روند موضوعی مفاهیم حوزه زنان و جنسیت در قرآن کریم بررسی شد

رضا کریمی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم در گفت‌وگو با ایکنا از قم، در خصوص طرح «تحلیل واژگانی و روند موضوعی مفاهیم حوزه زنان، خانواده، جنسیت و قرآن و اهل بیت(ع) با بهره‌گیری از روش‌ها و ابزارهای علم سنجی»، گفت: دستاوردهای پژوهشی حوزه قرآن و اهل بیت(ع) در موضوعات جنسیت، زنان و خانواده رویکردی میان رشته‌ای دارد که دارای تنوع موضوعی است.

وی ادامه داد: انجام یک تحلیل هم‌واژگانی و شناسایی بدنه اصلی و ساختار دانش در این پژوهش‌ها، می‌تواند منتج به سازماندهی علمی آن‌ها شود و تصویر کلانی از وضعیت پژوهش‌های این حوزه موضوعی ارائه می‌دهد.

کریمی افزود: با ترسیم نقشه علمی حوزه مذکور از طریق هم رخدادی واژگان می‌توان پویایی حوزه مورد نظر را در طی دوره‌های زمانی مختلف دنبال کرد و با شناخت و بررسی موضوعاتی که بیشتر از همه در این حوزه مورد توجه قرار گرفته است، مسیر پژوهش‌های آتی این حوزه روشن شود.

مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم اظهار کرد: به‌دلیل مشخص نبودن وضعیت تولیدات علمی حوزه قرآن و اهل بیت(ع) در موضوعات جنسیت، زنان و خانواده در کشور، لازم است جهت بهره‌برداری بیشتر از قابلیت‌های پژوهشی و همچنین ارائه پیشنهادهایی به‌منظور کمک به پژوهشگران این حوزه، تصویری از وضعیت پژوهش‌ها ارائه شود.

کریمی ادامه داد: بررسی آثار منتشر شده در هر حوزه علمی، می‌تواند نقاط قوت و ضعف این منابع از جمله موضوعات آثار و زمینه‌های موضوعاتی که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند را مشخص کند.

استاد دانشگاه قم گفت: مشخص کردن توزیع موضوعی این آثار، زمینه‌های کمک به نویسندگان و مترجمان را فراهم می‌آورد تا بتوانند با تألیف و ترجمه آثار مناسب و مورد نیاز متخصصان حوزه زن و خانواده با علوم قرآنی کشور و با در نظر گرفتن خلأهای موجود، زمینه رشد و شکوفایی هرچه بیشتر این حوزه را فراهم آورند.

وی بیان کرد: در پژوهش حاضر سعی می‌شود شبکه مفهومی حوزه علم‌سنجی قرآن و اهل بیت(ع) در موضوعات جنسیت، زنان و خانواده ترسیم شود تا از این طریق روابط میان واژگان مفهومی متون و مدارک این حوزه به درک صحیحی از دنیای علم‌سنجی با توصیف و تشریح مفاهیم و روابط این حوزه در کشور پرداخته و شناخت بیشتری حاصل شود.

مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم تصریح کرد: به عبارتی این پژوهش دارد با ارائه روشی جدید مفاهیم اصلی بیانگر این حوزه و ارتباط معنایی بین آن‌ها را مشخص می‌کند تا بتوان ضمن تحلیل حوزه به‌عنوان یک سند راهبردی در برنامه‌ریزی سیاست‌گذاری آینده‌نگری و آینده‌پژوهی به‌کار آید و همچنین به‌عنوان ابزاری برای تحلیل و ساخت ترسیم ساختار دانش سایر حوزه‌ها استفاده کرد.

کریمی بیان کرد: از این‌رو، ممکن است این سؤال پیش آید در حوزه قرآن و اهل بیت(ع) در موضوعات جنسیت، زنان و خانواده، چه مقولاتی جزء موضوعات داغ و هسته پژوهشی به‌شمار می‌آیند؟ روند موضوعی مفاهیم حوزه پیشگیری از جرم در سه بازه زمانی (قبل از سال 1380، 1381-1389 و ۱۳۹۰-1397) بر اساس تحلیل هم‌رخدادی واژگان چگونه است؟ و اینکه وضعیت خوشه‌های قرآن و اهل بیت(ع) در موضوعات جنسیت، زنان و خانواده بر اساس نمودار راهبردی چگونه است؟

وی ادامه داد: پژوهش‌های این حوزه، با رویکرد نظری و کتابخانه‌ای در موضوعات الگوی زن اسلامی، حقوق زن از دیدگاه قرآن و روایات و پاسخ به شبهات در مورد همسران پیامبر(ص) موفق عمل کرده است؛ در این حوزه در خصوص ازدواج و معیارهای همسر مناسب از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع) حتی با رویکرد نظری و کتابخانه‌ای به جایگاه مناسبی نرسیده است.

کریمی افزود: خوشبختانه در دهه 90 شمسی، مسائل و مشکلات زنان و خانواده با توجه به قرآن و روایات با رویکرد مطالعه کیفی به‌صورت عملیاتی مسائل زنان را مورد کنکاش قرار داده‌اند که البته هنوز در آغاز راه است.

مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم گفت: بر اساس یافته‌های پژوهش، با توجه به اینکه خوشه احادیث و روایات در خانواده و مطالعه کیفی در ناحیه نوظهور قرار دارد، پژوهش‌های آینده باید به این موضوعات در مسائل خانواده اختصاص یابد تا به سطح بلوغ و کامل برسد.

وی تأکید کرد: خوشه قرآن و حجاب در ناحیه توسعه‌یافته و مجزا قرار دارد اما با بررسی پژوهش‌های دهه 90، توجه کمتری به آن شده است، لذا توجه بیشتر مسئولان و پژوهشگران را می‌طلبد.

کریمی ضمن تأکید بر لزوم توسعه همکاری‌های بین پژوهشگران قرآن و علوم حدیث با پژوهشگران رشته‌های دیگر به‌خصوص مشاوره و روانشناسی، افزود: متناسب با کلیدواژه‌های هسته مستخرج از این پژوهش که مبتنی بر پشتوانه انتشاراتی است مقالات کوتاه با راهکارهای اجرایی تهیه و تدوین شود و در سایت‌های مرجع مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بارگذاری شود تا همگان بتوانند از آن استفاده کنند.

مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم در پایان گفت: کلیدواژه‌های استخراج شده از این پژوهش می‌تواند مبنای دایرةالمعارف، اصطلاح‌نامه و واژه‌نامه در حوزه قرآن و اهل‌ بیت(ع) در موضوعات جنسیت، زنان و خانواده باشد.