تعزیه‌خوانی؛ بهترین ابزار برای ارائه فرهنگ/ لزوم ایجاد آکادمیکی برای تعزیه‌خوانان پیشکسوت
کانون خبرنگاران نبأ: محسن میرزاعلی با بیان اینکه باید آکادمیکی برای تعزیه‌خوانان پیشکسوت ایجاد شود، اظهار کرد: زمانی که به یک هنر بها داده شود، آن هنر ماندگار می‌شود ولی متأسفانه این امر در عرصه تعزیه‌خوانی وجود ندارد.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، تعزیه‌خوانی یکی از هنرهای نمایشی ایران است که سالیان سال در این کشور رنگ و بوی خاص خود را دارد. هر چند که فراز و نشیب‌های فراوانی را در برداشته اما هر چه بوده تا به امروز سینه به سینه به روزگار ما رسیده است.
تعزیه جدا از ذات سرگرم‌کننده مستتر در ذات هنر برای ایرانیان بعد از ورود اسلام به کشور بحث اعتقادی در پیش دارد و اسبابی است برای بازسازی حماسه عاشورا و مظلومیت انبیاء خدا؛ پس لازم است هرچه بيشتر به كيفيت و محتوای اين هنر تأثيرگذار توجه داشته باشيم تا از مسير اصلی آن منحرف نشويم.
کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ طی چندین گفت‌وگو با برخی از تعزیه‌خوانان مطرح کشور به بررسی و دغدغه‌های این عزیزان پرداخته است. اولین قسمت از این مجموعه، در رابطه با «مرشد مجتبی حسن بیگی» بود؛ در این نوشتار گفت‌وگو با «مرشد محسن میرزاعلی» را می‌خوانید:
مرشد محسن میرزاعلی متولد سال 61 در تهران است. پدر، پدربزرگ و جد او همگی از بزرگان و تأثیرگذاران عرصه تعزیه، نقالی وپرده‌خوانی بودند. وی با تأثیر از محیط و حضور در جمع تعزیه‌خوانان و نقالان و نیز عشق و ارادت به ساحت اهل بیت(ع) فعالیت خود در عرصه تعزیه‌خوانی را از سن سه سالگی در مکتب پدر آغاز کرد و در ادامه از محضر اساتید بزرگی همچون مرشد علی قمی، مرشد ذبیح‌الله بهاری، مرشد بهاری بزرگ و ... کسب فیض کرد.
سند قطعی مبنی بر زمان دقیق آغاز تعزیه‌خوانی نداریم
محسن میرزاعلی که در این سال‌ها ایفای نقش در رشته‌های طفل‌خوانی، نوجوان‌خوانی، جوان‌خوانی، نقالی، پرده‌خوانی و شاهنامه‌خوانی را در کارنامه فعالیتی خود دارد، گفت: هنر تعزیه دارای قدمت کهنی است اما سندی مبنی بر اینکه که تعزیه از چه زمانی شروع شده؛ وجود ندارد.
وی اظهار کرد: یکی از بزرگان عرصه تعزیه‌خوانی معتقد است که این هنر از زمان امام صادق(ع) آغاز شده است؛ برخی نیز معتقد هستند که زمان شروع تعزیه از دوره تیمور لنگ بوده و عده‌ای دیگر زمان صفویه را آغاز عرصه تعزیه‌خوانی می‌دانند.
این تعزیه‌خوان با بیان اینکه قدمت تعزیه‌خوانی در ایران بیشتر از کشورهای دیگر است، افزود: علاوه بر ایران، در بین کشورهای شیعه‌نشین، کشور عراق نیز به خاطر وجود عتبات عالیات مانند نجف، کربلا و... داعیه‌دار تعزیه است.
باید پیر کار باشی تا بتوانی نوآوری ایجاد کنی
میرزاعلی ضمن تأکید بر اینکه نوآوری‌های بدون علم درتعزیه، باعث از بین رفتن قداست آن می‌شود، عنوان کرد: من به روز شدن هنر را قبول دارم ولی همراه با علم؛ یعنی باید در آن عرصه، علم داشته باشی و پیرِ کار شده باشی تا بتوانی یک نوآوری خوبی ایجاد کنی.
وی با اشاره به اینکه اولین چیزی که در تعزیه تأثیرگذار است و نمود پیدا می‌کند موسیقی آن است، بیان کرد: ورود موسیقی غرب در تعزیه جایگاهی ندارد ولی متأسفانه ورود یک سری اشعارو آهنگ‌های ترکیه‌ای به این عرصه، باعث شده که تعزیه شکل اولیه خودش را از دست بدهد. ناگفته نماند هنوز هم هستند تعزیه‌خوانانی که پایبند به اصول هستند و تعزیه را سنتی برگزار می‌کنند.
این تعزیه‌خوان در رابطه با راهکار این مشکل، عنوان کرد: الان دیگر مسئله، خیلی پیچیده شده مثل این است که شکر را در چای حل کنیم و بخواهیم آنها را از هم جدا کنیم. پروسه‌ای که نباید طی می‌شده، طی شده و الان فراگیر شده است. حداقل کار این است که باید یک گروه نظارتی بر امر تعزیه وجود داشته باشد تا از پیشرفت این امر جلوگیری شود.
شرط ماندگاری یک هنر در گرو بها دادن به آن است
میرزاعلی با بیان اینکه باید آکادمیکی برای تعزیه‌خوانان پیشکسوت درست شود، اظهار کرد: زمانی که به یک هنر بها داده شود، آن هنر ماندگار می‌شود ولی متأسفانه این امر در عرصه تعزیه‌خوانی وجود ندارد. مکان مناسب برای تمرین واجرای تعزیه نداریم حتی موزه‌ای برای به نمایش گذاشتن وسایل تعزیه؛ نداشتن بیمه نیز از دیگر دغدغه‌های تعزیه‌خوانان است.
وی با اشاره به اینکه اگر به تعزیه به عنوان یک هنر نگاه کنیم از پتانسیل نهفته در آن می‌شود در تئاتر و سینما استفاده کرد، تصریح کرد: اگر قداست تعزیه را از آن بیرون بکشیم، از تکنیک‌های مختلف آن در وادی هنر می‌توان استفاده‌های زیادی کرد همان‌طور که من الان از این فنون و تکنیک‌ها در عرصه نقالی استفاده می‌کنم.
هنر تعزیه‌خوانی، بهترین ابزار فرهنگ‌سازی در جامعه
این تعزیه‌خوان جوان گفت: اگر برای هنر تعزیه برنامه‌ریزی درستی انجام شود زبان گویا و ابزار بسیار خوبی برای ارائه فرهنگ و فرهنگ‌سازی در جامعه است؛ اما متأسفانه حتی برگزاری سوگواره‌ها و جشنواره‌ها در این عرصه، بدون برنامه‌ریزی قبلی و دارای حداقل بازده است.
وی در مورد آرزوی خود پس از سال‌ها نوکری در دستگاه امام حسین(ع) این چنین می‌گوید: درست است که یکی از دلایل اجرای تعزیه، امرار معاش زندگی‌ام بوده است، اما دلیل اصلی آن، عشق و ارادتم به امام حسین(ع) است و از ایشان می‌خواهم با کوچک‌ترین خطایی که از ما سر می‌زند، از درگاه خود رد نکند و قطعا همین‌طور است.
میرزاعلی بیان کرد: آرزو می‌کنم در این دستگاه، تأثیر نفس پیدا کنم و بتوانم در جامعه خود تأثیرگذار باشم و با ارائه هنرم مانع بروز بسیاری از معاصی مانند فساد، دزدی، فقر و ... شوم؛ دوست دارم با عزت و احترام زندگی کنم و حضرت سیدالشهدا(ع) در شب اول قبر، سرم را به دامن بگیرد و عاقبت بخیر شوم.
فاطمه حبیبی
تعزیه جدا از ذات سرگرم‌کننده مستتر در ذات هنر برای ایرانیان بعد از ورود اسلام به کشور بحث اعتقادی در پیش دارد و اسبابی است برای بازسازی حماسه عاشورا و مظلومیت انبیاء خدا؛ پس لازم است هرچه بيشتر به كيفيت و محتوای اين هنر تأثيرگذار توجه داشته باشيم تا از مسير اصلی آن منحرف نشويم.
کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ طی چندین گفت‌وگو با برخی از تعزیه‌خوانان مطرح کشور به بررسی و دغدغه‌های این عزیزان پرداخته است. اولین قسمت از این مجموعه، در رابطه با «مرشد مجتبی حسن بیگی» بود؛ در این نوشتار گفت‌وگو با «مرشد محسن میرزاعلی» را می‌خوانید:
مرشد محسن میرزاعلی متولد سال 61 در تهران است. پدر، پدربزرگ و جد او همگی از بزرگان و تأثیرگذاران عرصه تعزیه، نقالی وپرده‌خوانی بودند. وی با تأثیر از محیط و حضور در جمع تعزیه‌خوانان و نقالان و نیز عشق و ارادت به ساحت اهل بیت(ع) فعالیت خود در عرصه تعزیه‌خوانی را از سن سه سالگی در مکتب پدر آغاز کرد و در ادامه از محضر اساتید بزرگی همچون مرشد علی قمی، مرشد ذبیح‌الله بهاری، مرشد بهاری بزرگ و ... کسب فیض کرد.
سند قطعی مبنی بر زمان دقیق آغاز تعزیه‌خوانی نداریم
محسن میرزاعلی که در این سال‌ها ایفای نقش در رشته‌های طفل‌خوانی، نوجوان‌خوانی، جوان‌خوانی، نقالی، پرده‌خوانی و شاهنامه‌خوانی را در کارنامه فعالیتی خود دارد، گفت: هنر تعزیه دارای قدمت کهنی است اما سندی مبنی بر اینکه که تعزیه از چه زمانی شروع شده؛ وجود ندارد.
وی اظهار کرد: یکی از بزرگان عرصه تعزیه‌خوانی معتقد است که این هنر از زمان امام صادق(ع) آغاز شده است؛ برخی نیز معتقد هستند که زمان شروع تعزیه از دوره تیمور لنگ بوده و عده‌ای دیگر زمان صفویه را آغاز عرصه تعزیه‌خوانی می‌دانند.
این تعزیه‌خوان با بیان اینکه قدمت تعزیه‌خوانی در ایران بیشتر از کشورهای دیگر است، افزود: علاوه بر ایران، در بین کشورهای شیعه‌نشین، کشور عراق نیز به خاطر وجود عتبات عالیات مانند نجف، کربلا و... داعیه‌دار تعزیه است.
باید پیر کار باشی تا بتوانی نوآوری ایجاد کنی
میرزاعلی ضمن تأکید بر اینکه نوآوری‌های بدون علم درتعزیه، باعث از بین رفتن قداست آن می‌شود، عنوان کرد: من به روز شدن هنر را قبول دارم ولی همراه با علم؛ یعنی باید در آن عرصه، علم داشته باشی و پیرِ کار شده باشی تا بتوانی یک نوآوری خوبی ایجاد کنی.
وی با اشاره به اینکه اولین چیزی که در تعزیه تأثیرگذار است و نمود پیدا می‌کند موسیقی آن است، بیان کرد: ورود موسیقی غرب در تعزیه جایگاهی ندارد ولی متأسفانه ورود یک سری اشعارو آهنگ‌های ترکیه‌ای به این عرصه، باعث شده که تعزیه شکل اولیه خودش را از دست بدهد. ناگفته نماند هنوز هم هستند تعزیه‌خوانانی که پایبند به اصول هستند و تعزیه را سنتی برگزار می‌کنند.
این تعزیه‌خوان در رابطه با راهکار این مشکل، عنوان کرد: الان دیگر مسئله، خیلی پیچیده شده مثل این است که شکر را در چای حل کنیم و بخواهیم آنها را از هم جدا کنیم. پروسه‌ای که نباید طی می‌شده، طی شده و الان فراگیر شده است. حداقل کار این است که باید یک گروه نظارتی بر امر تعزیه وجود داشته باشد تا از پیشرفت این امر جلوگیری شود.
شرط ماندگاری یک هنر در گرو بها دادن به آن است
میرزاعلی با بیان اینکه باید آکادمیکی برای تعزیه‌خوانان پیشکسوت درست شود، اظهار کرد: زمانی که به یک هنر بها داده شود، آن هنر ماندگار می‌شود ولی متأسفانه این امر در عرصه تعزیه‌خوانی وجود ندارد. مکان مناسب برای تمرین واجرای تعزیه نداریم حتی موزه‌ای برای به نمایش گذاشتن وسایل تعزیه؛ نداشتن بیمه نیز از دیگر دغدغه‌های تعزیه‌خوانان است.
وی با اشاره به اینکه اگر به تعزیه به عنوان یک هنر نگاه کنیم از پتانسیل نهفته در آن می‌شود در تئاتر و سینما استفاده کرد، تصریح کرد: اگر قداست تعزیه را از آن بیرون بکشیم، از تکنیک‌های مختلف آن در وادی هنر می‌توان استفاده‌های زیادی کرد همان‌طور که من الان از این فنون و تکنیک‌ها در عرصه نقالی استفاده می‌کنم.
هنر تعزیه‌خوانی، بهترین ابزار فرهنگ‌سازی در جامعه
این تعزیه‌خوان جوان گفت: اگر برای هنر تعزیه برنامه‌ریزی درستی انجام شود زبان گویا و ابزار بسیار خوبی برای ارائه فرهنگ و فرهنگ‌سازی در جامعه است؛ اما متأسفانه حتی برگزاری سوگواره‌ها و جشنواره‌ها در این عرصه، بدون برنامه‌ریزی قبلی و دارای حداقل بازده است.
وی در مورد آرزوی خود پس از سال‌ها نوکری در دستگاه امام حسین(ع) این چنین می‌گوید: درست است که یکی از دلایل اجرای تعزیه، امرار معاش زندگی‌ام بوده است، اما دلیل اصلی آن، عشق و ارادتم به امام حسین(ع) است و از ایشان می‌خواهم با کوچک‌ترین خطایی که از ما سر می‌زند، از درگاه خود رد نکند و قطعا همین‌طور است.
میرزاعلی بیان کرد: آرزو می‌کنم در این دستگاه، تأثیر نفس پیدا کنم و بتوانم در جامعه خود تأثیرگذار باشم و با ارائه هنرم مانع بروز بسیاری از معاصی مانند فساد، دزدی، فقر و ... شوم؛ دوست دارم با عزت و احترام زندگی کنم و حضرت سیدالشهدا(ع) در شب اول قبر، سرم را به دامن بگیرد و عاقبت بخیر شوم.
فاطمه حبیبی
