چرخش سیاست خارجی از «صبر راهبردی» به «مقاومت فعال»/ بازی حرفه‌ای و چندلایه ایران در دیپلماسی
گروه سیاسی ـ کارشناس مسائل بین‌المللی معتقد است که پس از خروج آمریکا از برجام و صبر یکساله ایران و فرصت دادن به اروپا، اکنون چرخشی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی رخ داده که منجر به مقاومت فعالانه شده است. در این راستا قابلیت‌های دفاعی و نفوذ منطقه‌ای کشور در خدمت دیپلماسی فعال ایران و این دیپلماسی در خدمت چارچوب‌های دفاعی و امنیتی کشور است.
غلامرضا کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل بین‌المللی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا؛ درباره تغییر رویکرد جمهوری اسلامی ایران «صبر استراتژیک» به «مقاومت فعال» پس از خروج آمریکا از برجام و تعلل اروپا در اجرای تعهدات خود در برجام گفت: سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران پیگیری آرمان‌ها و ارزش‌هایی است که در عرصه داخلی و بین‌المللی در طول 40 سال گذشته به شیوه‌های مختلف تعقیب شده است. تعقیب شیوه‌های مختلف به منزله تغییر در آرمان‌ها، اصول و جهت‌گیری‌های کلان نظام نیست.
جمهوری اسلامی، نظامی عقلایی و منعطف
وی ادامه داد: بالاخره به تناسب شرایط و نیاز، تاکتیک‌ها و برنامه‌ها دچار تغییر می‌شوند، وگرنه اصول و چارچوب‌های کلان همواره طی چهل سال گذشته ثابت مانده و عده‌ای از تحلیل‌گران معتقدند اساساً نظام جمهوری اسلامی در این مدت تغییر گفتمانی جدی نداشته است و اگر بتوان از یک تغییر گفتمانی نام برد همان تحول گفتمانی است در 2 خرداد 1376 رخ داد، ولی باز جهت‌گیری‌ها کلان حفظ شده است.
کریمی اظهار کرد: از آنجا که نظام جمهوری اسلامی یک نظام عقلایی و دارای انعطاف است متناسب با نیازها، شرایط و استلزاماتی که تعقیب سیاست‌های کلان ایجاب می‌کند تغییر رویه و جهت می‌دهد. برای نمونه در مقطع 1389 تا 1392 مقابله با تمامی روندهای موجود در محیط بین‌المللی در پیش گرفته شد که در آن دوره ایران تحت شدیدترین و گسترده‌ترین تحریم‌ها قرار گرفت و یک اجماع بین‌المللی علیه ایران به وجود آمد و حتی روسیه و چین هم در شورای امنیت سازمان ملل از قطعنامه‌های صادره علیه کشورمان حمایت کردند.
این کارشناس مسائل بین‌المللی بیان کرد: نقطه قوت نظام جمهوری اسلامی این است که هر 4 یا 8 سال یکبار که انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود یک تحول اساسی متناسب با نیازهای عمومی مردم صورت می‌گیرد. در این راستا وقتی در سال 92 انتخابات برگزار شد گفتمان تعامل سازنده با دنیا مورد توجه قرار گرفت و مردم به نامزد حامل این شعار رأی دادند و بر مبنای آن نیاز حتی رهبر معظم انقلاب به منزله عالی‌ترین مقام کشور، موضوع «نرمش قهرمانانه» را متناسب با درخواست‌ها و گفتمانی که مردم خواهان آن بودند مطرح کردند.
با بی‌تعهدی اروپا به برجام ادامه نیست
وی ابراز کرد: در طی چند سال گذشته دولت تلاش‌هایی کرد و مذاکرات موفقی انجام داد و برجام به منزله دستاورد قابل توجهی در عرصه بین‌المللی به سرانجام رسید و دو سال هم به خوبی کار کرد، اما با روی کارآمدن دونالد ترامپ که یک پدیده ناهنجار در عرصه روابط بین‌الملل است، نه تنها برجام بلکه بسیاری از معاهدات و توافقنامه‌های بین‌المللی دچار مشکل و چالش شد. آمریکا 18 اردیبهشت سال گذشته از برجام خارج شد، اما از این سو ایران به دلیل اینکه به برجام اعتقاد داشت و از طرفی برای اینکه به دنیا ثابت کند که این ترامپ و سیاست خارجی آمریکاست که ناهنجار و غیرمنطقی عمل می‌کند، علی‌رغم اینکه به طور عملی از امتیاز خاصی در یکسال گذشته از برجام برخوردار نشد، اما به تعهدات خودش کاملاً پایبند بود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بارها این را تأیید کرد.
کریمی یادآور شد: از 18 اردیبهشت امسال ایران وارد مرحله دیگر شد و اعلام کرد حال که آمریکا از برجام خارج شده اروپایی‌ها باید به تعهدات خود در برجام پاییند باشند، در حالی که آن‌ها هیچ اقدام مشخص و ملموسی در این راستا انجام ندادند و از تحریم‌های آمریکا تبعیت کردند؛ لذا ایران اعلام کرد که طبق بندهای 26 و 36 برجام برخی از تعهدات خود را به شکل سابق انجام نمی‌دهد و این نقض برجام هم تلقی نمی‌شود. در این راستا ایران ابتدا 300 کیلوگرم غنی‌سازی اورانیوم عبور کرد و در مرحله دوم از 3.67 درصد غنی‌سازی اورانیوم فراتر رفت و همه این کاهش تعهدات در چارچوب برجام است و اروپایی‌ها هم این را قبول دارند هرچند از ایران می‌خواهند این اقدامات را انجام ندهد.
وی اظهار کرد: حال دوباره ایران یک فرصت دوماهه دیگری به اروپایی‌ها داده و اگر آن‌ها اینستکس را عملیاتی کنند و تمامی مواردی که جزو تحریم‌های آمریکاست از طریق این سازوکار مالی رفع شود و ایران از این اقدامات خود برمی‌گردد؛ زیرا اگر اروپایی‌ها به تعهدات خود در برجام عمل نکنند دلیلی ندارد که ایران نیز به این رویه ادامه دهد. ایران توانمندی ویژه‌ای در عرصه منطقه‌ای و دفاعی دارد و از این ظرفیت خود استفاده و مشکلاتش را حل می‌کند.
خدمت متقابل توانمندی دفاعی و دیپلماسی فعال
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه تمام تلاش دولت و نظام بر این است که ایران مجدداً تحت یک اجماع بین‌المللی قرار نگیرد، گفت: به عبارتی ایران با هماهنگی مشخصی از ظرفیت دفاعی، توان موشکی و نفوذ بالای منطقه‌ای بهره می‌برد و دیپلماسی فعالی را در محیط بین‌المللی پیگیری می‌کند؛ به عبارت دیگر از یک طرف اراده ایران بر این است که به دنیا اثبات کند ایران ناقض تعهدات بین‌المللی نیست و به معاهدات و توافق‌های بین‌المللی احترام می‌گذارد، اما از طرفی در مقابل کشوری مانند آمریکا که به دنبال تحمیل استانداردهای خود به ایران است می‌ایستد و آن را نمی‌پذیرد.
کریمی تأکید کرد: با وجود اعمال تحریم‌های آمریکا، ملت ایران نشان داده که مقابل این فشارها می‌ایستد، در حالی که تصور آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای منطقه این بود که مدت کوتاهی پس از اعمال تحریم‌ها یک شورش داخلی در ایران اتفاق می‌افتد و نظام دچار بحران می‌شود، اما مردم ایستادگی و مقاومت خود را نشان دادند و نیروهای مسلح نهایت اقتدار خود را با سرنگونی پهپاد آمریکایی به نمایش گذاشتند و در محیط منطقه هم کاملاً عقلایی رفتار می‌کنند.
وی با بیان اینکه امروز چرخشی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی رخ داده، گفت: اما به منزله این نیست که ایران یک بازیگر سیاه و سفید است که اگر آمریکایی‌ها اراده کردند از برجام خارج شوند، در واکنش به تصمیم آن‌ها به سرعت از برجام خارج می‌شود و بستر را برای آمریکایی‌ها برای ایجاد اجماع بین‌المللی فراهم می‌کند. ایران یک بازیگر پیچیده و چندلایه در عرصه دیپلماسی است و به عنوان عنصر فعال و قدرتمندی در محیط منطقه‌ای و در عرصه بین‌المللی نقش‌آفرینی می‌کند و قرار نیست با حرکات ساده دشمنان، نقش‌آفرینی و بازیگری خود را به رقبا و دشمنانش واگذار کند، بلکه به عنوان بازیگر حرفه‌ای و دارای دیپلمات‌های هوشمند همچنان در حال تعامل است و توانمندی دفاعی و نفوذ منطقه‌ای خود را به رخ می‌کشد.
در شرایط فعلی اختلافات داخلی باید در حداقل ممکن باشد
کریمی درباره اهمیت هماهنگی و یک‌صدایی ارکان حاکمیت به ویژه نیروهای نظامی و نیروهای دیپلماتیک گفت: برخی تصور می‌کنند دوگانگی در کشور وجود دارد که عده‌ای در درون حاکمیت دیپلماسی را پیگیری می‌کنند و عده‌ای دیگر مسائل دفاعی و مدیریت نظامی را انجام می‌دهند که اصلاً این گونه نیست. مجموع سیاست‌گذاری‌های جمهوری اسلامی کاملاً منسجم و یکپارچه است و هماهنگی ویژه‌ای میان سران سه قوه و نیروهای مسلح وجود دارد و توانمندی و قابلیت‌های دفاعی و نفوذ منطقه‌ای کشور در خدمت دیپلماسی فعال ایران و دیپلماسی فعال ایران به طور متقابل در خدمت چاچوب‌های دفاعی و امنیتی کشور است.
این کارشناس مسائل بین‌المللی در پایان اظهار کرد: در این شرایط سخت که آمریکایی‌ها شدیدترین تحریم‌ها را علیه کشورمان اعمال کرده‌اند، طبیعی است که اختلافات به حداقل برسد و با تدابیر نظام و مقاومت فعالانه مردم، کشور از این بحران عبور خواهد کرد.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
