کاشمر؛ پایه‌گذار هنر تعزیه‌خوانی ایران
گروه شهرستان‌ها: شهرستان کاشمر دومین شهر زیارتی استان خراسان رضوی است که از نظر هنر تعزیه‌خوانی نیز در استان و حتی در کشور از سردمداران این هنر محسوب می‌شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، هنوز هم تعزیه و تعزیه‌خوانی یکی از کهن‌ترین میراث‌های معنوی شهر کاشمر است، مراسمی که ارادت ایرانیان به اهل‌بیت(ع) را در قالب نمایش به اجرا در می‌آورد.
در واقع برپایی مراسم تعزیه‌خوانی، این هنر ارزشمند و مذهبی در منطقه کاشمر مختص ماه‌های خاصی از سال نیست بلکه اغلب طی روزهای پنج‌شنبه و جمعه از سوی بزرگان این هنر در بقعه متبرکه سید مرتضی(ع) اجرا شده و در ایام محرم و صفر و به یاد سرور و سالار شهیدان این هنر پرشورتر برگزار می‌شود.
از سوی دیگر باید گفت شهرستان کاشمر به‌رغم اینکه صادرکننده هنر تعزیه‌خوانی است و ثبت جهانی شده، ولی از آموزش دادن و استعدادیابی برای رونق دادن آن محروم است و شاید به همین خاطر باشد که برخلاف گذشته کمتر شاهد برپایی تعزیه‌خوانی، این هنر ارزشمند در این شهر هستیم.
در همین رابطه محمد ناصری، معاونت هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و پژوهشگر هنرهای آئینی شهرستان کاشمر در گفت‌وگو با(ایکنا) با بیان اینکه هر چند تعزیه‌خوانی از بدو اسلام و بعد از عاشورا در ایران شکل گرفته اما اوج تعزیه‌خوانی از عهد صفوی است، گفت: پیشینه و قدمت این هنر نیز در کاشمر بر اساس دست‌نوشته‌ای که در روستای فدافن به دست آمده مربوط به 470 سال قبل بوده که از مراجع تقلید استفتاء کردند مبنی بر اینکه آیا پولی که در مجلس تعزیه جمع می‌شود صلاح است به عنوان دست مزد باشد یا باید تنها خرج آن مجلس شود.
وی با بیان اینکه در هر روستای کاشمر به صورت فصلی و در ایام محرم یک گروه تعزیه‌خوان فعالیت دارند، اما گروه‌های فعالی که به‌صورت حرفه‌ای در طی سال تعزیه اجرا می‌کنند تنها 10 گروه هستند که از این راه امرار معاش می‌کنند، عنوان کرد: همه‌ساله تعدادی از جوانان به این حرفه گرایش پیدا می‌کنند به طوریکه اکنون سه گروه تعزیه‌خوان از سوی جوانان اداره می‌شوند.
ناصری با اشاره به اینکه در مجموع، تعزیه‌خوانی کار مردمی است که نیازی به حمایت مالی خاصی ندارد و از سوی مردم تأمین می‌شود، گفت: برای ساماندهی این گروه‌ها نیازمند حمایت مالی هستیم.
وی با اعلام اینکه هر چند اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بودجه‌ای در این راستا اختصاص نمی‌دهد ولی اداره اوقاف و امور خیریه با توجه به سرفصل‌های خاص خود، می‌تواند در این راستا سرمایه‌گذاری کند، به اهمیت تعزیه‌خوانی اشاره کرد و افزود: تعزیه‌خوانی هنری است که باید ماندگار شود.
معاونت هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه تعزیه‌خوانی تبلیغ دین، رشادت‌ها و ایثارهای شهدای کربلا است که می‌تواند به نسل امروز نیز منتقل شود به نوعی تکرار عاشورا است، به مشکلات هنر تعزیه‌خوانی اشاره کرد و افزود: مشکل در قصه‌ها نیست آنچه ماحصل قصه است حقیقت دارد مشکل این هست که هر کس بنا به نظر خود دست به نسخه‌ها برده و هر طور که دلش می‌خواهد به نسخه‌ها شعر اضافه می‌کند.
وی با اظهار تأسف از اینکه کسانی که به‌صورت فصلی تعزیه می‌خوانند به دنبال مصیبت بودن تعزیه و اشک مردم را در آوردن هستند نه بیان واقعی یک حماسه و رشادت‌ها، افزود: در بیشتر مواقع می‌بینیم کسی که نقش امام حسین(ع) و یا نقش اشقیا را اجرا می‌کند هر دو طرف می‌خواهند اشک مردم را در بیاورند در این زمان است که تعزیه واقعیت خود را از دست می‌دهد و افراد به‌درستی نقش خود را اجرا نکرده و قصه‌ها به‌درستی شکل نمی‌گیرد.
وی همچنین با بیان اینکه نسخه‌نویس جدید نداریم، بیان کرد: اکنون در بخش نمایش‌های آئینی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصحیح نسخ را انجام می‌دهد به همین خاطر وقتی در دسترس افراد قرار می‌گیرد در ارتباط دادن خود با این نسخ با مشکل برخورد می‌کنند.
ناصری در پاسخ به این سؤال که تعزیه‌خوان‌ها آنچه در نسخ هست را به درستی اجرا می‌کنند یا نه، گفت: متأسفانه به درستی نسخ اجرا نمی‌شود، عده‌ای از تعزیه‌خوان‌ها کار تعزیه را تجاری می‌بینند و همین امر ضربه بسیاری به تعزیه اصیل وارد می‌کند.
وی ادامه داد: اگرچه در برخی تعزیه‌ها براساس آنچه در نسخه اصلی است باید 15 نفر به ایفای نقش بپردازند ولی افرادی که به این هنر تجاری نگاه می‌کنند تنها با چهار نفر اجرا می‌کنند و این یکی از آفت‌های مهمی است که موجب دور شدن نسل جدید از تعزیه می‌شود.
پژوهشگر هنرهای آئینی شهرستان کاشمر با بیان اینکه این اقدامات مردم را از واقعیت دور می‌کند و نمی‌توانند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند به همین خاطر مخاطبان دل‌زده شده و از سویی تعزیه‌خوان‌ها مدام با سانسور قصه را اشتباه به مخاطب می‌دهند، اظهار کرد: در تمامی 18 سالی که انجمن تعزیه در شهرستان کاشمر تشکیل شده تلاش کرده‌ایم در حد امکان تعزیه‌خوانی را از آسیب‌هایی که تهدید می‌کند دور کنیم اما کسانی که در روستاها وارد تعزیه می‌شوند خود را مالک نقش‌ها می‌دانند یعنی کسی که در یک روستا تعزیه‌گردان بوده و 70 سال عمر دارد، اجازه نمی‌دهد فرد دیگری به جز خودش تعزیه علی‌اکبر که فردی جوان است را اجرا کند و این آسیب دیگری در تعزیه است.
وی با تأکید بر اینکه کسی که می‌خواهد وارد این هنر شود باید با موسیقی و دستگاه‌های موسیقی آشنا بوده و رنگ‌ها را به خوبی بشناسد و از سویی با مجالس و وقایع تاریخی عاشورا آشنا باشد و به قصه‌های 72 تن و مجالس تعزیه مسلط باشد، عنوان کرد: در واقع باید گفت هر کس نمی‌تواند تعزیه‌گردان باشد مگر اینکه تخصص کامل داشته باشد.
ناصری همچنین به کاربرد رنگ‌ها در تقابل اوصیا و اشقیا اشاره کرد و افزود: هرکدام از شخصیت‌ها در تعزیه رنگ خاص خود را دارند به عنوان مثال شخصیت حُر باید حتماً زرد بپوشد این رنگ به معنای تغییر و تحول بوده یعنی این شخصیت قرار است در نمایش تغییر کند ولی کسی که قرمز می‌پوشد تا پایان همان‌گونه است و تحولی در او ایجاد نمی‌شود.
وی در ادامه با اظهار تأسف از اینکه جایی که بتوان آموزش‌های لازم برای تعزیه‌خوانی فرا گرفت نیست، بیان کرد: به رغم اینکه داشتن چنین مرکزی برای فراگیری اصول تعزیه‌خوانی بسیار نیاز است اما اکنون از آن محرومیم و تمام کسانی که در این حرفه مشغول فعالیت هستند تجربی و از نسل قبلی این هنر را فراگرفته‌اند.
معاونت هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان افزود: بدون شک با وضعیت موجود در آینده نزدیک این هنر دچار چالش جدی می‌شود مگر اینکه از سوی اساتید تاریخ نسخه‌ها تصحیح شود زیرا بزرگ‌ترین ضربه امروز به این هنر، زمان طولانی اجرای تعزیه و عدم آگاهی تماشاگران از نقش‌ها و موسیقی تعزیه است.
