دستورالعمل امام حسن عسكری(ع) برای چگونه زیستن شیعیان

امام حسن عسکری(ع)، یازدهمین امام شیعیان اثنی‌عشری است که به‌مدت ۶ سال امامت شیعیان را بر عهده داشت. ایشان فرزند امام هادی(ع) و پدر حجت خدا امام زمان(عج) است. نام مبارک حضرت      حسن‌بن علی‌بن محمد(ع) و کنیه ایشان ابومحمد است كه در ۸ ربیع‌الثانی سال ۲۳۲ هجری قمری در مدینه چشم به جهان هستی گشود و مدت امامت آن حضرت ۶ سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰ق) بود و تاریخ شهادت حضرت 8 ربیع‌الاول سال ۲۶۰ هجری قمری بوده و مدفن آن امام همام نیز در سامرا عراق (حرم عسکریین) قرار دارد.  

از القاب آن حضرت می‌توان به ابن‌الرضا، صامت، هادی، رفیق، زکی و نقی اشاره کرد. پدر بزرگوار ایشان امام هادی(ع) و مادر مکرمه آن حضرت حُدیث یا سلیل است. نام همسر امام حسن عسکری(ع) نرجس خاتون بوده و فرزند ایشان نیز امام مهدی(عج) است. مشهورترین لقب امام، عسکری است که به اقامت اجباری‌ آن حضرت در سامرا و تحت مراقبت شدید عوامل حکومت غاصب و فاسق بنی‌العباس اشاره دارد.

امام حسن عسكری(ع) در ۸ ربیع‌الاول سال ۲۶۰ هجری قمری، در ۲۸ سالگی در سامرا و به وسیله زهری که به دستور معتمد عباسی به ایشان خورانده شد به شهادت رسیده و در کنار مرقد پدر بزرگوارش امام هادی(ع) دفن شد.

از آنجا که امام حسن عسكری(ع) یک چهره کاملاً شناخته شده در سامرا بود، هنگام شهادتش هاله‌اى از غم و بهت‌زدگى فضاى سامرا را فرا گرفت. احمد بن عبیدالله که پدرش وزیر معتمد عباسی بوده  در روایتى، این صحنه را چنین توصیف کرده است:  وقتى امام عسکرى(ع) رحلت کرد، صداى شیون و فریاد همه جا را فرا گرفت. مردم فریاد مى‌زدند: ابن الرضا رحلت کرد. آنگاه براى تدفین آماده شدند، بازار به حال تعطیل درآمد. پدر من (وزیر معتمد عباسى)، بنى‌هاشم، شخصیت‌هاى نظامى و قضایى و منشیان و مردم به سوى جنازه هجوم آوردند، آن روز در سامرا قیامتى برپا بود.

با توجه به شرایط سخت زندگی امام حسن عسكری(ع) و عدم امکان برقراری ارتباط مستقیم و حضوری شاگردان و محبین و شیعیان حضرت، احادیثی در موضوعات تفسیر قرآن، اخلاق، فقه، امور اعتقادی، ادعیه و زیارت از امام حسن عسکری(ع) روایت شده است. آن حضرت در سامرا تحت مراقبت حکومت قرار داشت و برای فعالیت‌های خود با محدودیت روبه‌رو بود.

سال‌های امامت امام حسن عسكری(ع) در شهر سامرا و غالباً تحت کنترل شدید خلفای عباسی سپری شد. به نحوی که ارتباط آن حضرت با شیعیان بسیار محدود و تنها به وسیله وکیلان خاص آن حضرت بود. اما امام عسکری(ع) در آن شرایط سخت حصر در اردوگاه نظامی که تحت تدابیر شدید امنیتی بود، از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری با شیعیان سکان هدایت جامعه تشیع که در آن زمان در شرایط نامطلوب اجتماعی و اقتصادی و عقیدتی به سر می‌بردند را هدایت می‌کرد.

برای نمونه در یک حدیث نورانی دستورالعمل مهمی را در امر چگونه زیستن شیعیان در جامعه و نحوه و چگونگی تبلیغ ولایت و امامت اهل بیت(ع) برای هدایت و حیات جامعه تشیع بیان كردند: قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری علیه السلام: اِتَّقُوا اللهُ وَ کُونُوا زَیْناً وَ لا تَکُونُوا شَیْناً، جُرُّوا إلَیْنا کُلَّ مَوَّدَه، وَ اَدْفَعُوا عَنّا کُلُّ قَبیح، فَإنَّهُ ما قیلَ فینا مِنْ حُسْن فَنَحْنُ أهْلُهُ، وَ ما قیلَ فینا مِنْ سُوء فَما نَحْنُ کَذلِکَ. امام حسن عسکری علیه‌السلام فرمود: «تقوای الهی را در همه امور رعایت کنید و زینت‌بخش ما باشید و مایه ننگ ما قرار نگیرید، سعی کنید افراد را به محبّت و علاقه ما جذب کنید و زشتی‌ها را از ما دور کنید؛ درباره ما آنچه از خوبی‌ها بگویند صحیح است و ما از هر گونه عیب و نقصی مبّرا خواهیم بود.» (بحارالأنوار، ج. ۷۵، ص ۳۷۲)

لازم و ضروری است که در این برهه از زمان ما شیعیان و محبین اهل بیت(ع) اول همت کنیم به شناخت و معرفت نسبت به ائمه معصومین علیهم‌السلام و سپس در معرفی آن بزرگواران به‌عنوان الگو و اسوه نه تنها به جوامع اسلامی بلکه به تمامی جوامع انسانی کوشا باشیم و در بزرگداشت روز شهادت آن حضرت هر آنچه که در توان داریم مضایقه نکنیم، باشد که در محضر امام زمان(عج) مقبول واقع شود و امید است که خداوند متعال ما را از شیعیان واقعی آن حضرت و مایه زینت حضرات معصومین(ع) قرار دهد.

حجت‌الاسلام یحیی پروین، مدیرگروه تبلیغ عشایری سیار ایران و موكب قشقایی‌ها