رقابت دولت‌های بعد از جنگ در وابستگی به نفت/ قوی شدن ریشه قرآنی دارد/ فقدان تعادل در ساختارهای قدرت
گروه اقتصاد ــ استاد اقتصاد دانشگاه تهران با اشاره به ریشه قرآنی «قوی‌شدن» اظهار کرد: چهار دولت پس از دفاع مقدس، ظاهراً شعارهای متفاوتی داشتند اما کارکردهایشان مشترک بوده که از جمله آنها وابسته کردن هرچه بیشتر اقتصاد به خام‌فروشی نفت بوده است. در این وابستگی‌ها، هر دولتی رکورد دولت قبل از خود را شکسته است.
به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب اسلامی، ۲۷ دی‌ماه در خطبه‌های نماز جمعه تهران در بخشی از سخنان خود با اشاره به ضرورت قوی شدن در ابعاد مختلف به ویژه اقتصادی، تأکید کردند: این ملت عزیز و این کشور عزیز به فضل الهی قوی‌تر نیز می‌شوند، نه تنها در بعد نظامی، بلکه در ابعاد اقتصادی و جهش علمی و فناوری که پشتوانه تحقق این هدف، حضور و صبر و استقامت ملت در صحنه و تلاش و کوشش بی‌وقفه مسئولان و مردم است. به فضل الهی، این ملت و کشور در آینده‌ای نه چندان دور به نقطه‌ای می‌رسد که دشمنان حتی جرئت تهدید او را هم پیدا نکنند.
البته رهبر معظم انقلاب پیش از این و در سال 1392 نیز با ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، ضرورت و لوازم حرکت در راستای اقتصاد قوی و مقاوم را تبیین کرده و در شعارهای سال نیز این موضوع را مورد توجه قرار داده‌اند.
برای بررسی بیشتر این موضوع و لوازم و اهمیت ایجاد اقتصاد قوی، با محمد خوش‌چهره، اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو نشستیم که وی در ابتدای به ایکنا گفت: با استناد به فرمایشات مقام معظم رهبری در نماز جمعه باید اشاره کنم قطعاً موضوع اقتداری که ایشان مطرح کردند که قدرت‌ها در مورد اقتدار و هژمونی خود سخن از آن سخن می‌گویند باید توسط ما هم پیگیری شود. شعاری که نظام جمهوری اسلامی ایران در قانون اساسی هم دارد و یکی از شعارهای اصلی آن است در مورد همین قوی شدن است.
مبانی قرآنی شکل‌گیری اقتصاد قوی
وی با اشاره به مبانی قرآنی قوی شدن ادامه داد: خداوند متعال در قرآن کریم نیز فرموده است: «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ؛ و هر چه در توان داريد از نيرو و اسب‌هاى آماده بسيج كنيد تا با اين تداركات دشمن خدا و دشمن خودتان و دشمنان ديگرى را جز ايشان كه شما نمى‌شناسيدشان و خدا آنان را مىشناسد بترسانيد و هر چيزى در راه خدا خرج كنيد پاداشش به خود شما بازگردانيده مىشود و بر شما ستم نخواهد رفت» (الانفال/ 60). بنابراین قوی شدن ریشه قرآنی دارد لذا باید تلاش کنیم که توانایی و استطاعت خودمان را در زمینه‌های مختلف بالا ببریم و توان و قوه بالایی داشته باشیم.
خوش‌چهره درباره دلایل مهم بودن قوی شدن بیان کرد: علت اهمیت تلاش برای داشتن توان بالا این است که در فضایی قرار داریم که مورد تهاجم، بغض و کینه یا عداوت قرار گرفته‌ایم و این واقعیتی است که از ابتدای شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی ایران شاهد این عداوت‌ها بوده‌ایم و البته این ریشه آن هم در تعارض با منافع دنیای سلطه و همچنین سایر مباحثی است که ریشه ایدئولوژیک دارد.
دلایل تأکید مداوم رهبر انقلاب بر قوی شدن
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه قوی‌شدن در آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی وجود دارد، یادآور شد: بنابراین اصل اینکه باید قوی شویم اصلی پذیرفته شده است و ریشه در آرمان‌ها، شعارها و فرآیندهای شکل‌گیری ارکان قدرت در کشور دارد و لذا موضوع جدیدی نیست و مقام معظم رهبری آن را یادآوری می‌کنند تا دچار غفلت نشده و از این ناحیه ضربه نخوریم. الان دنیا ما را با عنوان کشوری مستقل، مقاوم، الگوی مقاومت و ایستادگی و در عین حال دارای استقلال می‌شناسد.
علی‌رغم شعارهایی برای سال‌ها انتخاب می‌شود و تأکیدهایی که رهبر معظم انقلاب در حدود پانزده سال اخیر در حوزه اقتصاد داشته‌اند اما متأسفانه هنوز شاهد خروجی‌هایی مناسبی نبوده‌ایم
نماینده اسبق تهران در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: حوادث اخیر نظامی که رخ داد هم مبیّن این است که از جنگ جهانی دوم و به ویژه بعد از ماجرای پرل هاربر که حمله به یک پایگاه آمریکایی بود، تاکنون چنین پدیده‌ای نداشته‌ایم که اقتدار آمریکا را یک کشور در حال توسعه (به تعبیر آنها) ولی مستقل مخدوش کند. لذا آنها سعی می‌کنند ابعاد کار را کوچک جلوه دهند اما برای اصحاب فن و خود هیئت حاکمه آمریکا و اذناب و یاران آنها کاملاً مشهود شده که این هیمنه دچار فروریزش قدرت شده است و عوارض و پیامدهای آن را در آینده نزدیک خواهیم دید.
غفلت جدی از حوزه اقتصاد پس از انقلاب
استاد دانشگاه تهران افزود: بنابراین نظام جمهوری اسلامی ایران، ماهیتاً باید به دنبال افزایش قدرت خود در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی باشد. متأسفانه بعد از انقلاب اسلامی و به ویژه بعد از جنگ تحمیلی، در حوزه‌هایی که دولت متکفل آن بوده شاهد غفلت‌های جدی در حوزه اقتصاد بوده‌ایم؛ هرچند که حوزه امنیت، حوزه دفاع ملی و جهت‌گیری‌های سیاسی، نتایج به شدت قابل افتخار و غرورانگیزی را از خود نشان داده‌ایم.
وی ادامه داد: اما در حوزه‌های اقتصادی که به کارکردهای مجلس و دولت‌ها برمی‌گردد، متأسفانه با وجود سلایق مختلف و تابلوهای سیاسی چهار دولت که ظاهراً شعارهای آنها با هم متفاوت بود، کارکردهای مشترکی در اقتصاد داشتند که از جمله آنها وابسته کردن هرچه بیشتر اقتصاد به خام‌فروشی نفت بود. در این زمینه و در این وابستگی‌ها، هر دولتی رکورد دولت قبل از خود را شکسته است.
فساد گسترده در زمینه پولی و مالی
وی با اشاره به تبعات وجود فساد در اقتصاد کشور اضافه کرد: مورد دیگر، آمارهایی است که نشان‌دهنده میزان بالای واردات و قاچاق کالا است که اقتصاد و تولید کشور را به شدت ضعیف کرده است. در کنار این دو مورد، مباحثی همانند فساد در حوزه‌های پولی و مالی است که وابستگی شدید اقتصاد به نفت به این فسادها دامن زده است
خوش‌چهره با اشاره به وجود فقر و شکاف طبقاتی در کشور بیان کرد: بنابراین علی‌رغم شعارهایی برای سال‌ها انتخاب می‌شود و تأکیدهایی که رهبر معظم انقلاب در حدود پانزده سال اخیر در حوزه اقتصاد داشته‌اند اما متأسفانه هنوز شاهد خروجی‌های مناسبی نبوده‌ایم؛ به گونه‌ای که وضعیت بد معیشتی مردم، تراکم بالای بیکاری، شکاف گسترده طبقاتی، گسترش قابل توجه و نگران‌کننده فقر و امثالهم، مبین این موضوع است.
عدم تعادل بین بخش‌های قدرت
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: اکنون عدم تعادلی بین بخش‌های قدرت نظامی، سیاسی و امنیتی کشور و قدرت اقتصادی ما وجود دارد بنابراین تحلیل تأکیدات رهبر انقلاب را در درجه اول باید این‌گونه ببینیم که باید برخی از رفتارها، تصمیم‌گیری‌ها، سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها وجود داشته باشد یا به تعبیری دچار تحولات بنیادین شویم که این نقیصه که در سایر حوزه‌ها دارای اقتدار هستیم اما این اقتدار در بخش اقتصادی وجود ندارد را برطرف کنیم.
نماینده اسبق تهران در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: یکی از راهکارها در این زمینه الگوی مطرح شده اقتصاد مقاومتی است که به مسائلی نظیر تولید داخل، اولویت دادن به بازارهای مصرف داخلی و سپس ایجاد ظرفیت‌های مازاد برای صادرات توجه دارد. اینها مطالبی هستند که می‌توان از آنها با عنوان رویکرد یا حتی استراتژی نام برد. بنابراین ظرفیت‌های اقتصاد ملی امکان محقق شدن این رویکرد را دارد. بنده در درس‌های دانشگاهی و به ویژه در مقاطع ارشد و دکترا به شدت تأکید داشته‌ام که ما منابع جدی در اقتصاد داریم اما وابستگی دولت‌ها به فروش درآمدهای نفتی، ما را به یک متغیر برون‌زا و وابسته به نام خام‌فروشی سوق داده است.
غفلت از ظرفیت‌ها و توانایی‌های داخلی
استاد دانشگاه تهران افزود: ما می‌توانیم از ظرفیت‌های استفاده نشده داخلی که متأسفانه بیش از نیمی از ظرفیت‌های اقتصاد را شامل می‌شود و دولتمردان هم به این نکته اذعان کرده‌اند که از این ظرفیت‌ها به خوبی استفاده نمی‌شود، استفاده کنیم و به خوبی بهره ببریم. از جمله این موارد کشاورزی، تولیدات معدنی، تولیدات صنعتی هستند که زیر ظرفیت از آنها استفاده می‌شود.
به شدت خوش‌بین هستم که تغییر نگرش می‌تواند بازدهی‌های سریع، گسترده و قابل توجهی را برای اقتصاد ملی در جهت کاهش و نفی وابستگی‌ها به خام‌فروشی نفت در پی داشته باشد
وی با اشاره به مشکلات مهمی که در حوزه مسکن در ایران وجود دارد یادآور شد: حتی در بخش مسکن هم به دلیل رویکردهای غلط شاهد سوداگری و دلالی هستیم. نه زمین وارداتی است و نه مصالح و امکان تولید همه آنها هم در داخل وجود دارد و تقاضای اجابت نشده در داخل هم وجود دارد اما سیاست‌های نامناسب پولی و مالی و به ویژه در حوزه زمین باعث شده که نیازهای ما نه تنها برآورده نشود بلکه شاهد رکودی سنگین در بخش مسکن باشیم.
چگونه می‌توانیم کشور را در ریل پیشرفت قرار دهیم
این کارشناس مسائل اقتصادی تأکید کرد: بنابراین تغییر رویکردها و نگرش‌ها قدم اول است. بسیاری از افراد، احیای اقتصاد یا تحول اقتصادی را با توجه به برون‌نگری و سرمایه‌های خارجی دنبال می‌کنند. بنده سرمایه خارجی که مولد و در راستای منافع ملی باشد را نفی نمی‌کنم اما مسئله این است که در بسیاری از موارد کاهش تولید در داخل ارتباطی به سرمایه‌گذاری خارجی ندارد بلکه به علت مشکلات کارکردی اقتصاد داخلی است. به عنوان مثالی دیگر می‌توان گفت که ظرفیت‌های اقتصاد ما در نساجی و پوشاک بسیار بالاست اما الان با کاهش تولید مواجه هستیم و لذا بیش از 70 درصد از پوشاک ما وارداتی و بخش زیادی از آن قاچاق است؛ در حالی‌که ظرفیت‌های تولید آن وجود دارد و به شدت هم اشتغال‌زا است.
خوش‌چهره با اشاره به لوازم قرار گرفتن کشور در مسیر پیشرفت اقتصادی گفت: تبیین و درک صحیح اینها عصاره فرمایشات مقام معظم رهبری است که اول بخش نخبگان و فعالان اقتصادی را باید در جریان موانع واقعی تولید گذاشت که شامل سیاست‌های نامناسب، عدم حمایت‌ها، رقبای نامیمون همانند قاچاق و ... است و بعد از درک این گروه‌ها، آحاد مردم و فعالان اقتصادی در کنار هم و با فشاری هم که جامعه آکادمیک می‌توانند در مقابل انحرافات وارد کنند، کشور را در ریل واقعی تولید و پیشرفت قرار دهیم.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: بنده به شدت خوش‌بین هستم که تغییر نگرش می‌تواند بازدهی‌های سریع، گسترده و قابل توجهی را برای اقتصاد ملی در جهت کاهش و نفی وابستگی‌ها به خام‌فروشی نفت در پی داشته باشد.
انتهای پیام
