رویكرد انسان‌شناختی قرآن در مواجهه با عوامل تبعیض در «اندیشه‌های حقوق عمومی»

به گزارش ایکنا؛ هفدهمین شماره دوفصلنامه علمی ترویجی «اندیشه‌های حقوق عمومی» به صاحب‌امتیازی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «آسیب‌شناسی نظارت قانونی و شرعی قضات دادگاه‌ها بر مقررات ‌دولتی در ایران»، «نقد و بررسی نظریه‎های دموکراسی نوین و عدالت اجتماعی در دولت حقوقی با تکیه بر آموزه‎های هایک»‌، «فطری بودن حق تنفس و محدوده آن از دیدگاه آیات و روایات»، «بررسی قلمرو و ترابط فقهی ـ حقوقی اصول اطلاق ولایت در قانون اساسی با تکیه بر اندیشه‌های امام خمینی و علامه مصباح یزدی»، «واکاوی رویکرد «انسان‌شناختی» قرآن کریم در مواجهه با عوامل تبعیض ناروا مندرج در اصل 19 قانون اساسی»، «بررسی چالش‏های نظری ادله ولایت فقیه (السُّلْطَانُ وَلِیُّ مَنْ لَا وَلِیَّ لَهُ)».

فطری بودن حق تنفس

در چکیده مقاله «فطری بودن حق تنفس و محدوده آن از دیدگاه آیات و روایات» می‌خوانیم: «مسئله سلامت به‌عنوان حقی طبیعی و فطری، همچنان موضوعی فراموش‌شده و مغفول است. مشکلات مربوط به سلامتی، به‌طور مستقیم از عواملی مانند کمبود مواد غذایی، آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، هوای ناپاک و نبود بهداشت ناشی می‌شود. در این میان، تنفس از اساسی‌ترین نیازهای انسان و بسیاری از موجودات زنده است. اگر انسان از حق تنفس محروم شود، قانون طبیعی مانع ادامه زندگی خواهد شد.

خدای متعال ساختار طبیعی انسان را مجهز به ابزار تنفس کرده تا بتواند به حیات خود ادامه دهد. در این تحقیق به‌روش توصیفی ـ تحلیلی این نتیجه به دست آمد که حق تنفس در انسان از حقوق اساسی و طبیعی به شمار می‌رود و لازم است موانع تأمین این حقوق اساسی بر‌طرف شود. از‌این‌رو آلوده کردن هوای مورد تنفس انسان از طریق دخانیات، کارخانه‌های صنعتی، خودروها، محصور کردن هوای آزاد با هدف شکنجه و خفه کردن، از جمله مسائلی است که سازمان‌های مربوطه را ملزم می‌کند تا به این امور توجه بیشتری داشته باشند؛ چرا‌که امور بیان‌شده با این حق فطری و غیر‌قابل سلب بودن این حق، منافات دارند.»

رویکرد «انسان‌شناختی» قرآن کریم در مواجهه با عوامل تبعیض ناروا

در طلیعه مقاله «واکاوی رویکرد «انسان‌شناختی» قرآن کریم در مواجهه با عوامل تبعیض ناروا مندرج در اصل 19 قانون اساسی» آمده است: «مطالعه‌ تاریخ حیات اجتماعی بشر نشان می‌دهد اعتقاد به رجحان برخی گروه‌های بشری به دلیل اتصاف به ویژگی‌های غیرارادی، عامل اصلی بروز تبعیضات و محرومیت‌ها بوده است. تأکید بر ««عدم امتیاز آحاد شهروندان از حیث ویژگی‌های قومی نژادی» در اصل 19 قانون اساسی، حاکی از اهتمام قانون‌گذار اساسی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با عوامل مؤثر در بروز آسیب‌های یاد شده است.

نظر به اینکه قرآن کریم در فرایند جامعه‌پردازی، هرگونه تعیین‌کنندگی ارزش‌های مبتنی بر اصالت قومیت و نژاد را ملغی دانسته، آنچه در این نوشتار مورد توجه قرار گرفته است، تبیین نحوه‌ تأثیر مبانی انسان‌شناختی قرآن کریم در الغای نظریه‌های توجیه‌کننده‌ تبعیض نارواست. تتبع نگارنده در نصوص کلام‌الله مجید، از محوریت انگاره‌ «مساوات» در رویکرد انسان‌شناختی مؤثر بر مواجهه با عوامل تبعیض ناروا حکایت می‌کند. حاصل پژوهش نشان می‌دهد که شواهد قرآنی این انگاره، دست کم در چهار ساحت خلقت، کرامت، رحمت و آخرت قابل بررسی است که تلاش می‌شود با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی و با روش کتابخانه‌ای در قلمرو علوم قرآنی تحلیل شوند.»

چالش‌‏های نظری ادله ولایت فقیه

در چکیده مقاله «بررسی چالش‌‏های نظری ادله ولایت فقیه (السُّلْطَانُ وَلِیُّ مَنْ لَا وَلِیَّ لَهُ)» می‌خوانیم: «یکی از ادله‏ روایی ولایت فقیه، حدیث نبوی «السُّلْطَانُ وَلِیُّ مَنْ لَا وَلِیَّ لَهُ» است که بسیاری از فقها در موضوعاتِ گوناگون فقهی، از جمله ولایت فقیه، به آن استناد کرده‌‏اند. هدف این پژوهش بررسی سندی و محتوایی شبهاتی است که درباره حدیث از جهات مختلف طرح شده است. این تحقیق با رویکردی اجتهادی درصدد پاسخ به شبهاتی است که با شیوه مرسوم استدلال و استنباط فقهی، مدعی تحلیل دیدگاه فقها در این زمینه است. بر اساس یافته‏‌های این تحقیق، برخی سند این حدیث را ضعیف دانسته‌‏اند؛ ولی افزون بر اینکه ضعف این حدیث نبوی جبران می‏شود، بزرگانی همچون صاحب جواهر آن را بی‌‏نیاز از جابر می‌‏دانند. برخی دیگر نیز مصداق سلطان در حدیث یاد شده را، امام معصوم دانسته‌‏اند؛ در مقابل، بسیاری آن را اعم از فقیه یا مختص به فقیه دانسته‌‏اند. قلمرو حدیث را تعداد اندکی محدود به امور خاص پنداشته‌‏اند، ولی اکثر قریب به اتفاق فقها، آن را عام می‏‌دانند.»