تأثیر قرآن بر سبك غزل‌های حافظ/ چگونه حافظ، لقب لسان‌الغیب گرفت
گروه فعالیت‌های قرآنی ـ رئیس دانشگاه آزاد اسلامی فارس به تبیین نكاتی درباره تأثیر قرآن بر سبك غزل‌های حافظ پرداخت و گفت: آنچه حافظ از قرآن گرفت، ذهن بود و وقتی ذهن را با نرم‌افزار قرآن تغییر داد، دنیا از نگاه ذهن حافظ بهشت شد و با این بهشت، حافظ جاودانه شد و به همین دلیل لقب لسان‌الغیب گرفت.
به گزارش ایكنا از فارس، محمدكاظم كاوه پیشقدم، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی فارس عصر امروز، 23 آبان‌ماه در نشست علمی نخستین همایش ملی«دولت قرآن» به بیان نكاتی درباره «تأثیر قرآن بر سبك غزل‌های حافظ» پرداخت و گفت: درباره حافظ صحبت زیاد شده و زندگی او از زوایای مختلف تحلیل و بررسی شده است.
وی درباره تأثیرات مفهومی قرآن بر روی سبك شعری حافظ كه حتی بر زندگی حافظ نیز اثر گذاشته است، گفت: اگر به وضعیت شیراز در طول تاریخ توجه کنیم مشاهده خواهیم كرد كه در قرن هشتم شیراز تنها شهری بود که از حمله مغول در امان ماند و همین مسئله سبب شد که بزرگان دانش به شیراز بیایند نظیر عضدالدین ایجی كه خود حافظ هم بدین مسئله اشاره می‌كند و یا عبید زاكانی كه از مهاجران به شیراز است و خیلی واضح وضعیت جامعه آن روز را بیان می‌كند و همچنین ابن بطوطه نیز دو بار به شیراز سفر كرده كه هر دو بار هم در دوران حافظ بوده است.
پیشقدم با بیان اینكه در آن زمان تقریباً كتابی نبوده كه حافظ در عصر خودش آن را مطالعه نكرده باشد، گفت: دشوارترین كار حافظ این است که بعد از سعدی می‌خواهد تبدیل به یک شاعر بزرگ شود زیرا بعد از سعدی سخن گفتن بسیار دشوار است به خصوص در غزل که سعدی شعر را به اوج رسانده است و این كار بسیار دشواری است كه هم ردیف و هم پایه سعدی سرآمد سخن‌سرایان رقابت كنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی فارس تأكید كرد: حافظ بر اساس تعالیمی كه داشته، مفاهیم جاودانه‌ساز قرآن را در شعر خودش استفاده كرده است.
آنچه حافظ از قرآن گرفت، ذهن بود
وی با بیان ینكه تقریباً تمام حافظ پژوهان به سحرخیزی و سلامت‌طلبی حافظ معتقدند، گفت: آنچه كه حافظ از قرآن گرفت، ذهن بود. ما نمی‌توانیم دنیا را آنگونه كه می‌خواهیم شكل دهیم و تنها یك جا را می‌توانیم شكل دهیم و آن ذهن است. دنیا مانند سخت‌افزار و ذهن مانند یک نرم افزار در این دنیا عمل می‌کند بنابراین حافظ سعی کرده ذهنش را قرآنی کند و تأثیرپذیری ذهن از قرآن دارد.
پیشقدم همچنین به حافظ قرآن بودن لسان‌الغیب اشاره كرد و گفت: به این نكته توجه كنیم كه چگونه می‌توان حافظ قرآن شد آن هم با 14 روایت متفاوت و این مسئله زمان زیادی می‌خواهد و این‌ها به اضافه خواندن كل اشعار عربی است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی فارس با بیان اینكه با تمام تفاسیر ذكر شده حافظ باید مطالعه زیادی داشته باشد، گفت: در آن زمان یك خانه را با یك كتاب معامله می‌كردند و در این شرایط حافظ این همه كتاب خوانده است به همین دلیل به هر كتابی بخواهیم اشاره كنیم، در شعر حافظ درباره آن وجود دارد.
حافظ انسجام غزل را شكست
وی بیان كرد: حافظ سعی کرد لطائف حکمی را با نکات قرآنی که خودش اشاره می‌کند در یک غزل هفت بیتی جا دهد لذا مجبور می‌شود انسجام غزل که قبل از حافظ تمام غزل‌های شاعران دارای انسجام بودند، را بشكند و این‌گونه شود كه بیت اول غزلش ممكن است درباره یك موضوع باشد و بیت بعدی درباره موضوع دیگری و این نوع برداشت از آیات قرآن است چنانچه در سوره‌های قرآن هم كه نگاه كنیم می‌بینیم در یك سوره برخی از آیات درباره یك موضوع و برخی دیگر درباره موضوعات دیگری است و این سبك خواننده را خسته نمی‌كند.
پیشقدم با بیان اینكه در شعر حافظ در 7 بیت، 7 نیت و برداشت متفاوت می‌توانید داشته باشید كه این ویژگی برگرفته از قرآن است، گفت: نكته دومی كه حافظ از سبک غزل آموخته، بطن داشتن شعر است یعنی تأویل‌گرایی در اشعارش وجود دارد.
تأویل‌گرایی در اشعار حافظ وجود دارد
وی با تأكید بر اینكه قرآن تأویل دارد، گفت: یكی از ایراداتی كه وهابیت به شیعه می‌گیرند این است كه می‌گویند شما قائل به تأویل‌گرایی هستید مثلاً وقتی خداوند می‌فرماید یدالله فوق ایدیهم، یعنی دست خدا بالاتر از همه دست‌هاست، شیعیان می‌گویند اینجا منظور قدرت خداست وگرنه خدا كه دست ندارد و شعر حافظ هم این‌گونه تأویل دارد.
پیشقدم با بیان اینكه تأویل‌گرایی در شعر حافظ نوعی ذهنیت است، گفت: یک نکته کلیدی در قرآن این است كه قرآن برای مبارزه با شرك آمده است و كلید شرك هم ریاست و خداوند هم در تنها جایی كه به نمازگزاران هشدار داده همینجاست.
مبارزه حافظ با ریا
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی فارس اضافه كرد: حافظ در جامعه‌ای که اوج ریا بود و از دین برای منافع شخصی استفاده می‌كردند، می‌زیسته است لذا با این ریا مبارزه می‌كند زیرا ریا شرك اكبر است و در آن انسان به جز خداوند به چیز دیگری معتقد است و این نكته دیگری است كه حافظ از قرآن گرفته است.
وی یادآور شد: آنچه حافظ از قرآن گرفت، ذهن بود و وقتی ذهن را با نرم‌افزار قرآن تغییر داد دنیا از نگاه ذهن حافظ بهشت شد و با این بهشت حافظ جاودانه شد و به همین دلیل لقب لسان‌الغیب گرفت.
