عوامل زمینه‌ساز مهجوریت قرآن

در سبك زندگی امروزی مصادیق مختلفی از مهجوریت قرآن در عرصه‌های مختلف از جمله مهجوریت در عرصه قرائت، حفظ، استماع، فهم قرآن كریم،عمل به معارف قرآنی، مهجوریت فرهنگ قرآنی و فضایل اخلاقی در جامعه و مهجوریت در اجرای قوانین الهی مشاهده می‌شود كه نشان‌دهنده وظیفه خطیرحاملان قرآن كریم در ترویج معارف و آموزه‌های قرآنی و نهادینه كردن سبك زندگی مبتنی بر آن است. مهجوریت قرآن در میان مسلمانان دارای عوامل و زمینه‌های فراوانی است که در ذیل به مهم‌ترین آن اشاره می‌شود.

جداکردن اهل بیت(ع) از قرآن

قرآن و عترت برای ارائه دین کامل و صالح برای اعتقاد و عمل دو ثقل متحدند و بر اساس حدیث ثقلین، عترت منهای قرآن، «عترت منهای عترت» خواهد بود و همچنین قرآن منهای عترت به منزله «قرآن منهای قرآن» خواهد بود. پس قرآن و عترت در ارائه دین جامع، به منزله یک حجت الهی هستند.

ناآشنایی به نقش قرآن در زندگی

هر قدر انسان نسبت به عظمت و منزلت قرآن و نقش آن در زندگی خویش جاهل باشد، به همان میزان شوق و ذوق او در اطاعت از آن کمتر خواهد شد؛ وقتی انسان نداند که این کتاب چه فایده و برکاتی برای او دارد، به یقین رغبتی در توجه و پیروی از آن نشان نمی‌دهد.

فرهنگ و آداب و رسوم

قرآن در بین ما حضور دارد و محبوب است؛ اگر چه مهجور است. مردم قرآن را تلاوت می‌کنند و تا اندازه‌ای به آن آشنا هستند، اما بیشتر برای قصد ثواب و اموات خوانده می‌شود و این در فرهنگ ما رواج دارد.

خارج از وقت اذان، صدای تلاوت قرآن بشنود تصور می‌کند، کسی از دنیا رفته است. در حقیقت بسیاری از موارد خواندن قرآن در نزد عموم یادآور مرگ است، چرا که وقتی مردم عزیزی از دست می‌دهند با قرآن کریم یاد او را گرامی می‌دارند در صورتی که کتاب زندگی، قانون و عمل است اما بیشتر برای مردگان خوانده می‌شود و از زنده‌ها غافلیم.

امام خمینی(ره) فرمودند: «ما مفتخریم و ملت سرتا متعهد به اسلام و قرآن، مفتخر است که پیرو مذهبی است که می‌خواهد حقایق قرآنی که سراسر آن از وحدت بین مسلمین بلکه بشریت دم می‌زند، از مقبره‌ها و گورستان‌ها نجات داده و به‌عنوان بزرگ‌ترین نسخه نجات‌دهنده بشر از جمیع قیودی که برپای و دست و قلب و عقل او پیچیده است و او را به سوی فنا و نیستی و بردگی طاغوتیان می‌کشاند، نجات دهد».

غفلت

از جمله اموری که موجب مهجوریت قرآن می‌شود، غفلت است. اهمیت غفلت نسبت به اطاعت و پیروی از قرآن، کمتر از غفلت از یاد خدا نیست، زیرا قرآن کتابی است که سرنوشت خوب و بد پیشینیان را جهت بهره‌مندی از جنبه‌های مختلف تاریخ برای هر نسل و هر عصری بیان داشته است، تا انسان از این گنجینه الهی در جهت خودسازی استفاده نماید، عوامل پیروزی و شکست، اسباب سعادت و بدبختی همه و همه در این تحفه الهی نهفته است. به طور یقین، غفلت از چنین نعمت بزرگی، وزر و وبال سنگینی را در پی خواهد داشت.

حجاب‌های بین انسان و قرآن

از جمله عواملی که زمینه مهجوریت قرآن را فراهم می‌سازد حجاب‌هایی است که انسان میان خود و قرآن ایجاد می‌کند، به گونه‌ای که در عین ارتباط با قرآن، از درک معارف و حقایق آن، محروم می‌شود؛ بدین صورت از فیض گسترده قرآن بی‌بهره می‌ماند. به برخی از این حجاب‌ها اشاره می‌کنیم.

الف: آلودگی به گناه

در متون دینی برای گناه به جز کیفر اخروی، آثار و پیامدهای زیان‌بار بسیاری برشمرده شده است، از جمله آن که گناه سبب می‌شود از فهم قرآن و استفاده از معارف معنوی وحی محروم بماند و نتواند از تلاوت آیات به حقایق آنها برسد؛ زیرا با انجام گناه، آمادگی قلب برای درک راستی‌ها و درستی‌ها از میان می‌رود.

ب: احساس بی‌نیازی

انسان اگر سلوک علمی و عملی خود را برای پیوند با قرآن، خوشایند بپندارد، این حالت حجاب و بازدارنده بزرگی است که انسان را از فیض پر دامنه قرآن محروم می‌سازد. برای نمونه کسی که اهل تجوید است، همان علم جزیی و ارتباط ظاهری با قرآن در نظرش بزرگ جلوه می‌کند و آن را کمال بالاترین پایه پیوند با قرآن می‌پندارد.

و اما قرآن كریم به‌عنوان تنها نسخه شفابخش آلام و مشكلات روحی و روانی، بشر در عصر تحیر و غرق شدن در دریای نفسانیات مبتنی بر سبك زندگی مادی است، از این رو جهت ترویج و رفع مهجوریت از ساحت آن، راهكارهای مختلفی از جمله توجه خاص مراكزعلمی فرهنگی به مباحث قرآنی، تبیین جایگاه قرآن به‌عنوان كتاب زندگی، اهتمام به بحث فرهنگ‌سازی قرآنی، تلاش جهت پیوند قرآن و عترت در جامعه، استفاده از جذابیت‌های هنرقرائت قرآن كریم، گسترش فرهنگ تدبر و اندیشه كردن در قرآن، اهمیت قائل شدن برای قرآن، عمل كردن دست‌اندركاران قرآن به دستورات قرآن و دعوت افراد جامعه به تدبر و اندیشه در قرآن وجود دارد كه مهم‌ترین راهكار، فرهنگ‌سازی قرآنی است و در این خصوص آسیب‌شناسی فعالیت‌های قرآنی كشور ضروری است.

نکته آخر اینکه مهم‌ترین اساسنامه حاوی آموزه‌های سبك زندگی شایسته بشر، قرآن كریم است كه تمسك بدان در كنار عترت ضامن سعادت انسان و نیل به كمال خواهد بود.

لیلی رشیدی، فعال و پیشکسوت قرآنی فارس