می‌شود.

ویژگی‌های یک قصه خوب
این فعال فرهنگی ابراز کرد: قصه‌هایی که برای کودکان تدوین می‌شود باید بسیار با دقت و با به صورت کارشناسی انجام شود، چراکه باید تمام ابعاد کودک در نظر گرفته شود تا آن تاثیر لازم را داشته باشد، از جمله ویژگی‌هایی که می‌توان برای قصه‌های کودکان برشمرد اینکه داستان همخوان با احساسات و علاقه آنها باشد نه مبتنی بر دنیای بزرگسالان، دارای ساختار داستانی مناسب کودکان باشد، انگیزه تعقیب را در کودکان ایجاد کند، طولانی و ملال آور نباشد، کوتاه باشد، پیچیده و دارای شخصیت‌های متعدد نباشد و هم‌چنین همخوانی فرهنگی در قصه‌ها رعایت شود.
وی افزود: قصه‌ها نباید بلافاصله لو برود و کودک بتواند آخر آن را حدس بزند، باید قصه‌هایی را انتخاب کرد که تأثیر مثبت داشته باشند مثل شجاعت، دوستی به جای دشمنی، هم‌چنین قصه نباید حاوی واژگان فراوان باشد، یک قصه باید برای کودک جذاب باشد و آن را بپسندد (طراحی، نقاشی، زیبایی ظاهری).
وی با اشاره به اهمیت نقش قصه‌گو که بیشتر از خود قصه است، ابراز کرد: تمرین، تسلط، دوست داشتن قصه و قصه‌گویی و شناخت دنیای کودک از ضرورت‌های کار قصه‌گویی است، کسی که کار قصه‌گویی را انجام می‌دهد باید شرایطی داشته باشد تا بتواند مفاهیم قصه را به سادگی به کودکان انتقال دهد.
وی اشاره‌ای به شرایط قصه کرد و ادامه داد: از جمله این شرایط این است که قصه‌گو قصه را خوانده باشد و زیر و بم‌های قصه و فضای مناسب کلامی را بداند، قصه‌ای که خود قصه‌گو دوست دارد را بگوید چراکه کودک از خطوط و چهره قصه‌گو بی‌علاقگی را می‌فهمد، از فضای قصه بیرون نرود، صبور و با حوصله باشد، حرکات قصه‌گو و صدای او خیلی مهم است، یک قصه‌گو تکیه کلام نا به جا نباید داشته باشد.
این قصه گوی کودک افزود: یک قصه‌گو باید بتواند با کودکان رابطه عاطفی برقرار کند، لحن و حرکات او هنگامی‌که به پایان قصه نزدیک می‌شود باید آرامش بخش باشد، قصه‌گو باید شیوایی کلام داشته باشد و روان صحبت کند، آراستگی ظاهر و لباس قصه‌گو نیز باید مطلوب باشد.
مسئول کانون پرورش فکری کودکان و نوجونان لالجین با بیان اینکه ابزار اصلی قصه‌گو برای انتقال داستان به شنونده، صدا و كلماتی است كه ادا می‌کند، گفت: اگر قصه‌گو در استفاده مؤثر از کلمات و صدای خود دقت كافی نداشته باشد، حتی بیان بهترین و هیجان انگیزترین داستان‌ها هم ضعیف از كار درخواهد آمد.

قصه یکی از روش‌های قرآن برای تربیت
تفرشی هم‌چنین با بیان اینکه یکی از تأثیرگذارترین روش‌ها در تبلیغ دین، قصه‌گویی است، تصریح کرد: بر همین مبنا، قرآن کریم با ادبیات قصه با اقشار و مخاطبین خود سخن گفته است، قصه‌گویی و قصه‌سازی از جمله مهارت‌های تبلیغی است و می‌توان گفت بهترین زمان برای آموزش مسائل دینی، دوران کودکی است البته باید مفاهیم صحیح به صورت غیر مستقیم و در قالب قصه و داستان به کودک ارائه شود چراکه کودک درک صحیحی از مفاهیمی از قبیل بهشت، جهنم و... ندارد.
وی در پایان گفت: بهترین توصیه‌ای که می‌توانم به قصه‌گویان حوزه کودک داشته باشم همان توصیه رهبری فرزانه انقلاب است که در اهمیت این موضوع فرمودند «سعی کنید در این قصّه‌گویی و در این کار هنری، اوّلین چیزی را که در کودک ایجاد می‌کنید، ایمان باشد، هیچ چیز معادل ایمان نیست. شما از این بچه، هرچه بخواهید بسازید، باید در او ایمان به وجود آورید. سعی کنید بچه‌ها را با ایمان کنید؛ ایمان به خدا، ایمان به حقیقتِ مطلق و ایمان به اسلام» لذا مسیر راه ما مشخص است و برای رسیدن به این راه باید تلاش کنیم.