اربعین سلوکی جمعی برای تحقق ظهور است
گروه معارف ــ مدرس حوزه علمیه قم با بیان اینکه اربعین صرفاً سفر زیارتی نیست، بلکه سلوک جمعی امت شیعه برای تحقق عصر ظهور است، افزود: فکر کنید اربعین در تمام زندگی ما جاری شود، افراد به راحتی از هم می‌گذرند و اختلاف‌ها جمع می‌شود. یکی از سخت‌ترین فرازهای زیارت عاشورا این است: «انی سلم لمن سالمکم» نمی‌گویی «انی سلم لک» یعنی من خاک پای دوستان شما هستم.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمنصور موسوی، مدرس حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، در ارتباط با تأثیری که فضای اربعین حسینی می‌تواند بر زندگی ما بگذارد، گفت: اگر حماسه اربعین در دوران ما تشکیل نمی‌شد، خیلی از حرف‌ها و آموزه‌های دینی قابل فهم نبود و نمی‌توانستیم درک درستی از عصر ظهور امام عصر(عج) پیدا کنیم.
وی اظهار کرد: در اربعین یک چشمه از جامعه توحیدی تشکیل می‌شود؛ میلیون میلیون آدم در اربعین فقط یک چیز می‌خواهند؛ حسین(ع). مثل رودخانه‌هایی که از چشمه‌های متعدد جاری می‌شوند و به دریا می‌پیوندند و مشکلی ایجاد نمی‌شود. آدم در آنجا قطره بودن خود را در مسیر امام حسین(ع) قشنگ‌تر می‌فهمد. قطره هم وقتی قطره است که از دریا جدا شود؛ وگرنه وقتی به دریا می‌پیوند، دیگر قطره بودن معنا ندارد، آدم آنجا خود را نمی‌بیند، جامعه توحیدی است و همه آماده ازخودگذشتگی هستند. همه می‌خواهند در راه محبوب خود را فدا کنند. در این جامعه فقیر و غنی و رئیس و مرئوس معنی ندارد. یکی از تفاوت‌های جامعه مادی و جامعه توحیدی این است که در جامعه مادی می‌خواهند همه مسائل را با قانون حل کنند، در حالی که در جامعه توحیدی قانون نقش حداقلی دارد و اخلاق است که نقش حداکثری دارد.
غیر از خدا کسی نیست
مدیر مرکز فرهنگی عصر ظهور بیان کرد: همه فکر می‌کنند توحید یعنی خدا یکی است. حرف درستی است ولی درست‌تر یعنی اینکه غیر از خدا کسی نیست. ایمان اکثر ما چنین است، خدا را دوست داریم، دنیا را هم دوست داریم؛ شما فکر می‌کنید امثال عمرسعد، حسین(ع) را دوست نداشتند؟ مشکل اینها این نبود که حسین(ع) را دوست نداشتند، مشکلشان این بود که فقط حسین را دوست نداشتند بلکه چیزهای دیگر را هم دوست داشتند.
وی در توضیح بیشتر این معنا گفت: ما قبول داریم اهل‌بیت(ع) ما را به توحید و لقاء پروردگار می‌رسانند؛ اما درک درستی از این مسئله نداریم. آن را ساده می‌گیریم. بدترین شرایط برای یک رهبر این است که یارانش، حرف او را نپذیرند یا بدتر، آن را درست نفهمند و برداشت سطحی از آن می‌کنند؛ برخی کلمه «لااله الا‌الله» را قبول ندارند؛ برخی هم قبول دارند؛ اما با آن جلوی امام می‌ایستند.
این مدرس حوزه با تأکید بر اهمیت فهم دست سخن امام، تصریح کرد: مهم‌ترین عامل بی‌دینی تهاجم فرهنگی نیست؛ معرفی بد و سطحی مبلغان از دین به دین ضربه زده است. ما نتوانستیم دین را آن چنان که حق آن است به مردم معرفی کنیم. ما نتوانستیم نماز را به گونه‌ای برای مردم معرفی کنیم که مردم عاشق نماز شوند. دلیلش این است که آنچه در حوزه علمیه آموختیم و آنچه باید در جامعه ارائه دهیم دوتا است. در حوزه مقدمات و روش‌های تفقه در دین را یاد می‌گیریم. این مقدمات و روش‌ها به قدری طولانی می‌شود که اصل مطلب از دست می‌رود.
موسوی افزود: در فلسفه و اصول و منطق زمان زیادی کار می‌کند، اما نرسیده است روی چهار روایت تعمق کند یا روی قرآن کار کند. چون در مقدمات مانده است. به قول شهید مطهری وقتی وارد دانشگاه تهران شدم دیدم هر چه در حوزه خواندم اینجا به کارم نمی‌آید و هر چه اینجا می‌خواهم؛ آنجا نخواندم. اینها آسیب‌هایی است که باید تکلیف آنها روشن شود. به برکت سفر اربعین می خواهیم گردهایی از روی حقیقت توحید برداریم. به فرموده مقام معظم رهبری در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» آن توحیدی که اسلام به آن دعوت می‌کند الهامی است در زمینه حکومت، در زمینه روابط اجتماعی، در زمینه سیر جامعه، هدف‌های جامعه.
مدیر مرکز فرهنگی عصر ظهور ادامه داد: یک مثال در حوزه روابط اجتماعی در حوزه این است که نظام قدیم حوزه، استادمحور بود. الان سیستم‌محور شده است. هر چه قدر هم تلاش بکنیم در این سیستم آدم‌هایی که باید تربیت شوند، تربیت نمی‌شوند. از اساس باید تغییرات جدی ایجاد کنیم. چگونه می‌توانیم تغییر جدی ایجاد کنیم؟ زمانی که برداشت درستی از توحید پیدا کنیم. به تعبیر مقام معظم رهبری، توحید الهامی است در زمینه تکالیف مردم. در تمدن مادی بیشتر به حقوق انسان‌ها تأکید می‌شود ولی در تمدن توحیدی، بیشتر به تکالیف انسان‌ها توجه می‌شود. در تمدن مادی انسان‌ها همیشه طلبکارند؛ اما در رابطه امام و امت، مردم بیشتر خود را بدهکار امام خود می‌دانند.
موسوی گفت: سعیدبن عبدالله کسی است که نامه‌های مردم کوفه را خدمت امام حسین(ع) به مدینه آورد. پس از آن از طرف امام با مسلم‌بن عقیل به کوفه برگشت. وقتی مسلم برای امام نامه نوشت، باز هم سعیدبن عبدالله نامه را خدمت امام می‌آورد. پس از آن همراه امام آمد. یعنی چهار بار این مسیر را رفت و برگشت. در کربلا هم موقع نماز جلوی امام ایستاد. تیرهایی که به سمت امام می‌آمد به او اصابت می‌کرد. اما همچنان ایستاده بود. تنها انگیزه حفظ جان امام او را سرپا نگه داشته بود. در لحظات آخر عمر در آغوش امام یک جمله گفت: «أوفیت یابن رسول‌الله؟».
اربعین صرفاً یک سفر زیارتی نیست؛ اربعین حتی یک سلوک معنوی فردی هم نیست؛ بلکه سلوک جمعی امت شیعه برای تحقق عصر ظهور است. اربعین تمرین تحقق عصر ظهور است
این مدرس حوزه در ادامه سخنان خود، اربعین را جلوه‌‌ای از یک جامعه توحیدی دانست و گفت: اربعین صرفاً یک سفر زیارتی نیست؛ اربعین حتی یک سلوک معنوی فردی هم نیست؛ بلکه سلوک جمعی امت شیعه برای تحقق عصر ظهور است. اربعین تمرین تحقق عصر ظهور است؛ یعنی تمرین می‌کنیم در حکومت امام عصر(عج) چگونه با هم تعامل کنیم.
موسوی با اشاره به فروتنی انسان‌ها در مسیر زیارت اربعین نسبت به یکدیگر آن را نشانه‌ای از جامعه توحیدی دانست و گفت: قرآن کریم می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ» (مائده، 54). ای مؤمنان هر کدام شما از دین خود بازگردد، دین متوقف نمی‌شود. خداوند قومی را جایگزین شما می‌کند که آنها را دوست دارد و آنها نیز خدا را دوست دارند. اولین خصوصیت این قوم که می‌توانند دین را کمک کنند که در ادامه آیه آمده این است: «أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ»؛ به مقام اخلاص در محبت رسیده‌اند. اولین نشانه اخلاص در محبت چیست؟ نشانه‌اش این است که خاک پای همدیگر می‌شوند. این نشانه را هیچ جا بهتر از اربعین نمی‌توان فهمید. پس اولین نشانه جامعه توحیدی عبارت «أذله علی‌المؤمنین» است.
وی در ادامه با بیان اینکه مهم‌ترین محور برنامه تربیتی اسلام در ایجاد جامعه توحیدی، مخالفت با هوای نفس، دل‌بخواهی‌ها و خودخواهی‌ها است، اظهار کرد: شخصی خدمت امام معصوم آمد، گفت: گاهی بین انجام دو عمل خوب دچار تردید می‌شوم. امام فرمود: به نفست عرضه کن، با هر کدام موافق‌تر بود، عکسش را انجام بده. اگر این روش را در زندگی به کار گرفتیم، تکلیف‌گرا می‌شویم. برخی فکر می‌کنند شهادت مایه کمال است یا اجتهاد، مایه کمال است. هیچ کدام از اینها موضوعیت ندارد، آنچه موضوعیت دارد تکلیف شما است. برای اینکه جامعه توحیدی محقق شود، مهم‌ترین برنامه مخالفت با نفس و خودخواهی و منیت‌ها است. پس روی این محور سرمایه‌گذاری کنید.
مبارزه با خودخواهی
این مدرس حوزه علمیه قم در ادامه با بیان اینکه مهم‌ترین برنامه‌ای که خداوند برای مبارزه با خودخواهی قرار داده است، پذیرش ولایت انسان برتر از خود است، گفت: شیطان در این امتحان رانده شد. نتوانست برتری کسی را بر خود ببیند. برخی خوب درس می‌خوانند چون نمی‌خواهند دستی بالای دستشان باشد. اگر انسان ولایت انسان برتر را پذیرفت، راهش به سوی معارف توحیدی باز می‌شود. امام حسین(ع) در سخنی فرمودند: «یا ایهاالناس ان الله ما خلق العباد الا لیعرفوه فاذا عرفوه، عبدوه و اذا عبدوه، استغیثوا بعبادته عن عباده من سواه» ای مردم، خداوند بندگان را جز به منظور معرفت خود نیافرید و اگر خدای خود را بشناسند به ناچار سر به عبادت او خواهند گذاشت و چون او را عبادت کنند، با عبادت او از عبادت دیگران بی‌نیاز می‌شوند.
موسوی با اشاره به آیه قرآنی که هدف از خلقت انسان را عبادت خداوند معرفی می‌کند، توضیح داد: امام صادق(ع) در تفسیر این آیه می‌فرماید: «لِیَعْبُدونَ أَیْ لِیَعْرِفُون؛ برای آنکه مرا بپرستند؛ یعنی برای آنکه مرا بشناسند» مغز عبادت، معرفت است. عبادت برای این است که باب معرفت برای انسان باز شود. ما دو راه بیشتر نداریم یا بنده خدا شویم و از بندگی دیگران آزاد شویم، یا از بندگی خدا آزاد شویم و بنده دیگران شویم. قرآن کریم می‌فرماید: «أَأَرْبَابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ»(یوسف، 39) آدم چند ارباب داشته باشد بهتر است یا بنده یک خدا باشد؟
محور دین برای تربیت انسان توحیدی، مخالفت با هوای نفس است و مهم‌ترین برنامه برای این مخالفت، پذیرش ولایت انسان برتر از خود است
وی با اشاره به سخن امام حسین(ع) افزود: مردی بلند شد پرسید: «فما معرفته؟» معرفت خدا چیست؟ امام پاسخ دادند: «معرفه اهل کل زمان امامهم الذی یجب علیهم طاعته»؛ هر زمان که مردم امام واجب‌الطاعه خود را بازشناسند. بنابراین خداشناسی یعنی امام‌شناسی. چرا؟ چون امام مظهر اسماء الهی است. این روش تربیتی اسلام است. بنابراین محور دین، مخالفت با هوای نفس است و مهم‌ترین برنامه برای این مخالفت، پذیرش ولایت انسان برتر از خود است.
مدیر مرکز فرهنگی عصر ظهور اهواز با بیان اینکه سخت‌تر از پذیرش ولایت انسان برتر، تواضع و خاکساری در مقابل مؤمنان است، گفت: این معنا در آیه «أذله علی‌المؤمنین» بیان شد. مبارزه با خودخواهی در اینجا سخت‌تر است. در زندگی انسان، گاهی مقاطعی پیش می‌آید، خداوند اسباب تقربی برای انسان فراهم می‌آورد: «ان فی ایام دهرکم نفحات» نقاط پرشی به وجود می‌آید، این مقاطع، لحظات امتحان از خودگذشتگی است. تطبیق این حرف‌ها فقط در اربعین است. در این مراسم، آدم‌ها از هر سطح و مرتبه‌ای خاکسارت می‌شوند. سایه ولایت امام طوری بر سر همگان قرار می‌گیرد که ویژگی «اذله علی‌المؤمنین» آشکار می‌شود. این ویژگی بیشتری چیزی است که در اربعین نمود دارد.
جامعه توحیدی
موسوی ادامه داد: فکر کنید اربعین در تمام زندگی ما جاری شود، افراد به راحتی از هم می‌گذرند، اختلاف‌ها، دعوا و مرافعه‌ها همه جمع می‌شود. یکی از سخت‌ترین فرازهای زیارت عاشورا این است: «انی سلم لمن سالمکم» نمی‌گویی «انی سلم لک» یعنی من خاک پای دوستان شما هستم. اربعین نماد «أذله علی‌المؤمنین» است؛ اما این یک روی سکه اربعین است؛ یک روی دیگر سکه «اعزه علی‌الکافرین» (مائده، 54) است؛ روی این قسمت کم کار می‌کنیم. جامعه توحیدی دو خصوصیت مهم دارد؛ تولی و تبری.
این مدرس حوزه با اشاره به آیه «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ» (فتح، 29) گفت: یعنی مؤمنان در عین اینکه با همدیگر مهربان‌اند، در مقابل کفار محکم هستند؛ نه جنگجو. ما با دنیا سر ستیز نداریم. در اربعین هم خدمت به مؤمنین باید برجسته شود و هم قسمت تبری از استکبار جهانی.
وی در پایان گفت: اگر می‌خواهید خود را برای اربعین آماده کنید، فقط در اندیشه مدارک ظاهری و ... نباشید باید به فکر جواز معنوی خود هم باشید؛ برنامه پیاده‌روی خود را برنامه ذکر و فکر قرار دهید.
