نمایش‌های آیینی؛ فرصتی برای بازخوانی واقعه کربلا
نویسنده و کارگردان گروه نمایشی بشری اظهار کرد: نمایش‌های آیینی بازخوانی وقایع و مبانی دینی به ویژه واقعه کربلا هستند که در کنار تمامی فعالیت‌های هیئت در ایام محرم و صفر، برای تعمیق مبانی دینی به مخاطبان ارائه می‌شود.
جای‌جای ایران از دیرباز در ایام ماه محرم و به مناسبت شهادت امام حسین(ع) و یارانش، صحنه برپایی تعزیه‌ها و نمایش‌های آیینی و مذهبی بسیاری بوده است و ایرانیان نیز پای ثابت تماشای این نمایش‌ها و آیین‌های نمایشی بوده‌اند تا با معرفت و آگاهی بیشتر از وقایع کربلا شعور حسینی را به شور حسینی پیوند دهند و اشکشان، اشک معرفت و بصیرت باشد.
با گذشت زمان و پیوستن جامعه به مظاهر پیشرفت و تجدد و علم و فناوری، نمایش آئینی سنتی در ایران از بین نرفته و جایگاه خود را حفظ کرده است. هر ساله شاهد هستیم که نمایش‌های میدانی و آثار مذهبی و دینی که گاه از میادین خاکی شهرها و روستاها به روی صحنه سالن‌ها و آمفی‌تئاترها منتقل می‌شوند، تماشاگران فراوانی را جذب می‌کنند. هنوز هم هر ساله در ایام محرم و ماه رمضان نمایش‌های مذهبی بسیاری به ویژه به صورت میدانی و خیابانی برگزار می‌شود و مردم را به خود جذب می‌کند. امسال به دلیل مشکلات و محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، تمامی نمایش‌های آیینی و سنتی محرم و صفر اعم از تعزیه، مقتل‌خوانی، نقالی و ... لغو شده و یا با محدودیت‌های فراوان و رعایت تمام پروتکل‌ها و فاصله‌های اجتماعی برپا می‌شوند.
گروه نمایشی «بشری» که از سال 1390 از دل هیئتی‌های هنرمند و هنردوست محبان فاطمة الزهرا(س) شهر بن تشکیل شده است تاکنون نمایش‌های بسیاری را با موضوعات دینی، مذهبی و انقلابی تهیه، تدوین و در استان اجرا کرده است. برای آشنایی بیشتر با این گروه خبرنگار چهارمحال و بختیاری، گفت‌وگویی با محمدحسن سلیمی، نویسنده و کارگردان گروه بشری، داشته است که در ادامه می‌خوانید:
محمدحسن سلیمی، نویسنده و کارگردان گروه بشری، با اشاره به اینکه موضوعات و محتوای نمایش‌های آیینی در کشور به ایران باستان بر می‌گردد، اظهار کرد: نمایش‌های آیینی از دیرباز روایت‌کننده اساطیر و افسانه‌های ایرانی بوده‌اند، اما با ورود اسلام به ایران و به ویژه قوت گرفتن فرهنگ شیعی، این نمایش‌ها به سمت و سوی آیین‌ها و موضوعات دینی مرتبط با اهل‌بیت(ع) سوق یافتند و به خصوص مفاهیم حسینی و عاشورایی جایگاه خاصی در این نمایش‌ها یافتند.
وی ادامه داد: از دوران صفوی که شاهد دگرگونی‌های عمیقی در سبک و شیوه زندگی ایرانیان و گرایش بیش از پیش آنان به تشیع هستیم، هنر و آیین‌های سنتی ایرانی نیز از این امر تأثیر گرفت، هنر اسلامی به صورت رسمی به هنر شیعی تبدیل شد و رنگ و قوت بیشتری از قبل گرفت که در نگارگری‌ها، معماری، نقاشی، خوشنویسی و نمایش‌های آیینی آن زمان می‌توان آثار این دگرگونی را مشاهده کرد.
سلیمی اوج هنرهای نمایشی آیینی و سنتی را مربوط به عصر قاجار دانست و افزود: این هنر از حمایت حکومتی خاصی برخوردار شد و شاهد رواج هنر شبیه‌خوانی و تعزیه در ایران هستیم که این نمایش‌ها با ادبیات و محتوای ویژه خود تا امروز به دست ما رسیده است.
نمایش‌های آیینی گروه هنری بشری
وی در خصوص نمایش‌های آیینی اجرا شده در این گروه، تصریح کرد: نمی‌توان اسم تعزیه یا تئاتر را بر این نمایش‌ها گذاشت، اما در واقع این نمایش‌های آیینی، بازخوانی نمایشی آداب و رسوم ایرانی، حوادث و مبانی دینی و وقایع و مسائل جامعه امروز به‌شمار می‌رود. البته در قید و بند شرکت در رقابت‌ها نیستیم و در کنار تمامی فعالیت‌های هیئت در مناسبت‌های گوناگون نمایش‌هایی نیز برای تعمیق مبانی دینی به مخاطبان ارائه می‌شود.
سلیمی نمایش آیینی را شکل و قالب ایرانی شده تئاتر دانست و بیان کرد: در نمایش‌ها به چند نکته توجه ویژه شده است از جمله اینکه اتفاقات و رویدادهایی که روایت می‌شوند با فضاسازی نزدیک به واقعیت صحنه به مخاطب ارائه می‌شوند و گاه در این زمینه اغراق‌هایی صورت می‌گیرد تا با افزایش جلوه‌های بصری، درک و بینش تماشاگر ارتقا یابد و ارتباط بهتری با نمایش برقرار کند. نکته دیگر این است که ارتباط میان عوامل نمایش و تماشاگران ارتباطی نزدیک است، لذا از فضای استقرار تماشاگران نیز برای نمایش بهره گرفته می‌شود و برخی اتفاقات در دل جایگاه تماشاگران اجرا می‌شود، لذا نمایش درگیر حصار صحنه نیست و چارچوب مشخص صحنه‌ای ندارد.
وی بیان کرد: برخی نمایش‌ها در فضاهای وسیع و روباز شهر اجرا شده است تا تماشاگران بیشتری که گاه تعدادشان از هزار نفر فراتر می‌رود از نمایش بهره ببرند البته به دلیل جغرافیا و اقلیم استان و شهر، نمی‌توان در تمام طول سال کارهای میدانی اجرا کرد؛ لذا نمایش‌های آیینی گروه در فصول سرد سال در سالن‌های ورزشی شهر و به‌صورت میدانی برگزار شده است.
سلیمی با بیان اینکه گروه نمایشی بشری متشکل از حدود ۸۰ تا ۱۵۰ نفر از هیئتی‌های هنرمند است، ادامه داد: اولین کار نمایشی گروه در سال ۹۰ با موضوع شهادت حضرت زهرا(س) روی صحنه برد و پس از آن، هر ساله حداقل یک نمایش آماده و در مناطق مختلف استان اجرا شده است. امسال با توجه به شرایط کرونایی، امکان اجرا فراهم نیست.
نمایش‌های مرتبط با موضوع محرم
وی تصریح کرد: دو نمایش با نام‌های «رد خون» و «با کاروان خورشید» با موضوع عاشورا و واقعه کربلا از سوی این گروه تهیه و اجرا شده است که خوشبختانه مورد اقبال فراوانی قرار گرفت. نمایش رد خون در 10 قسمت ۳۰ دقیقه‌ای نگارش و کارگردانی شد که سال گذشته در دهه اول محرم همراه با اجرای مراسم عزاداری و روضه در هیئت محبان فاطمةالزهرا(س)، به روی صحنه رفت.
سلیمی بیان کرد: نمایش با کاروان خورشید بازسازی صحنه اسرای کربلا بود که سال قبل روی صحنه رفت و محور موضوع بر نقش کلیدی حضرت زینب(س) تأکید دارد که نقش اصلی را در زنده ماندن مکتب عاشورا داشتند. این نمایش دو ساعته در شهرکرد و بن اجرا و با استقبال بسیار خوب مخاطبان مواجه شد.
وی در خصوص نقش نمایش‌های آیینی در تعمیق باورهای دینی در مخاطبان، بیان کرد: خوشبختانه به دلیل سبقه گروه، همه نمایش‌ها با شمار بالای تماشاگران اجرا شده است و میزان تاثیر این نمایش‌ها را در بازخوردهای بعد از نمایش به‌عینه مشاهده می‌کردیم. پیداست که این نمایش‌ها به دلیل عامه‌پسند بودن توانسته است رسالت خود را به انجام برساند. تاثیر این نمایش‌ها آنجاست که بخشی از کادر امروز گروه از دل مخاطبان قدیمی نمایش‌ها هستند که کارها را مشاهده کردند و علاقمند به همراهی گروه و فعالیت‌های مذهبی و هیئتی شدند.
سلیمی کمک‌های مردمی برای ادامه کار گروه را یادآور شد و گفت: کمک‌های مالی و همراهی مردم با گروه نیز دلیل دیگری بر اثر گذاری نمایش‌ها است. مردم با کمک‌های خود نشان داده‌اند که دوست دارند گروه سر پا بماند و به کار ادامه دهد، نقد و بررسی نمایش‌ها و بیان نظرات از سوی مردم در فضای حقیقی و مجازی نیز حاکی از بازخوردهای خوب این نمایش‌ها در میان مردم است. گروه بشری تلاش کرده است در کنار موضوعات دینی و مذهبی، به موضوعات مبتلابه جامعه نظیر پاسخ به شبهات دینی و موضوعات مرتبط با انقلاب اسلامی مانند چهل سالگی انقلاب بپردازد.
وی با اشاره به اینکه معارف و مبانی قرآن و اهل‌بیت(ع) باید با زبانی نافذ و موثر به مردم ارائه شود تا جذب را در پی داشته باشد، گفت: مردم تشنه این معارف هستند و باید افراد اهل فنی باشند که ابزارهای هنری و رسانه‌ای مانند شعر، موسیقی، تئاتر، فیلم، فضای مجازی و رسانه‌ای و ... را به استخدام ارائه معارف اسلامی در آورند تا ارزش‌ها در جامعه منتشر و نهادینه شود.
انتهای پیام
