اسلام با هنر شروع می‌شود/ هنر متعهد؛ دغدغه امروز تمام مصلحان جامعه بشری
گروه فرهنگی ــ عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه با بیان اینكه قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه پدیده‌های هنری محسوب می‌شوند، گفت: باید توجه کنیم که اسلام خودش پدیده هنری است، با هنر شروع می‌شود و با آن ادامه پیدا می‌کند.
به گزارش ایكنا از فارس، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه و مدرس خارج فقه و اصول امروز، دوم بهمن‌ماه در سومین همایش ملی «فقه هنر» كه طی امروز و فردا در شیراز در حال برگزاری است، گفت: اسلام با هنر شروع می‌شود و قرآن، نهج‌البلاغه و حتی صحیفه سجادیه در دنیای مادی و پرتلاطم معاصر یک پدیده هنری هستند.
وی همچنین حضرت علی(ع) را یك پدیده هنری دانست كه با هنرمندی پیامبر مكرم اسلام(ص) چنین شخصیتی تربیت شده است و ادامه داد: با گذشت 1400 سال، ما همچنان می‌توانیم خطبه‌های نهج‌البلاغه را در دنیا مطرح كنیم.
آیت‌الله علیدوست ادامه داد: باید توجه کنیم که اسلام خودش پدیده هنری است و با هنر شروع می‌شود و با آن ادامه پیدا می‌کند و اصلاً در اسلام، کف هنر استحباب است؛ یعنی ممکن است برخی از کارها از اباحه شروع شود، اما هنر از استحباب شروع می‌شود.
دبیر علمی همایش ملی «فقه هنر» به برگزاری این همایش اشاره كرد و گفت: در این همایش، از ظرفیت هنرمندان سینما نیز استفاده می‌كنیم؛ زیرا آنان بخشی از جامعه ایران هستند و مفیدند و باید از آنها استفاده كنیم.
وی یادآور شد: دغدغه‌ای که هم ما از طرف حوزه، هم هنرمندان و هم دانشگاه دارند، این است که كار كنیم تا هنر این کشور و سرزمین ارتقا بیابد، اما از راه شرعی هم خارج نشود؛ یعنی هم فخر هنری خود را داشته باشد و چیزی در اینجا از بین نرود و ضبط نشود و هم البته از جاده شریعت خارج نشود.
فقه منضبط به جای اقدام پوپولیستی
آیت‌الله علیدوست با تأكید بر اینكه ما نمی‌خواهیم به نام فقه، حركت‌های ژورنالیستی و پوپولیستی انجام شود، گفت: وقتی از فقه بحث می‌كنیم، منظور ما از یك طرف فقه منضبط است و از طرف دیگر فقهی است كه با هنجارهای شناخته شده فقاهت همراه باشد و هیچ انضباط فقهی را زیرپا نگذارد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه اظهار كرد: ما عادت کرده‌ایم در مسائل سیاسی، اقتصادی و هنری مسائل را درست بیان نكنیم، لذا در جاهایی این آسیب خود را نشان می‌دهد، ولی اگر با نگاه آسیب‌شناسانه بزرگان هر صنف و گرایشی به این مسائل می‌پرداختند، مطمئنا ما در جایگاه بهتری قرار داشتیم.
وی با یادآوری اینكه در اینجا بر مسند فتوا ننشسته‌ایم که بخواهیم فتوا صادر کنیم، گفت: اگر مباحث فقهی و حقوقی بیان می‌شود و هنرمندان دغدغه‌هایشان را بیان می‌کنند، به این قصد است که روزنه‌ها و مسیری باز شده و برای فقیهانی که میخواهند دغدغه‌مند با رعایت انضباط فکری و در نظر گرفتن اقتضائات زمان و مکان به استنباط بپردازند، فرایندی تعریف شود و برای محققان و رسانه‌های ملی و غیرملی که میخواهند برنامه‌هایی داشته باشند و برای قانونگذاران کشور که میخواهند قانونی بگذارد، چراغ راه و صراطی برای باشد. این گام کوچکی نیست و شاید اولین بار باشد که از یک سو از حوزه، از سوی دیگر حقوقدانان از دانشگاه‌های مختلف کشور و هنرمندان رودررو و كنار هم در یك همایش علمی می‌نشینند و حرف‌هایشان را می‌زنند.
مشکل در هنرهای نمایشی است که می‌خواهد واقعیت را نشان دهد و مدعی است که اگر واقعیت را نشان ندهد، انتظار مخاطب برآورده نشده است و نتوانسته با مخاطب ارتباط برقرار کند
آیت‌الله علیدوست در ادامه با بیان اینكه متخصصان هنرهای نمایشی در یک تقسیم کلان، هنرهای نمایشی را به غیرواقع‌گرایانه و واقع‌گرایانه تقسیم‌بندی می‌كنند، گفت: در هنرهای نمایشی غیرواقع‌گرایانه، دست صاحبان نمایش باز است. هم مخاطب قبول کرده که غیرواقع‌گرایانه است و هم صاحبان همایش تعهد نداده‌اند که آنچه ارائه می‌دهند، واقع‌گرایانه باشد، لذا در هنرهای غیرواقع‌گرایانه مشکلی نداریم.
دبیر علمی همایش ملی «فقه هنر» ادامه داد: مشکل در هنرهای نمایشی است که می‌خواهد واقعیت را نشان دهد و مدعی است که اگر واقعیت را نشان ندهد، انتظار مخاطب برآورده نشده است و نتوانسته با مخاطب ارتباط برقرار کند. اگر هنرهای نمایشی بخواهند واقع‌گرایی خود را حفظ کنند تا مخاطب خود را داشته باشند و برای اینکه پیام‌های منفی یا بی‌طرف، پیام‌های ارزشی و اثباتی خودش را به مخاطب منتقل کند، باید واقع‌گرایانه باشد.
مسئله نمایش چهره معصومین(ع)
وی با بیان اینكه هنر متعهد، هنرنما نیست، بلكه واقعی است، گفت: هنر متعهد تنها دغدغه این مرز و بوم نیست و امروز تمام مصلحانی که به اصلاح بشر می‌اندیشند و دوست دارند خانه مشترک بشریت نوشته شود، دغدغه هنر متعهد را دارند؛ هنری منطبق با باورهای ملی، ارزش‌های دینی و حتی قبیله‌ای و طایفه‌ای.
آیت‌الله علیدوست با اشاره به نمایش انبیا و معصومین(ع) در فیلم‌ها، گفت: نمایش معصوم و پیامبران به‌صورت عریان و آشکار، مانند کاری که در سریال حضرت یوسف(ع) رخ داد، در دنیا محل بحث و گفت‌وگو است و بسیاری از عالمان با نشان دادن آشکار چهره‌های معصوم مخالفند. البته برخی‌ها دغدغه‌های اجتماعی و فرهنگی دارند و اینجا پای غیرفقها به صحنه می‌آید.
آیا نشان دادن چهره معصوم به‌صورت آشکار اسطوره‌زدایی می‌کند و تصور از او دیگر تصور قبلی نیست و مخاطب آن را معمولی تلقی می‌کند؟
این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: سؤالی كه در اینجا مطرح می‌شود، این است كه آیا ما مجاز هستیم که با نشان دادن چهره اسطوره‌هایی که مخاطبان تلقی قدسی از آنها دارند، آرام‌آرام آنها را طبیعی‌انگاری و عادی کنیم؟ کسانی که مخالفند، حرفشان مشخص است كه البته این مسئله بیشتر جنبه عقلی دارد.
وی با بیان اینكه زمانی كه اسطوره‌ها طبیعی‌انگاری می‌شوند، از حالت قدسی بیرون می‌آیند و این یك دغدغه است، گفت: از آن طرف برخی هنرمندان می‌گویند وقتی چهره را اینگونه نشان می‌دهند، مخاطب ارتباط برقرار نمی‌کند. البته ممکن است فقیهانی پیدا شوند که واگذار به مصالح کنند و باید یک کار جدی و میدانی در این رابطه انجام شود.
آیت‌الله علیدوست اظهار كرد: از سوی دیگر، این پرسش مطرح است که آیا نشان دادن چهره معصوم به‌صورت آشکار اسطوره‌زدایی می‌کند و تصور از او دیگر تصور قبلی نیست و مخاطب آن را معمولی تلقی می‌کند؟
ناکارایی سانسور
وی با بیان اینكه بحث بعدی به نمایش گذاشتن سبک زندگی در فیلم‌ها است، گفت: برخی‌ها وقتی نام‌های ایرانی یا حتی غیرایرانی زیاد در تلویزیون نام برده می‌شود، می‌گویند چرا از نام‌های ائمه(ع) استفاده نمی‌کنند؟ جوابی که فیلمسازان می‌دهند این است كه میخواهند سبک زندگی بیرون را منعکس کنند و وقتی یک خانواده خاص تقریباً غیرمذهبی یا نیمه مذهبی در فیلمی نمایش داده می‌شود، دیگر نمی‌توان از این اسامی استفاده کرد و این اسامی تصنعی می‌شود.
سانسور زمانی جواب می‌داد، اما امروزه عصر امواج ضلال است؛ امواجی که در اختیار همگان است و گاه تصور می‌شود که می‌توان این‌ها را کنترل کرد
آیت‌الله علیدوست اضافه كرد: همچنین در فیلم‌ها برخی از زندگی‌ها ترویج اشرافی‌گری و اسراف است و دغدغه‌ای که فیلمسازان در این رابطه دارند، این است كه می‌گویند این واقعیت است و اگر کسی دارای شغل پردرآمد باشد، نمی‌توانیم زندگی ساده‌ای برایش متصور شویم.
وی افزود: این‌ها بعضاً ربطی به مسائل مذهبی ندارد، اما مشکل زمانی پیدا می‌شود که دغدغه‌های مذهبی را پاسخ دهد و مثلاً خانمی را با آرایش نشان دهد. این‌ها دغدغه است و آیا می‌توان راهی پیدا کرد که هم به بحث شرعی احترام گذاشته شود و هم لطمه‌ای بر سینما و فیلم ما وارد نشود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه همچنین به بحث سانسور در فیلم‌ها اشاره كرد و گفت: سانسور زمانی جواب می‌داد، اما امروزه عصر امواج ضلال است؛ امواجی که در اختیار همگان است و گاه تصور می‌شود که می‌توان این‌ها را کنترل کرد و جلوی آن را گرفت و هنر ما جلوگیری از این پدیده‌هاست.
