چرا امام دهم لقب هادی گرفتند

محمد الله‌اکبری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تبریک میلاد باسعادت امام هادی(ع)، در پاسخ به این سؤال که چرا در میان ائمه هدی فقط امام هادی ملقب به این صفت هستند، گفت: تمام انبیای الهی و ائمه معصومین(ع) هدایتگرند؛ امامان نیز امام هدایت هستند و اثبات یک لقب و به کاربردن آن برای یک امام به معنای نفی آن برای دیگر ائمه(ع) نیست.

این پژوهشگر تاریخ و سیره اهل بیت(ع) با اشاره به مفهوم هدایت در متون دینی، بیان کرد: کلمه هدایت به دفعات در قرآن کریم تکرار شده است؛ از جمله در سوره مبارکه حمد، روزانه از خدا می‌خواهیم که ما را به راه و صراط مستقیم هدایت کند و در روایات هم بیان شده که هدایت ائمه(ع) ایصال به مقصد است.

وی با اشاره به نحوه انتساب لقب به یک امام، افزود: برخی القاب ائمه(ع) لقب‌هایی هستند که پدران بزرگوارشان بر روی آنان نهاده‌اند و برخی القاب در طول زمان از سوی مردم برای آنان انتخاب شده است؛ برخی القاب هم توسط خانواده و یاران آنان تکرار شده و به تدریج به این لقب مسما شده‌اند. 

الله‌اکبری با بیان اینکه امام هادی در برهه‌ای از زمان زندگی می‌کردند که دستگاه حکومت سختگیری شدیدتری در مورد ائمه(ع) داشت، افزود: بخشی از دوران ایشان در زمان متوکل عباسی بود؛ او نیروی چندهزار نفری به مدینه فرستاد تا حضرت را به سامرا بیاورند و در واقع امام را مجبور به مهاجرت کردند. تلاش زیادی در راستای تحقیر امام(ع) و آزار و اذیت ایشان به کار گرفتند، متوکل مجالس نامناسب و نامتجانس برگزار و به نحوی امام را مجبور می‌کرد تا در این مجالس حضور یابند و در واقع باعث آزار روحی آن حضرت می‌شدند.

وی با اشاره به یک بحث علمی جنجالی در زمان امام هادی(ع)، تصریح کرد: مسئله‌ای در دوران امام هادی مطرح شد که پیشتر در دوره امام رضا(ع) شروع شده و در دوره امام جواد(ع) هم مطرح بود، ولی در دوره امام هادی(ع) به اوج خود رسید و آن بحث «خلق قرآن» بود؛ معتزلی‌ها این بحث را مطرح کردند که قرآن کلام خدا و ایجادشدنی است و باید خدا اراده کند تا کلام ایجاد شود. لذا حدوث و جدید است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه در برابر آنان اشاعره بودند که این عقیده را داشتند که کلام خدا قدیم است، اضافه کرد: در دوره مأمون معتزلی‌ها روی کار بودند و سمت‌هایی را در دست داشتند، ولی در دوره‌های بعدی به خصوص متوکل وقتی دید که مباحث علمی به کوچه و خیابان کشیده شده است، با بخشنامه‌ای هر نوع بحث و مجادله در این زمینه را ممنوع کرد.

الله‌اکبری اظهار کرد: این مسئله حتی شیعیان را هم درگیر کرده بود و بحث می‌کردند که کلام خدا حادث یا قدیم است؛ لذا نزد امام هادی(ع) رفتند و از ایشان در این باره سؤال کردند، چون اگر کسانی به این بحث می‌پرداختند، طبق بخشنامه ممنوعیت، زندانی می‌شدند؛ لذا امام هادی شیعیان را به تبعیت از دستور حکومت توصیه کردند و فرمودند که در این باره صحبت نکنند. امام هادی(ع) با این توصیه شیعیان را از مخمصه حکومت متوکل که درصدد بود تا موجب آزار و اذیت آنان شود، رهایی دادند. شاید نجات از این فتنه و مسئله سیاسی در جامعه آن روز سبب شده باشد تا یاران امام به ایشان لقب هادی داده باشند.