شریعتی تأثیر چشمگیری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی داشت
«طلال عتریسی»، کارشناس سیاسی لبنان، تصریح کرد: شریعتی طرفدار ایده اسلام پویا و سیاسی بود و سخنرانی‌هایی آشکاری در این رابطه داشت که به تکاپو و فعالیت مسلمانان در زندگی روزمره و سیاسی دعوت می‌کرد.
به گزارش ایکنا؛ طلال عتریسی، کارشناس مسائل ایران و خاورمیانه و استاد جامعه‌شناسی و مدیر مرکز علوم اجتماعی در دانشگاه لبنان، معتقد است شریعتی یک اندیشمند اجتماعی و کاملا منطقی بود و برخی اتهامات مبنی بر اینکه وی، شخصیتی انفعالی است، واقعیت ندارد. شریعتی از تحصیل علوم اجتماعی در فرانسه تأثیر گرفت و همچنین از تجربیات انقلاب اسلامی ایران بهره برد.
مشروح گفت‌وگوی ایکنا با طلال عتریسی درباره دکتر علی شریعتی به مناسبت سالگرد درگذشت این اندیشمند و متفکر ایرانی از نظر می‌گذرد:
ایکنا ـ درباره شخصیت دکتر علی شریعتی بگویید و بفرمایید چه ویژگی‌های شخصیتی ایشان برای شما قابل توجه است؟
دکتر علی شریعتی از شخصیت‌های بزرگ و والا مقامی بود که جهان به ویژه جهان عرب و امت اسلامی از طریق مولفات گرانبهایش با وی آشنا شدند. کتاب‌ها و مؤلفات وی به زبان‌های بسیاری ترجمه شده است و شریعتی از فرهیختگان برجسته ایرانی بوده و برخلاف برخی به اسلام مانند یک عقیده پویا و همگام با متغیرات زمان اعتقاد داشت. شریعتی طرفدار ایده اسلام سياسى بود و سخنرانی‌هایی آشکاری در این رابطه داشت که به تکاپو و فعالیت مسلمانان در زندگی روزمره و سیاسی دعوت می‌کرد. شریعتی از برخی علمای دین که دین را جدای از سیاست می‌دانستند اعتراض می‌کرد و به همین دلیل در زمره فرهیختگان انقلابی قرار گرفته بود و سخنرانی‌ها و مؤلفات وی نقش چشمگیری در شکل‌پذیری انقلاب ایفا کرد.
ايكنا _ همانطور که می‌دانید شریعتی مسئله بازگشت به اسلام را مطرح کرد و خواستار تجدید اسلام شد، سخنان و کتابهای وی در این زمینه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شریعتی به وضوح به تجدید اسلام دعوت می‌کرد. شریعتی در زمینه علوم اجتماعی تحصيل کرد و به اسلام از نگاه اجتماعی نظر كرد و از تجربیات جنبش‌های انقلابی در جهان سوم تأثیر پذیرفت و تلاش می‌کرد با الهام گرفتن از این جنبش‌ها به تغییر در ایران و جهان اسلام بپردازد؛ به همین دلیل است که اجماع و اتفاق نظری درباره اندیشه وی وجود ندارد، برخی وی را اندیشمند انقلابی و اسلامی دانسته که برای تجدید در اسلام دعوت می‌کرد و برخی اندیشه وی را آمیخته‌ای از اسلام و غرب و مارکسیسم و جهان سومى می‌دانستند. به رحال شریعتی یک اندیشمند مصلح و انقلابی بوده و به شدت خواهان تغییر نگرش‌ها به اسلام و نقش آن در جامعه بود. بدون شک وی مخالف سرسخت استبداد و استعمار در تمامی جهان و مداخلات کشورهای استعماری غرب در امور داخلی ایران و جهان اسلام بود.
ایکنا ـ سلوک و اخلاق شریعتی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا او يک شخصیت آکادمیک بود یا آنطور که مخالفانش ادعا می‌کنند احساساتی و شاعرانه داشت؟
دکتر شریعتی یک اندیشمند اجتماعی و کاملا منطقی بود و برخی اتهامات مبنی بر اینکه وی، شخصیتی عاطفی و انفعالی داشت واقعیت ندارد. وی از تحصیلات علوم اجتماعی در فرانسه تأثیر گرفت و همچنین از تجربیات انقلاب اسلامی ایران بهره برد. سلوک و روش علمی، سیاسی، تحلیلی و آکادمیک دکتر شریعتی در نوشته‌هایش با وجود اختلافات نظر با برخی روحانیون پیدا است. وی به هیچ وجه شخصیتی انفعالی و عاطفی نداشت و از انقلاب اسلامی به صورت شاعرانه یا عاطفی صحبت نمی‌کرد. وی اندیشه و روش خاصی داشت که اختلاف نظر و اتفاق نظر درباره آنها امری طبیعی است. توانایی و نگرش تحلیلی وی در کتابهای مرتبط با اسلام که برای قشر دانشجویی نگاشته بود آشکار است؛ مؤلفات وی با اصطلاحات آکادمیک نوشته شده بود و برای قشر فرهیخته و علمی و آکادمیک متناسب است.
ایکنا ـ درباره نقش شریعتی در جنبش انقلاب اسلامی ایران بگوئید.
دکتر شریعتی بدون شک یک نویسنده توانا بود و از طرفداری برای یک اندیشه و حزب خاص جلوگیری کرد، او از امور بسیاری مانند تاریخ اسلام، مذهب تشیع، شخصیت‌های برجسته تشیع و روش آشنایی با حقیقت دین مبین اسلام سخن گفت؛ کتاب‌ها و مؤلفاتش در این زمینه با استفاده از روش تحلیل جامعه‌شناختی تأثیر چشمگیری در قشر آکادمیک گذاشت. اندیشه شریعتی یک دانشنامه بود و در آن از موضوعات مختلف تاریخی، عقیدتی، سیاسی و فرهنگی به صورت هم زمان بهره می‌گرفت. دانشنامه‌ای بودن اندیشه وی از فرهنگ اجتماعی، دینی و غربی نشئت گرفته بود. در نهایت باید گفت که دکتر شریعتی در ایجاد تغییر اجتماعی و تحرک در میان جوانان برای انقلاب در نخستین روزهای انقلاب و پس از آن و همچنین دوران مبارزه علیه شاه نقش مهمی ایفا کرد.
ایکنا ـ برجسته‌ترین جنبه‌های عقیدتی و ویژگی شریعتی چیست؟
من معتقدم که اصل بنیادین در اندیشه دکتر علی شریعتی روحیه نقد و دعوت وی به تغییر در اندیشه و اصلاح برداشت‌های نادرست از اسلام و دین بود؛ به همین دلیل است که مورد انتقاد برخی احاد جامعه قرار گرفت و آنها اصرار داشتند که شریعتی انتقادی غیر اسلامی داشته و نباید روحانیون را به روشی که وی در پیش گرفته است مورد نقد قرار دهد. ولی من معتقدم که وی برخی و نه همه روحانیون را مورد نقد قرار می‌داد؛ او روحانیونی را که پیرو حاکمان بوده و از واجبات و رسالت شرعی خود دور شده بودند و یا روحانیونی که اسلام را بی‌روح و بدون توجه به مقتضیات زمان معرفی می‌ساختند، نقد می‌کرد. متأسفانه طیف گسترده‌ای از اینگونه اندیشه‌ها در میان برخی از علمای اسلام اعم از شیعه و سنی همچنان باقی است. از سوی دیگر طیف خواستار تغییر و انقلابی در ایران اسلامی موفق شده و انقلابی تاریخی شکل داده است. اندیشه شریعتی بر یک اصل بنیادین بنا نهاده شده و آن اصلاح در فهم اسلام و همچنین بهره گیری از جوانب مثبت غرب در روش‌های علمی است که سبب اختلافات او با روحانیون شد.
گفت‌وگو: مجید عبیداوی
انتهای پیام
