سینما و تلویزیون نیاز به فقه پیشرو و پیرو دارد/ لزوم توجه به صلاحیت اخلاقی سازندگان فیلم
گروه فرهنگی ــ معاون فرهنگی قوه قضائیه با اشاره به انواع فقه پیشرو و پیرو گفت: در حوزه سینما و تلویزیون باید هم فقه پیرو داشته باشیم که به سؤالات موجود پاسخ دهد و هم فقه پیشرو كه برای نیل بع آن باید اقدامات دیگری انجام داد تا به سمت تولید روش‌های پذیرفته شده دین حركت كند.
به گزارش ایكنا از فارس، حجت‌الاسلام والمسلمین هادی صادقی، معاون فرهنگی قوه قضائیه امروز، دوم بهمن‌ماه در سومین همایش ملی «فقه هنر» كه طی امروز و فردا در شیراز در حال برگزاری است، گفت: دو نوع فقه پیشرو و پیرو داریم.
وی با بیان اینكه فقه تئوری اداره انسان است که باید پیشرو باشد، افزود: در حوزه سینما و تلویزیون باید هم فقه پیرو داشته باشیم که به سؤالات موجود پاسخ دهد و هم فقه پیشرو كه برای آن باید اقدامات دیگری انجام داد تا به سمت تولید روش‌های پذیرفته شده دین حركت كرد. البته نمی‌گوییم جای دانش‌ها و فنون مربوطه را بگیرد، ولی باید در این حوزه اقداماتی انجام داد.
صادقی با تصریح به اینكه تقسیم‌بندی فقه خرد و کلان به دنبال همان فقه پیشرو پدید می‌آید، گفت: فقه خرد به جزئیات مسائل سینما و تلویزیون می‌پردازد و پاسخ می‌دهد و فقه کلان به رویکردهای کلی آن می‌پردازد.
فقه تئوری اداره انسان است که باید پیشرو باشد. در حوزه سینما و تلویزیون باید هم فقه پیرو داشته باشیم که به سؤالات موجود پاسخ دهد و هم فقه پیشرو كه برای آن باید اقدامات دیگری انجام داد تا به سمت تولید روش‌های پذیرفته شده دین حركت كرد.
معاون فرهنگی قوه قضاییه یادآور شد: مسائل فقه خرد اغلب آشنا هستند؛ نظیر مجموعه مسائل پشت دوربین از قبیل ارتباط بازیگران با یکدیگر. مسائل جلوی دوربین که با توجه به فضای فیلم و سینما یا روی صحنه اتفاق می‌افتد، آن فضای حقیقی بازیگران نیست و یک فضای تخیلی است. در این فضا آنها در حال عرضه یک زندگی جدید هستند و فقه ناظر به این هم طبیعتاً فقهی است که باید توجه به این تفاوت‌ها کند.
وی اظهار كرد: مسائل فراوانی در فقه درباره روی صحنه و جلوی دوربین وجود دارد که رایج است؛ از جمله مسائل مربوط به نگاه و پوشش و لذات جنسی و غیره که برخی از فقها در این زمینه به مسائل سینما و تلویزیون پرداخته‌اند.
صادقی به برخی از مسائل فقه کلان اشاره کرد و گفت: از منظر فقه کلان، سینما و تلویزیون از وجه کلی فیلم مورد توجه است. جهت‌گیری اصلی فقه اثرگذاری تأثیرات فردی و اجتماعی در ابعاد مختلف بینشی، کنشی و گرایشی در هر دو بخش فرد و اجتماعی است كه باید بررسی شود و فقه باید در این باره نظر دهد.
معاون فرهنگی قوه قضائیه با بیان اینكه مسائلی که در فقه کلان باید به آن پرداخته شود، برخی مسائل ناظر به فنون و دانش مربوط به این حوزه است، گفت: در حوزه سینما معمولاً ابزار جذابیت یک فیلم چند چیز است؛ مثلاً عناصر خشونت، تعلیق، دلهره و اضطراب و غیره در یک فیلم جذاب به کار می‌رود. یکی از این جذابیت‌ها هم جنسی است که در اغلب فیلم‌های تولید هالیوود وجود دارد. از جذابیت‌های دیگر احساس‌برانگیزی، تولید احساس شادی و غم است و فیلمی که بتواند به خوبی احساس ایجاد کند، فیلم موفق محسوب می‌شود.
استفاده از عناصر جذابیت فیلم تا چه حد مجاز است
وی ادامه داد: سؤالی كه مطرح می‌شود، این است كه از منظر فقه، استفاده از این ابزارها تا چه حدودی مجاز است و کجاها مجاز نیست و حدود استفاده شرعی چقدر است و تا چه حد مجازیم از خشونت استفاده کنیم؟ اکنون قواعدی وجود دارد، اما این قواعد را دیگران با توجه به سلایق و فهم و عقل خوشان تنظیم کرده‌اند و از فقیه پاسخ نگرفته‌اند.
صادقی با بیان اینكه فیلم اثرات كلی بر گرایشات انسان مثل ایمان‌افزایی یا كفرافزایی و خداباوری یا انسان‌باوری و غیره دارد، گفت: مسئله بعدی، اثر فیلم بر کلیات اخلاقیات انسان است. آیا یک فیلم خاص انسان را به سمت هواهای نفسانی می‌کشاند یا به سمت تقوا و همچنین باید ببینیم یک سبک زندگی را ترویج می‌کند یا تخریب می‌کند.
معاون فرهنگی قوه قضائیه با بیان اینكه اثر فیلم بر روحیه انقلابی هم باید مدنظر قرار گیرند، گفت: در ساخت فیلم دینی كه یك تاریخ مقدس را روایت می‌كند، اگر بخواهند چهره معصومین را نشان دهند، چه بلایی بر سر تفكرات مردم درباره آن معصوم می‌آوریم و با این كار قداست‌زدایی انجام می‌شود؟ لذا اگر می‌خواهیم وارد ماجراهای مقدس شویم، باید بسیار با دقت عمل کنیم که قداست‌زدایی نکنیم.
اهمیت توجه به صلاحیت دینی و اخلاقی سازندگان فیلم
وی صلاحیت‌های دینی و اخلاقی سازندگان فیلم را مسئله‌ای مهم دانست و گفت: اثر هنری تولید باطن انسان هنرمند است؛ یعنی برخاسته از خیال اوست. خیال هم عالمی میان عقل و حس است. انسان پاک صور خیالش در خدمت عقلانیت اوست. انسان ناپاک که خود را به شهوات دنیا فروخته است، صور خیالش در خدمت لذات نفسانی است، اما امروز ما به راحتی اجازه داده‌ایم كه هر كسی فیلم بسازد. این در صورتی است كه این مسئله بسیار حساس است.
پرسش اول این است که هنرمند چه می‌گوید؟ دومین سؤال این است که چگونه می‌گوید؟ همچنین باید سؤال بپرسیم هنرسازه فیلم چیست؟ و سؤال چهارم هم این است كه از کجا می‌گوید و منشأ سخنان او کجاست؟
صادقی با بیان اینكه حداقل 4 پرسش را در فقه کلان باید پاسخ داد، گفت: پرسش اول این است که هنرمند چه می‌گوید؟ چه مضمونی دارد و مایگانش چیست و چه چیزی را بیان می‌کند. دومین سؤال این است که چگونه می‌گوید و این چگونه گفتن خیلی مهم است. شاید 90 درصد یا بیشتر مباحث علمی عرصه هنر درباره چگونه گفتن باید باشد؛ یعنی فنون صورت‌گری و تصویرسازی ذهنی.
وی اظهار كرد: همچنین باید سؤال بپرسیم هنرسازه فیلم چیست و این هنرسازه همان صور خیال او هستند که البته خیلی مهم است، اما مسئله این است که چگونه این‌ها را با هم تلفیق می‌کند و سؤال چهارم هم این است كه از کجا می‌گوید و منشأ سخنان کارگردان چیست؟ آیا از روی آیات قرآن است یا از روی هوا و هوس؟ بعد از آن به منشأهای سالم اجازه ترویج دهیم.
معاون فرهنگی قوه قضائیه ادامه داد: این‌ها سؤالاتی است كه باید درباره سینما و تلویزیون و در فقه کلان پرداخته شود که هنوز به یکی از آنها پرداخته نشده است. در آغاز راه هستیم و امیدواریم که مدرسه هنر اسلامی بتواند وارد این عرصه‌ها شود که واقعاً عرصه‌های ناپیموده‌ای است.
