مسجد نصیرالملک؛ بهشتی بر فراز هفت آسمان / ضرورت توسعه گردشگری مجازی

شیراز شهر راز­های هزار افسانه و شاخ نبات­‌های سرو قامت است، اما بنا به جور زمانه و شیوع بیماری واگیر کرونا، این­‌روزها حال آدم­‌هایش خوب نیست و دلتنگی مسجد نصیرالملک، حافظیه، مسجد وکیل و بازار وکیلش در وصف هیچ آوازی و وزن هیچ سازی نمی­‌آید. شاید اگر کمی با این اماکن تاریخی خاطره‌بازی کنیم و در خیال فیروزه‌­ای مسجد نصیرالملک دو رکعت نماز زیارت ببندیم، حال دلمان خوب شود.

مسجد نصیرالملک، مسجدی جامانده از ازمنه‌ی قدیم در پایتخت فرهنگی ایران، میراثی به‌جا مانده از سلسله‌ی نه‌چندان خوشنام قاجار در محله‌­ای به­‌نام «گودعربان» شیراز؛ اما فرومانده در بهت گم­نامی و نسیان و فراموشی. زیبایی غبارگرفته از گردش روزگار و ناملایمتی دور گردون و حاشا روبه ویرانی!

محمدحسن معمار، از بزرگ­‌ترین معماران دیار فارس و شیراز، به تقلید از مسجد وکیل شیراز، قریب به دوازده سال از عمر هنری خویش (1255-1267) را مصروف ساختن و زینت دادن این بنای مقدس کرد. مسجدی زیبا با دو ایوان شمالی و جنوبی و دو شبستان شرقی و غربی، مزین به کاشی­‌کاری و مقرنس­‌کاری قجری که در نوع خود نمونه و همتایی گویا ندارد و متأسفانه این هنر ظریف و شریف از دید هر طالب هنری مستور مانده و مهجور گشته است.

طاق­‌نماهای کاشی­‌کاری شده، ستون­‌های مارپیچ، سقف­‌های مزین به گل و بوته، عناصر هنرساز معماری اسلامی، در مسجد نصیرالملک به طرز هنرمندانه­‌ای گردهم آمده­‌اند و تصویری بدیع از هنر معماری اسلامی را خلق کرده‌­اند که هر بیننده­‌ی باذوقی را بر سر شوق می‌­آورد و سرمستی می­‌بخشد.

رقص نوری که روشنی از کالبد کم­ فروغ خورشید آسمان لاجوردی شهر راز می‌­گیرد و از مایه­‌ی جان شیشه­‌های رنگی درها و کرسی­‌های مسجد، روح می‌­گیرد و بر دیواره و کف فیروزه‌­ای صحن و شبستان به رقص سما می­‌نشیند، تجلی رؤیای بهشتی زمینی است برای زائر تن­ خسته­‌ای که گویا می­‌خواهد لختی از شلوغی بیرون، به خلوت و سکوت درون پناه آورد.

نمازگزار به اختیار خود از یکی از 7 در چوبی تعبیه شده در ورودی شبستان غربی، به بهشتی رنگارنگ گام­ می­‌گذارد و بر یکی از 12 ستون زیبای شبستان تکیه می‌­زند و تسبیه می‌­چرخاند؛ هارمونی رنگ زرد و قرمز و نارنجی با گل­‌های قالی و کاشی­‌های فیروزه‌­ای کف شبستان، هوشمندانه پردیس وعده داده­ شده را در ذهن مخاطب تصویرسازی می‌کند و مستی حضور در مکانی مقدس را مضاعف می‌­کند.

این روزها حال اماکن تاریخی ما خوب نیست و چقدر خوب می­‌شد که با تدبیری هوشمندانه و به مدد تکنولوژی روز، امکان سیاحت مجازی اماکن تاریخی کشور و به‌خصوص پایتخت فرهنگی ایران شهر راز­های هزار افسانه فراهم می‌­شد. شاید کرونا و محرومیت بهشتی شدن در مسجد نصرالملک و همراه شدن با فیض دعای ندبه در صبح جمعه شاه‌چراغ، تلنگری باشد برای تدبری و تعقلی در زمینه زیست فرهنگی و  مجازی. 

مجتبی اشرافی؛ مدرس دانشگاه و مدیر اندیشکده مطالعات راهبردی کریمه